BENCİLLİK VE DİĞERGAMLIK

Bencilliğin zıttı olan diğerkâm, diğerkamlık, digergamlık nedir?

İslamda bencillik ve diğerkamlık hakkında ayet hadisler

Yüce Dinimiz İslam, herkesin birbirini sevdiği ve değer verdiği inanan bir toplum oluşturmayı gaye edinmiştir. Bu toplumu oluşturan insanların dinimizin emir ve yasakları doğrultusunda ahlaki erdemlere sahip olmalarını istemiştir. Bundan dolayı, ideal toplum olma yolunda engel teşkil eden kin, nefret, düşmanlık, kıskançlık ve kendi çıkarlarını düşünme, kendinden başkasını düşünmeme ve başkasının hakkını dikkate almama anlamına gelen bencillik gibi kötü hasletleri yasaklamıştır. Çünkü bencil insanların bulunduğu bir toplumda kardeşlik, dayanışma, yardımlaşma ve başkalarını kendine tercih etme gibi üstün ahlaki değerlerin varlığından söz edilemez. Zira bencil insanlar açların, yoksulların, kimsesizlerin, sıkıntı çekenlerin ve hastaların hallerini anlayamazlar.

Kuran-ı Kerim’de “Gerçekten insan, pek hırslı yaratılmıştır. Kendisine bir fenalık dokunduğunda sızlanır, feryat eder. Ona imkan verildiğinde ise pinti kesilir.’’[1] Buyrularak, insanda olabilecek bencillik vasfının çirkinliğine dikkat çekmiştir.

Maddeye giderek daha çok önem verenlerin özelliği olan bencillik, dinimizce yasaklanırken, kendini değil kardeşini düşünmek, kardeşinin ihtiyaçlarını görmeyi kendi ihtiyacından daha önemli saymak yani Efendimiz(sav)’in ifadesiyle ‘’Kendisi için istediğini kardeşi için de istemek, kendisi için istemediğini onun için de istememek’’[2] ve Kuran-ı Kerim’in zirve ifadesiyle “Kendileri son derece ihtiyaç içinde bulunsalar bile onları (din kardeşlerini) kendilerine tercih ederler. Kim nefsinin cimriliğinden, hırsından korunursa, işte onlar kurtuluşa erenlerin ta kendileridir.”[3] Diye buyrularak, diğergamlık bir başka ifadeyle îsar teşvik edilmiştir.

Her geçen gün insanların daha çok mal elde etme gayretine düştükleri bir zamanda yaşıyoruz. Böylesi bir zamanda birbirimize yardım etmeli, birbirimizin ihtiyaçlarını karşılamalı ve bencillikten uzak durmalıyız. Kapitalist ve sömürgeci dünya ülkeleri başkalarını biraz olsun düşünebilselerdi acaba açlıktan, susuzluktan ve çaresizlikten ölenler olur muydu?

Güzel ahlakın mücessem örneği olan Peygamberimiz Efendimiz(sav), ihtiyacı olsa bile hiçbir zaman kendini düşünmez sürekli başkalarını düşünür ve ‘’Mü’minlerin dertleriyle dertlenmeyen bizden değildir.’’[4] derdi. Efendimiz(sav)’in ashabı da onun yolundan gitmişlerdi.

Diğergamlığın en muazzam örneklerinden biri de Yermuk harbinde yaralanan sahabiler arasında su ikramı sırasında yaşanan durumdur. Hz. Huzeyfe(ra) şöyle anlatıyor: “Yermuk harbinde, yaralılar arasında kalan amcamın oğlunu aramak üzere savaş alanında geziyordum. Yanımda biraz su vardı. Hava da çok sıcaktı. Amcamın oğlunu buldum. Su isteyip istemediğini sordum. Başıyla isterim, dedi. Tam suyu içireceğim sırada öteden birisi, “Ah su”, diye inledi. Amcazadem gitmemi ve suyu ona içirmemi işaret etti. Gittim, baktım ki Asım’ın oğlu Hişâm. Tam ona su vereceğim sırada başka birisi “Su!” diye inledi. Hişâm da suyu içmedi ve beni ona gönderdi. Arayıp buldum, fakat kendisine suyu ulaştırıncaya kadar o şehit olmuştu. Hemen Hişâm’ın yanına koştum, o da şehit olmuştu. Bari suyu amcamın oğluna içireyim diye onun yanına gittim, fakat o da şehit olmuştu. Nihayet su elimde kaldı. Allah hepsine rahmet etsin.”[5]

Yakın zamanda Van depreminde yaşanan acının yaralarını sarmak için, doğusuyla ve batısıyla tüm halkımızın İslami ve insani değerlere bağlılığının bir eseri olarak depremzede kardeşlerinin yardımına koşmaları diğergamlık için güzel bir örnektir.

İsarı teşvik eden ayet-i kerimenin mealiyle bitirmek istiyorum. ’’Onlar kendi canları çekmesine rağmen yemeği yoksula, yetime ve esire yedirirler.’’[6]

[1] Mearic 70/19-21
[2] Buhari, İman, 7
[3] Haşr 59/ 9
[4] Buhari, Zekat, 30
[5] Hakim, Müstedrek, III, 270
[6] İnsan 76/ 8