Dört mezhebe göre gusül abdesti nasıl alınır?

GUSÜL NASIL YAPILIR?

Bilindiği gibi İslâm, ibadeti âdetten ayırmak için ona resmiyet kazandırmış, herkesin arzusuna değil, Şâri’nin muradına göre yerine getirilmesini emretmiştir. Aksi halde ibadet, ibadet olmaktan çıkar, alışılmış şeyler arasına girer.

O bakımdan sırf temizlik için yapılan banyo ile vacip olan veya sünnet sayılan bir guslü aynı kefeye koyamayız. Birincisi adet olduğu üzere günlük veya haftalık temizlikler arasında yer alır; İkincisi, hem temizlik, hem beden ve ruh sağlığı, hem ilâhî rızayı tahsil, hem de uhrevî mükâfatlara vesiledir.

Bunun için farz, vacip, sünnet ve adabına uygun yapılan bir guslün elbetteki sevap ve fazileti çok büyüktür. Örnek Efendimiz (sallallahu aleyhi ve sellem)’dir. Onun bu husustaki kavli ve fiilî sünnetleri bize en doğruyu öğretir. Hz. Aişe validemiz (radıyallahu anha)’dan yapılan rivayette, demiştir ki:

Gusül hakkındaki Arapça hadis metni

«عن عائشة أن النبي صلى الله عليه وسلم كان إذا اغتسل من الجنابة يبدأ فيغسل يديه ثم يفرغ بيمينه على شماله فيغسل فرجه ثم يتوضأ للصلاة. ثم يأخذ الماء ويدخل أصابعه في أصول الشعر. حتى إذا رأى أن قد إستبراً خفن على رأسه ثلاث حثيات. ثم أفاض على سائر جسده. ثم غسل رجليه. أخرجاه وفي رواية لهما ثم يخلل بيديه شعره حتى إذا ظن أنه قد أروى بشرته أفاض عليه الماء ثلاث مرات.»

“Peygamber Efendimiz (sallallahu aleyhi ve sellem) cenabetten dolayı gusletmek istediğinde, önce iki “elini yıkamakla başlardı. Sonra da sağ eline aldığı suyu sol eline boşaltıp edep yerini yıkar, sonra da namaz için alınan abdest gibi bir abdest alırdı. Sonra da eline su alıp (başındaki) kılların altına nüfuz edecek şekilde parmaklarını kılların altına sokar, o kadar ki, iyice kendini (kir ve kuru yer kalmaktan) beri kıldığını görünceye kadar devam eder ve böylece iki avucuna su doldurup başının üzerine üç defa döker ve sonra da bedeninin diğer kısımlarına akıtıp yıkar, en son olarak da iki ayağını yıkardı.” 

İki şeyhin yaptıkları diğer bir rivayette şu ilave yer almıştır: “Sonra iki eliyle kıllarının arasını hilâller, tâ ki bedeninin yüzeyini iyice su ile yıkayıp tamamladığına kanaat hasil edince, üzerine üç defa su akıtırdı.”

Hz. Aişe validemiz (radıyallahu anha)’dan yapılan rivayette demiştir ki: “Rasulullah Efendimiz (sallallahu aleyhi ve sellem) cenabetten dolayı guslederken, içine süt sağılan çanağa benzer bir kap ister, (içindeki suyu) avucuyla alır ve başının sağ tarafından başlar, sonra iki avucuyla alıp başının üzerine dökerdi.”

Hz. Meymune validemiz (radıyallahu anha)’dan yapılan rivayette, demiştir ki: “Efendimiz (sallallahu aleyhi ve sellem)’in gusletmesi için su koydum. Önce iki elini boşaltıp ellerini iki veya üç defa yıkadı. Sonra sağ eline aldığı suyu sol eline boşaltarak edep yerlerini yıkadı ve elini yere sürdü. Sonra ağzına su alıp çalkaladı, burnuna su çekti, sonra yüzünü ve iki elini (kollarını) yıkadı, sonra başını üç defa yıkadı, sonra da suyu bedenine döktü yıkadı. Sonra bulunduğu yerden biraz uzaklaşıp iki ayağını yıkadı. Kendisine kurulanması için bir bez parçası getirdim, istemedi ve vücudundaki suyu eliyle silkmeye başladı
Hz. Aişe validemiz (radıyallahu anha)’dan yapılan rivayette, demiştir ki: “Rasulullah Efendimiz (sallallahu aleyhi ve sellem) guslettikten sonra (ayrıca) abdest almazdı.
Cübeyir b. Mut’im (radıyallahu anh)’dan yapılan rivayette, demiştir ki: “Rasulullah Efendimiz (sallallahu aleyhi ve sellem) yanında cenâbet guslünden söz ediyorduk, buyurdu ki: Bana gelince, iki avucumun dolusuyla su alıp başımın üzerine dökerim, ondan sonra da (su alıp) bedenimin diğer yerleri üzerine akıtarak yıkarım.”

Hadis-i şerifle İlgili Mezheplerin ictihat Ve Yorumları

Hanefilere göre: Gusle başlarken elleri bileklere kadar üç defa yıkamak, edep yerini yıkayıp pisliği gidermek, sonra da namaz abdestine benzer abdest almak, sadece ayakları yıkamayıp en sona bırakmak sünnettir.

Aynı zamanda edep yerinin yıkanmasını gusülde öne almak, ister üzerinde necaset bulunsun, ister bulunmasın, sünnettir. Bunun gibi, gusülden önce abdest de almak sünnettir. El-Hasan’dan yapılan rivâyete göre, abdest alırken başını meshetmez. Ama sahîh görüşe göre, mesheder. Sonra da suyu başına ve bedeninin diğer kısımlarına üçer defa dökmek suretiyle yıkar. Birinci defa su döküp baş ve bedenini yıkamak farz, ikinci ve üçüncü defa yıkamak, sahih görüşe göre sünnettir.

Suyu bedene dökmenin keyfiyeti ise şöyledir: Önce sağ omuzuna üç defa, sonra sol omuzuna üç defa, sonra da başına ve bedeninin diğer kısımlarına üçer defa döküp yıkar. En sahih olan şekli de budur. Sonra da yıkandığı yerden biraz aralanıp iki ayağını yıkar. Şayet ayaklanı yüksekçe bir cisim úzerinde bulunuyorsa, ilk abdest aldığı zaman yıkaması daha uygun olur.

Şafiiler’e göre: Guslün başlangıcında niyet getirilir. Bedenin dış kısmının tamamı yıkanır, o kadar ki, tırnakların altı, kılların dip kısmı, kulaklanın kıvrımları ve edep yerlerinin zahirî kısmı yıkamanın kapsamı içine alınır. Ağza su alıp çalkamak, burna su çekmek vâcib değildir, sünnettir. Göz ve burundaki kıllan yıkamak da öyle.
Guslun en kâmili, bedendeki pislikleri yıkayıp gidermektir. Gerek necaseti gidermek için, gerekse guslün farzını yerine getirmek için birer defa yıkamak yeterlidir, yani farz yerine gelmiş olur.

Edep yerlerindeki pisliği giderdikten sonra abdest almak, sünnete uymayı sağlar. Bedendeki koltuk altı, göbek çukuru gibi yerlere suyun nüfuzunu sağlar. Saç ve sakalının kıllarını hilâller. Bu işlemden sonra başına su döküp yıkar, sonra sağ tarafına ve sonra da sol tarafına su döküp yıkar. Sözünü ettiğimiz bu tertip israftan uzak, suyun bedene ulaşmasına güven verici bir anlam taşır. Vücudu ovmak ve belirtilen yerlere üçer defa su dökmek sünnettir. Bütün bunları art arda yapar, abdestte olduğu gibi.168

Mâlikilere göre: İmam Mâlik bu konuda Urve tarikiyle Hz. Aişe validemizin Efendimiz (sallallahu aleyhi ve sellem)’in guslünü tarifini esas alarak çıkarımda bulunmuştur. Muvatta’da Hz. Aişe validemiz (radıyallahu anha)’dan şu üç rivâyeti yapmıştır:

“Rasulullah Efendimiz (sallallahu aleyhi ve sellem) cenabetten dolayı guslederken, önce ellerini yıkamakla başlar, sonra namaz abdesti gibi abdest alır, sonra parmaklarını suya sokup saçlarının altını hiläller, sonra başına iki eliyle avuç dolusu su döker, sonra da suyu bütün bedenine akıtarak yıkardı.

“Rasulullah Efendimiz (sallallahu aleyhi ve sellem) cenâbetten dolayı guslederken farak (16 ntil büyüklüğünde bir ölçek) olan kaptan (su alıp) guslederdi.”

Hz. Aişe validemiz (radıyallahu anha) ‘dan kadının nasıl gusledeceğinden sorulunca şöyle demiştir: “İki avucunu su ile doldurup, başına döküp yıkar ve elleriyle başını ovup temizler.”

Ayrıca Mâlikîler İbn Ömer (radıyallahu anh)’in cenabetten dolayı yaptığı guslü delil göstermeye uygun görmemişlerdir. Nâfi’nin yaptığı rivayete göre, Abdullah b. Ömer (radıyallahu anh) cenabetten dolayı guslederken, önce sağ eline su doldurup onu yıkar ve sonra edep yerine su döküp orayı yıkar, sonra ağzına su alıp çalkalar, burnuna su çekip sümkürür, sonra yüzünü yıkar ve gözlerine su serper. Sonra sağ elini, (kolunu) ve arkasından sol elini (kolunu) yıkar. Sonra başını yıkayıp bedenine su dökerek yıkanmasını tamamlar.”

Hanbeliler’e göre: Tastamam gusletmek için şu on hususu yerine getirmeye özen gösterilir:

Gusle niyet edilir.

Besmele getirilir.

Eller üç defa yıkanır.

Edep yerlerinde ve diğer kesimlerde bulunan pislik giderilir.

Namaz abdesti gibi abdest alınır.

Saçların altına geçecek şekilde başa uç defa su dökülür yıkanır.

Bedenin diğer yerlerine de su akıtılıp yıkanır.

Sağ yanından yıkanmaya başlanır.

El ile bedenin her tarafı -mümkün olduğu nispette- ovulur.

Yıkandığı yerden biraz geri çekilip iki ayağın yıkanması sağlanır. Ayrıca henüz başına ve sakalına su dökmeden parmakları iyice ıslatıp kılların arası hilâllenir.

Nitekim İmam Ahmed, “gusül, Hz. Aişe validemiz (radıyallahu anha)’nın rivayet ettiği hadise göre yerine getirilir” demiştir.

Hadis-i Şerifden Çıkarılan Hükümler

1. Gusletmeyi murad etmek, ona niyet getirmek demektir. O halde gusle niyet edilir. (Ancak bu hususta müctehit imamların hepsi baynı aynı görüşte değildir)

2. Besmele getirmek müstehabdır.

3. Elleri üç defa yıkamak müstehabdır, kimine göre sünnettir. Ellerde necis varsa yıkanması vaciptir.

4. Ellerde necaset bulunsun bulunmasın yıkamadan su kabına sokmak mekruhtur. Necaset varsa, suyu murdar eder.

5. Gusülden önce edep yerlerini iyice yıkayıp temizlemek sünnettir.

6. Gusülden önce namaz abdesti gibi abdest almak sünnettir. Bunun müstehab olduğunu söyleyenler de var.

7. Saç ve sakal kıllarının altına suyun nüfuz etmesi sağlanır ve bu vaciptir.

8. Baş ve vücudu kaplarcasına bir defa yıkamak farzdır. İkinci ve üçüncü defa yine kaplarcasına yıkamak sünnettir.

9. Rivayetlerin farklılık arzetmesi sebebiyle, ilim adamlarından kimine göre, gusle önce başa su dökmekle başlanır. Kimine göre, sağ ve sonra sol omuzlara su döküp yıkanmakla başlanır, sonra da başa su dökülür. Böyle veya öyle yapmak müstehabdır.

10.Sağ taraftan başlayıp yıkamak da sünnet veya müstehabdır.

11. Guslederken ellerle bedeni ovmak müstehabdır.

12. Yıkandığı yerde ayaklar yüksekçe bir cisim üzerinde bulunuyorsa, gusülden önce abdest alırken ayaklar da yıkanır. Yüksek bir cisim üzerinde değilse, guslün sonunda o yerden biraz uzaklaşarak ayaklar yıkanır. Bu da müstehabdır.

13. Gusülden sonra abdest almaya gerek yoktur. Büyük hadesin kalkmasıyla küçük hades (abdest) de kalkmış kabul edilir.

14. Gusle başlarken abdest almayan kimsenin de guslü tamamdır ve o gusülden sonra çoğu ilim adamlarına göre, abdest almaya gerek yoktur. Fetva bu görüşe göredir.

15. İmam Şâfiî ve diğer bazı ictihat seviyesinde olan ilim adamlarına göre, gusúlde ağız ve buruna su vermek vacib değildir.

16. Gusülde baş ve sakaldaki kılları hilâlleyip suyu, altına nüfuz ettirmek suretiyle temizlik yapmak müstehabdır.

17. Gusülde edep yerlerini yıkadıktan sonra eli ya sabun ya da benzeri temizleyici bir şeyle yıkamak müstehabdır.

18. Guslettikten sonra bir bezle kurulanmak ihtilâflıdır. Alimlerin çoğuna göre, menduptur. Rasulullah Efendimiz (sallallahu aleyhi ve sellem)’in Hz. Meymune validemiz (radıyallahu anha)’nın verdiği bez ile kurulanmamasının başka sebepleri vardır.

BENZER KONULAR:

• Hanefi mezhebine göre oruçluyken abdest nasıl alınır
• Koronayken abdest nasıl alınır?
• Saçı mesh etmeden abdest nasıl alınır?
• Açık yara ile abdest nasıl alınır
• Dört mezhebe göre abdest nasıl alınır
• Tümünü görüntüle.