Talak-Boşanma Sözleri

İslam hukukunun klasik doktrinine göre boşama için kullanılan sözler iki türlü olabilir. Bunlardan birisi boşanmadan başka bir anlama gelmesi mümkün olmayan, örfen özellikle boşanma için kullanılan sözlerdir. “Seni boşadım, boşsun.” gibi. Bunlara sarih/açık sözler denir. Diğeri de boşanma anlamına gelebileceği gibi, başka an lamlara da gelebilen sözlerdir. Osmanlı uygulamasında sıkça karşımıza çıkan “iraden elinde olsun.” gibi kinayeli ifadeler böyledir. Bu örf ve âdete veya kullananın iç iradesine göre boşama iradesinin kadına devredilmesi anlamına gelebileceği gibi, mutlak boşama anlamına da gele bilir. Bu tür ifadelere de kinayeli sözler denir. Bu ayrımın önemi şuradadır ki açık sözlerle yapılan boşamalarda boşayan kimsenin gerçekten boşama niyetine sahip olup olmadığı araştırılmaz. Her hâlükârda boşama hukuken gerçekleşmiştir. Kinayeli sözlerle yapılan boşamalarda ise Hanefîlere ve Hanbelilere göre ya boşayanın buna niyet etmiş bulunması ya da hâlin boşama iradesine delâlet etmesi gerekir.

Malikiler ve Şafiiler ise bu durumda sadece niyete iti bar eder, hâlin delaletini dikkate almazlar.

Kocanın bir evlilik içinde sahip olduğu boşama hakkı üçtür. İlk ikisinde koca dilerse belirli şartlarla boşamış olduğu eşine geri dönebilir. Bu geri dönüş bain talakta yeni bir nikahla olur, ric’i talakta yeni bir nikaha gerek de yoktur. Üçüncü boşama hakkını da kullanan koca is tese bile ne yeni bir nikâhla ne de nikâhsız eski eşine geri dönebilir. Bu tür bir ayrılığa büyük ayrılık (beynûnet-i kübra) denir. Bu şekilde kesin olarak ayrılmış eşlerin tek rar bir evlilikte birleşebilmeleri için kadının bir başkasıyla hileli olmayan bir evlilik yapması ve bu evliliğin de zifaf ile fiilen başlaması gerekmektedir. Işte bu ikinci evlilik ölümle veya boşanma ile sona ererse kadın isterse yeni bir nikâhla tekrar birinci eşine geri dönebilir. Bu tedbir tek taraflı irade beyanıyla hukuken kolaylaştırılan boşanmaların suiistimal edilmesinin önüne geçilmesi düşünce siyle getirilmiştir. Bunun önemli ölçüde etkili olduğunu da söylemek gerekir. Ne var ki Islâm hukuk tarihinde üç talakla boşanmış eşlerin tekrar bir araya gelmelerini sağlamak üzere hileli evliliklerin (hülle) yapıldığı da ol muştur.

Burada önemli bir problem kocanın üç boşama hakkını da aynı anda veya aynı ay içinde kullanması durumunda karşımıza çıkmaktadır. Hukukçuların büyük çoğunluğu na göre aynı anda veya aynı temizlik süresi içinde verilen üç talak, üç talak olarak geçerli olur. Böylece koca bütün boşanma haklarını kullanmış olmaktadır. Hz. Ali, Ibn Meshalükarud, Ebû Mûsa el-Eş’ari’ye, Zeydiyye mezhebi hukukçularına; Ibn Ishak, Ibn Teymiyye, Ibn Kayyim’e göre aynı anda veya aynı temizlik süresi içinde verilen üç talak bir talak olarak kabul edilir. Bu durumda eşler is terlerse belirli şartlarla evlilik birliğine geri dönebilecek lerdir. Şta-imâmiyye hukukçularına atfedilen bir üçüncü görüşe göre ise bir temizlik süresi içinde yapılan üç talak sünnete aykırıdır, bid’attir; hiç geçerli değildir.

Klasik doktrinin gereği olarak talâk hakkının kocaya ait görülmesi ve onların da bunu amacı dışında ve kimi defa bir tehdit vasıtası olarak kullanmaları günümüzde toplumsal sağduyu tarafından hoş karşılanmayan bazı sonuçları da beraberinde getirmektedir. Boşama tehdidi, üçten dokuza şart etme gibi uygulamalar, toplumumuz da yaygın olarak görülmekte ve bunun sonucunda ya bu yönde gerçek bir arzu olmadığı halde aileler dağılmak ta ya da evliliği kurtarmak için meşruluğu söz götürür, olmadık formüllere başvurulmaktadır. Her iki sonucun da arzu edilir bir durum olmadığı açıktır. Günümüzde boşanma yetkisi ve bu yetkinin kullanımı sadece kocayı veya eşleri ilgilendiren özel bir hak kullanımı olmaktan çıktığı, bir konuda boşama iradesini bertaraf etmeyen, fakat toplumsal sağ duyunun beklentilerine uygun olan, dinin de ilkelerine ters düşmeyen bazı objektif çözüm ve düzenlemelere ihtiyaç bulunduğu da açıktır. Çağımızda Islâm ülkelerinde bu alanda gündeme gelen fikhi tartışmalar, Islâm hukukçularının objektif ve sağduyulu çözüm önerileri ve yapılagelen hukukî düzenlemeler de böyle bir toplumsal gerçeklikten ve ona dayalı ihtiyaçtan kaynaklanmaktadır. Ortaya mâkul ve sağduyulu çözümler koymak Islâm hukukçuları açısından artık kaçınılmaz bir sorumluluk olmuştur. Bu sayede, yaşanan çirkinliklerin ve yanlışların önünü almak ve boşanma işini taraflarin sorumluluğu yanında objektif usullere havale etmek mümkün olabilecektir.

Kaynak Diyanet Aile

BENZER KONULAR:

• Boşama Sözleri “Kinayeli Lafızlar”
• Boşama Sözleri nelerdir?
• Şartlı boşamada kullanılan sözlerin hükmü
• İslamda zorlama ve tehditle yapılan boşama geçerli midir?
• Boşama geçerli midir
• Tümünü görüntüle.