Ahkam-ı Hamse Nedir? Kısa bilgi

Beş hüküm anlamına gelen “ahkâm-ı hamse”; vacip, mendup, mubah, mekruh ve haram’dan oluşan teklifi hükümlere denir. Hanefî bilginlerin dışındaki fakihlerin çoğunluğu, kesin bir delille yapılması istenen dini görevleri “vacip”; Hanefî bilginler ise, kesin bir delille yapılması istenen dini görevleri “farz”, zannî bir delille yapılması istenen dini görevleri ise “vacip” olarak isimlendirmişlerdir. Farz ve vaciplerin dışında yapılması istenen dini görevlere “mendup” denir. Mendup; sünnet ve müstehap kısımlarına ayrılır. Yapılıp yapılmaması insanların iradelerine bırakılan fiillere “mubah” denir. “Caiz” ve “helâl” kavramları da “mubah” kavramına dahildir. Kesin bir delille yapılması yasaklanan fiillere “haram”, yapılması kesin ve bağlayıcı olmayan bir delille yapılması yasaklanan fiillere de “mekruh” denir. Harama yakın olan mekruhlara “tahrîmen mekruh”, helala yakın olanlara ise “tenzîhen mekruh” denir. Haramlar da “haram li aynihî” ve “haram li gayrihî” diye iki kısma ayrılır. (bk. farz, vacip, sünnet, mubah, mekruh, mendup, haram, helâl) (İ.K.)
AHKÂMÜ’L-KUR’ÂN
Kur’ân hükümleri anlamına gelen “ahkâmü’l-Kur’ân”; ibâdet, muâmelat, keffâret ve ukûbât ile ilgili âyetlerin yorumunu konu edinen bilim dalına ve bu dalda yazılan eserlere denir.

İslâm bilginleri ahkâm âyetlerinin sayısını belirlemeye çalışmışlar ancak bir sayıda ittifak edememişlerdir. Çünkü âyetler Kur’ân’da ayrı gruplar halinde yer almadıkları gibi bir âyetten birden fazla hüküm içerebilir hatta kıssalarla ilgili âyetlerden bile dini hükümler çıkartılabilmektedir. Bu sahada eser yazan her âlim ilmi nispetinde âyetleri ele almış, bu yüzden ahkâmü’l-Kur’ân adlı eserlerde yoruma tâbi tutulan âyet sayısı farklı olmuştur. (bk. Fıkhî Tefsîr)
Diyanet dini kavramlar sözlüğü