Esmaül Hüsna EŞ-ŞEHÎD

Şehid isminin arapça yazılışı: الشهيد

Şehid, Allah’ın isimlerinden (esmâ-yi hüsnâ) biridir.

“Şehîd” ismi, “var olan her şeye tanık olan ve hiçbir şey kendisinden gizli kalmayan” anlamına gelir. Bu isim Kur’ân-ı Kerim’de on dokuz âyette yer almış ve onunla aynı kökten gelen “şahit” gibi kelimeler de Allah Teâlâ hakkında kullanılmıştır. “Şehid” ismi Kur’an-ı Kerim’de en çok “Allah her şeye şahittir” ve “şahit olarak Allah yeter” ifadeleri içinde geçmektedir: “Allah onların hepsini dirilttiği gün, yaptıklarını kendilerine haber verecektir. Çünkü onlar kendi yaptıklarını unutsa da Allah bunları bir bir kaydetmiştir. Zaten Allah her şeye şahittir” (el-Mücâdile 58/6; ayrıca bk. en-Nisa 4/33; el-Mâide 5/117; el-Hac 22/17); “Şöyle de: ‘Benimle sizin aranızda şahit olarak Allah yeter. Elbette kullarının durumunu çok iyi bilir ve her şeyi görür” (el-İsrâ 17/96; ayrıca bk. en-Nisa 4/79, 166; Yünus 10/29; er-Ra’d 13/43).

“Şehid” ismi Hz. Peygamber tarafından da Allah’ın isimleri arasında sayılmış (Tirmizi, “Daavât”, 82; İbn Mâce, “Duâ”, 10), Veda haccında verdiği hutbenin sonunda “Allahım! (Emirlerini tebliğ ettiğime) sen şahit ol, sen şahit ol, sen şahit ol!” sözleriyle Allah’a nispet edilmiştir (Buhâri, “Hac”, 132; İbn Mâce, “Menâsik”, 76; Ebû Dâvûd, “Menâsik”, 56). Bunun yanında “şehid” isminin kökünü oluşturan şehadet kavramı da Allah’ı niteleme bağlamında kullanılmıştır (mesela bk. Müslim, “Mesâcid”, 78; Ahmed b. Hanbel, el-Müsned, I, 15, 27-28, 48-49; V, 172).

“Şehid” ismi, kullarının bütün davranışlarını Allah Teala’nın bildiğini ve gördüğünü ifade eder. Yani rabbimiz bir şey gerçekleştiği anda bu şeye bizzat şahit olmaktadır. Nitekim Kur’an’da şöyle buyurulmaktadır: “Görmedin mi ki, göklerde ne var, yerde ne varsa hepsini Allah bilir? Ne zaman üç kişi aralarında fısıldaşacak olsa, dördüncüsü mutlaka O’dur, dört kişi iseler beşincisi O’dur. Sayıları bundan az olsun, çok olsun, nerede olsalar Allah onlarla beraberdir. Sonra da Allah onlara yaptıklarını kıyamet gününde haber verir. Çünkü Allah her şeyi hakkıyla bilir” (el-Mücâdile 58/7). Bu âyet, bir olay meydana geldiğinde Allah’ın o şeye şahit olduğunu yani Allah’ın ilminin her an her şeyi yakından kuşattığını gösterir. Nitekim bir başka âyette, “Allah’ın en büyük şahit olduğu” buyurulur (el-En’am 6/19). O’nun en büyük şahit olması, hem bu dünyada eksiksiz biçimde her şeyi görüp bilmesi hem de âhirette her şeyi eksiksiz biçimde ortaya koyup şahitlik edeceği anlamına gelir.

“Şehid” ismi Allah Teâla’nın her şeyi kuşatan bilgisini ifade etmesi hasebiyle öncelikle O’nun ilim sıfatına işaret eden bir isimdir (bk. İLİM). Bunun yanında esma-yi hüsnâ içerisinde Allah’ın bilgisini ifade eden diğer isimleriyle de anlam yakınlığı içerisindedir. Bunların başında Allah’ın mutlak ve sonsuz ilmini ifade eden temel ismi olan “her şeyi hakkıyla bilen” anlamındaki “alîm” ismi gelir. Ayrıca “her şeyi hakkıyla gören” anlamındaki “basîr”, “her şeyi hakkıyla işiten” anlamındaki “semi””, “her şeyin iç yüzünden haberdar olan” anlamındaki “habir”, “bilgisi her şeyi kuşatan” anlamındaki “muhît”, “her şeyi tek tek ve bütün ayrıntılarıyla bilen” anlamındaki “muhsi”, diğer anlamları yanında Allah’ın bilgisinin de her şeyi kuşattığını ifade eden “vâsi” ve Allah’ın kullarını her an gözettiğini bildiren “rakib” isimleri de “şehid” ismiyle anlam yakınlığı olan isimlerdir. Ancak “şehid” ismi, Allah’ın âdeta yanındaymış gibi onun söz ve fiillerini gördüğünü ve bildiğini insana hatırlatan bir anlam boyutunu da içerir (bk. ALÎM; BASÎR; HABÎR; MUHÎT; MUHSÎ; RAKİB; SEMΔ; VÂSİ’).

Allah Teâlâ’nın “şehid” isminin anlamını kavrayan bir mümin, hiçbir zaman yalnız bulunmadığını, Allah’ın ona her şeyden daha yakın olduğunu, her an onu gördüğünü bilir. Rabbimizin bizim gizli olduğunu zannettiklerimiz de dahil her şeyden haberdar olduğunun, gizli açık her şeyi bildiğinin farkına varır. Böyle bir mümin eğer Allah’ın yasakladığı bir şeyi yapıyor veya buna niyet ediyorsa, derhal ondan vazgeçmeye çalışır. Allah’ın her an her şeye şahit olduğunu anladığı için, yalnız başına kaldığı zamanlarda bile kendini kontrol eder, en çok haya edilecek ve sakınılacak varlığın Allah olduğunu bilir ve bu bilincini davranışlarına ve niyetlerine yansıtır.

Kaynak: İslam ansiklopedisi Diyanet

Esmaül hüsna Allah’ın isimleri ve anlamları