Esmaül hüsna EL-VÂCİD

El-Vacid isminin arapça yazılışı: الواجد

Vacid, Allah’ın isimlerinden (esma-yi húsna) biridir.

“Vacid” ismi “dilediğini dilediği zaman bulan müstağni” anlamına gelir. Allah’ın dilediğini dilediği anda bulması esas itibariyle O’nun her şeye sahip olduğunu, hiçbir şeye muhtaç olmadığını, buna mukabil kendisi dışındaki her şeyin O’na muhtaç olduğunu ifade ettiği gibi, Allah’ın her şeyi bildiğini ve hiçbir şeyin O’na gizli kalmadığını da ifade eder. Bu yönüyle “vacid” ismi Allah’ın mutlak zenginliğini ve bilgisini ifade eden bir isimdir. Hz. Peygamber’in Allah’ın isimleri (esmâ-yi hüsnâ) arasında saydığı “vacid” ismi (Tirmizi, “Daavât”, 82; İbn Mâce, “Dua”, 10) bir kutsi hadiste de geçmektedir (Ahmed b. Hanbel, el-Müsned, V, 154).

Kur’ân-ı Kerim’de “vâcid” ismi geçmese de bu ismin ifade ettiği anlamları içeren birçok ayet bulunmaktadır. Mesela şu ayetler “vácid” isminin içerdiği mutlak zenginliği ifade etmektedir: “Ey insanlar! Hepiniz gerçekten Allah’a muhtaçsınız. Hiçbir şeye ihtiyacı olmayan (gani) ve her türlü övgüye layık olan (hamid) yalnızca Allah’tır” (Fâtır 35/15); “İşte sizler, Allah yolunda harcamaya çağrılıyorsunuz. Ama içinizden cimrilik edenler var. Kim cimrilik ederse, kendi zararına cimrilik etmiş olur. Çünkü Allah zengindir (gani), siz ise O’na muhtaçsınız” (Muhammed 47/38). Allah ile insan arasında mutlak bir ayırım yapan bu tler, insanın özü itibariyle ihtiyaç sahibi bir varlık olduğunu ve daima Allah’a muhtaç olduğunu, buna mukabil Allah’ın hiçbir şeye ihtiyaç duymayacak kadar yetkin olduğunu ortaya koyarak “vâcid” isminin anlamına işaret etmektedir. Diğer taraftan şu âyetler ise Allah’ın insanın aklına gelen ya da gelmeyen her şeyi bildigini, böylelikle O’nun ilminin her şeyi kuşattığını ortaya koyarak, “vacid” isminin içerdiği, “ilahi ilmin mutlak yetkinliği” anlamını vurgulamaktadır: “Allah yere gireni de yerden çıkanı da; gökten ineni de göğe yükseleni de bilir” (Sebe 34/2); “Ne yerde ne de gökte zerre ağırlığınca bir şey bile rabbinden gizli kalmaz. Bundan küçük olsun veya büyük olsun, ne varsa hepsi istisnasız her şeyi açıklayan apaçık bir kitapta (levh-i mahfuz) yazılmıştır” (Yûnus 10/61).

Allah’ın dilediğini dilediği anda bulması O’nun her şeye sahip olduğunu ve hiçbir şeyin O’na gizli kalmadığını gösterir. O’nun herhangi bir şeyi ele geçirmek için uygun zaman kollamak, birtakım tedbirler almak gibi vasıtalara ihtiyacı yoktur. İstediği şey, istediği anda huzurundadır. Hiçbir şey O’nun dilediği şeyi bulmasına engel olamaz. Hiçbir şey ve hiçbir kimse O’nun kudretinin yetemeyeceği bir noktaya kaçıp kurtulamaz. Zira her şey O’nun bilgisi dahilindedir. Allah’ın dilediği şeyi dilediği anda huzurunda bularak hükmünü icra etmesi, onu bulmak ve hükmünü icra etmek için hiçbir vasıtaya muhtaç olmamasındandır. Allah’ın hiçbir şeye ihtiyaç duymaması ise O’nun kudretinin sonsuzluğunun göstergesidir. Bu yönüyle “vacid” ismi Allah’ın başta ilim ve kudret açısından mutlak yetkinliğe sahip olduğunu ve O’nun ihtiyaç, acizlik, cehalet gibi kusur ve eksikliklerden uzak ve yüce olduğunu ifade eden bir isimdir.

Geniş bir anlam içeriğine sahip olan “vacid” ismi içerdiği temel anlamlar itibariyle Allah’ın diğer bazı isimleri ve sıfatları ile yakın ilişki içerisindedir. Bunların başında “zengin olan, kendi kendisine yetip asla başkasına muhtaç olmayan” anlamındaki “gani” ismi ile “herkesin kendisine ihtiyacını arzettiği, fakat kendisi kimseye muhtaç olmayan” anlamındaki “samed” ismi gelir (bk. GANİ; SAMED). Ayrıca “vacid” ismi Allah’ın var olmak ve varlığını devam ettirmek için hiçbir şeye ihtiyaç duymadığını ve kendi kendine yettiğini ifade eden, bu yönüyle de Allah ile yaratılmışlar arasında kesin bir ayırım yapan “kayam bi-nefsihi” sıfatını da ifade eder (bk. KIYAM bi-NEFSİHI). Diğer taraftan “vacid” ismi, Allah’ın bilgisinin yetkinliğini ve sınırsızlığını ifade etmesi açısından bu mefhumu çeşitli açılardan ifade eden diğer isimler ve sıfatlar ile de yakın ilişki içerisindedir. Bunların başında ise Allah’ın “her şeyi eksiksiz bilen” anlamındaki “alîm” ismi ve Allah’ın her şeyi bildiğini ve bilgisinin sonsuz olduğunu ifade eden ilim sıfatı gelir (bk. ALÎM; İLİM).

Allah Teåla’nın “vâcid” ismi mümine her an Allah’ın huzurunda olduğunu ve daima O’na muhtaç olduğunu hatırlatır. Mümin asla kendisini Allah’a uzak zannetmemeli; Allah’ın kendisine şahdamarından daha yakın olduğunun, kendisi hakkında istediği şeyi istediği anda icra edebileceğinin bilinciyle davranışlarına dikkat etmelidir. Dolayısıyla mümin, hem var olmak hem de varlığını sürdürebilmek için gerekli olan her şeyde Allah’a muhtaç olduğunu kavrar ve her türlü talep ve arzusunu O’na yöneltir. Bu isteklerinin ve yaptığı işlerin karşılığını da O’ndan bekler. Diğer taraftan Allah dışındaki diğer bütün varlıkların da kendisi gibi eksiklik ve ihtiyaçlarla kuşatılmış olduklarını düşünerek, Allah’ın kendisine verdiği ilim, servet ve beceriden çevresindekileri de faydalandırmaya çalışır. Kaynak: İslam ansiklopedisi Diyanet

Maşallah anlamı nedir, ne zaman söylenir?