BERR

البر

Allah’ın isimlerinden (esma-yi hüsna) biri.

“Yarattıklarına karşı iyiliği, rahmeti, bağışlaması ve ihsanı bol olan” anlamına gelen “berr” ismi, Kur’ân-1 Kerim’de sadece bir âyette Allah’ın ismi olarak zikredilmiştir: “Cennettekiler birbirlerine dönüp hal hatır sorarlar ve şöyle derler: Biz dünyada ailemizin arasındayken (ilahi azaptan) korkardık. Allah bize lütfetti de iliklere kadar işleyen azaptan bizi korudu. Biz dünyadayken O’na yalvarıyor, O’na kulluk ediyorduk. Çünkü 0, berr ve rahimdir” (et-Tur 52/25 28). Allah Teala’nın inananlara lütufta bulunarak onları azaptan koruduğunun haber verildiği bu åyetlerde “berr” ismi, “esirgeyen, bağışlayan, sonsuz merhamet sahibi” anlamlarına gelen “rahim” ismiyle birlikte kullanılmış, böylelikle O’nun kullarına iyiliklerde bulunmasının rahmetinin bir tezahürü olduğuna işaret edilmiştir. “Berr” ismi Hz. Peygamber tarafından da Allah’ın isimleri arasında sayılmış (Tirmizi, “Daavât”, 82) ve bazı hadislerde “barr” olarak zikredilmiştir (İbn Mace, “Dua”, 10). Bir gün eşi Hz. Aişe’nin “berr” isminin de içinde bulunduğu bazı isimleri zikrederek Allah’a dua ettiğini gören Hz. Peygamber ona, “Biraz önce senin andığın isimlerden bir tanesi var ki, o isim anılınca Allah muhakkak duaya icabet eder” demiş, fakat bu ismin hangisi olduğunu belirtmemiştir (İbn Mâce, “Duâ”, 9).

Allah kâinattaki bütün iyiliklerin kaynağıdır; O’nun iyiliği hem dünyayı hem âhireti kuşatır. O’nun iyiliğinden canlı ve cansız, insan ya da hayvan, mümin veya kâfir bütün varlıklar faydalanır. Buna göre Allah’ın bütün yarattıklarına rızık vermesi, onlara engin bir şefkat ve merhametle muamele etmesi, peygamberler göndererek insanlara doğru yolu göstermesi, kendisine kulluk edip insanlara iyilik yapanlara kat kat mükâfat vermesi, bunları yapmaya niyet ettiği halde niyetini gerçekleştiremeyenleri bile mükâfatlandırmasi, buna karşılık isyankar kullarını sadece işledikleri günahlar ölçüsünde cezalandırması, bazı günahkar
kullarını affetmesi ve kötülük yapmaya niyet ettikleri halde bundan vazgeçenleri ise cezalandırmaması O’nun “berr” isminin tecellileridir. Nitekim Kur’an-1 Kerim’de Allah’ın rahmetinin her şeyi kuşattığı (el-A’raf 7/156), O’nun şirk dışında bütün günahları affedebilecek kadar engin bir mağfiret sahibi olduğu (en-Nisa 4/116), kullarının yaptığı iyilikleri asla karşılıksız bırakmayacağı (et-Tevbe 9/120; Hud 11/115), iyilik yapanlara en az on katı mükâfat vereceği, kötülük yapanları ise ancak hak ettiği kadanyla cezalandıracağı (el-En’âm 6/160) bildirilir.

“Berr” ismi, esmå-yi hüsnâdan özellikle “Allah’ın ilminin ve kudretinin yanında rahmetinin de her şeyi kuşattığını” ifade eden “vasi” ismi ve “kullarına karşılık beklemeden bol bol ihsanda bulunduğunu” ifade eden “vehhab” ismi ile yalan anlamlıdır. Ayrıca Allah’ın mahlukata yönelik çeşitli lütuf ve ihsanlarını ifade eden isimleri de “berr” ismiyle alakalıdır. Bunların başında Allah’ın bütün yaratılmışlara rızık vermesini ifade eden “rezzák”, bağışlayıcılığını ifade eden “gafür”, merhametinin genişliğini ifade eden “rahmân” ve “rahim” isimleri gelir (bk. GAFÜR; RAHMAN; REZZÁK; VÂSİ”; VEHHÂB). Ancak “berr” ismi, Allah’ın iyilik, lütuf ve merhametin kaynağı oluşunu ifade etmesi, dolayısıyla diğer isimlerin ifade ettiği bütün iyilikleri kapsamına alacak derecede geniş bir anlama sahip olması yönüyle onlardan farklı bir yere sahiptir.

Kur’an-ı Kerim’de, insanlar açısından her türlü iyilik, hayır ve erdemi ifade etmek için “berr” ismiyle aynı kökten gelen birr kavramı kullanılır. Buna göre birr, Allah’a kulluk konusunda titizlik göstermek, ana babaya iyi davranmak, insanlara karşı dürüst ve iyilik sever olmak, ihtiyaç sahiplerine yardım etmek, dünyadaki her türlü sıkıntı ve zorluğa karşı sabırlı olmak gibi ahlaki faziletler ve insani erdemler açısından bir müslümanın ulaşması beklenen en üstün seviyedir. Kur’ân-ı Kerim’de bu üstün seviyeye ulaşan insanlar için de “berr” sıfatı kullanılır. Mesela Hz. Yahya’nın ana babasına ve Hz. Isa’nın annesi Meryem’e karşı itaatkar ve iyi huylu oldukları anlatılırken onların bu özellikleri “berr” sıfatıyla ifade edilmiştir (bk. Meryem 19/14, 31-32). Bazı âyetlerde de, “birr” kapsamına giren iyilikleri şahsında toplayan müminler “berr” sifatının çoğul haliyle “ebrâr” olarak isimlendirilmişlerdir: “Erdemli
ve iyi kullar (el-ebrâr) kuşkusuz nimet içinde, yani cennette olacaklardır. Günahkârlar ise kesinlikle cehenneme gireceklerdir” (el-İnfitâr 82/13-14; ayrıca bk. el-İnsân 76/5-6; el-Mutaffifin 83/18, 22). Dolayısıyla bir insanın iyiliğin en üst derecesi olan “birr” makamına ulaşması, bütün iyiliklerin kaynağı olan Allah’ın “berr” isminin o insandaki bir tecellisi ve yansıması olmaktadır (ayrıca bk. BİRR).

Allah’ın berr isminin anlamını kavrayan bir mümin, hem insanlara hem de canlı cansız bütün mahlukata karşı daima iyilik düşünür ve iyilikle muamele eder; “birr” kapsamına giren bütün iyilikleri şahsında toplamaya çalışır. Ayrıca “Birr ve takvâda (Allah’a karşı saygı ve O’na karşı gelmekten sakınma; dinî sorumluluklara titizlikle bağlılık) yardımlaşın. Ama günah ve düşmanlıkta birbirinize destek vermeyin” (el-Mâide 5/2) âyetindeki emre uyarak, kendisi iyi bir insan olmaya çalıştığı gibi diğer insanların da iyi olması ve iyiliğin yayılması için gayret gösterir.

Kaynak: İslam ansiklopedisi Diyanet