Boşama Yetkisinin Hanıma Verilmesi (Tefvidu’t-Talak)

Prensip olarak tek taraflı evlilik birliğine son verme yetkisine sahip olan koca, bu yetkisini kendisi kullanabileceği gibi başkasına da kullandırabilir. Ko canın, “karımı boşama konusunda seni vekil tayin ettim” gibi sözlerle boşama yetkisini bir başkasına verebileceği (tevkil) gibi, kendisine ait olan haklardan bir kısmını hanımına devretmek suretiyle (tefvidu’t-talâk) aynı şeyi yapabilir.

a. Tarifi

Tefvidu’t-talak, nikâh akdi esnasında veya sonrasında boşama yetkisinin kendisine de verilmesini şart koşan kadının, tek taraflı irade beyanıyla, erkeğin nizasına veya mahkemeye başvurmaksızın bu yetkiyi kullanma hak ve yetkisine sahip olması şeklinde tarif edilmiştir.

Erkeğin boşama yetkisini hanımına devredebileceği hususunda zâhiriler dışında İslâm hukukçuları arasında ihtilaf bulunmamaktadır. Zahiriler, mehrin dışında nikâh akdi esnasında ileri sürülebilecek şartları batil kabul etmektedir. Çünkü bu konuda talakın vaki olmasıyla ilgili Kur’ân ve Sünnette hiçbir ifade bulunmamaktadır.

Buna göre kadın nikâh esnasında veya sonrasında mutlak, geniş bir yetki talebinde bulunarak boşama salahiyetini elde edebilir. Kadın elde edilen bu sala hiyet neticesinde dilediği zaman hâkim hükmüne ihtiyaç olmaksızın bizzat veya vekili aracılığıyla boşanma iradesini açıklayarak kocasından ayrılabilir.

Hukuk-1 Aile Kararnamesinde açık şekilde yer almayan bu şer’i hüküm,  tarihli Hukuk-1 Aile Kanunu Layihasında 107. Maddesine Büyük Millet Meclisi Şer’iyye Encümenince şu şekilde ilave edilmiştir: “Zevc, zevce-i menku hasına emri talâk elinde olup istediğin zaman nefsini (kendini) tatlik et diyerek tefvizi talâk etse, zevce de bunu kabul eylese dilediği zaman kendisini tatlik ede bilir, ”

b. Meşruiyeti

Tefvîzin meşruiyeti Kur’ân ve Sünnetle sabittir. Kur’an’da “ياأيها النبي قل لأزواجك إن كنت ترذن الحياة الدنيا وزينتها فتعالين أمتعكن وأسرحكن سراحاً جميلاً وإن كنتن ترذن الله Ey Peygamber ! Eslerine söyle :ورشولة والدار الآخرة فإن الله أعد للمحسنات منكن أجراً عظيماً söyle: Eğer dünya hayatını ve süslerini istiyorsanız gelin size bağışta bulunayım ve güzellikle salivereyim. Eğer Allah’ı, elçisini ve ahiret yurdunu istiyorsanız, bilin ki Allah içinizden iyi davrananlara büyük ecir hazırlamıştır” buyrulmaktadır.

Âyette anlatılan olayla ilgili Hz. Aişe de (r.a.) şu haberi vermiştir: “Resû lullah bizi muhayyer bıraktı, biz de Allah ve Resûlünü seçtik. Bu muhayyerlik bizim aleyhimize bir hüküm (boşanma) da meydana getirmedi.” Ayet ve ha disten açıkça anlaşıldığına göre Hz. Peygamber boşama yetkisini hanımlarına bırakmış ama onlar tercihlerini Hz. Peygamber ile beraber yaşama yönünde kul lanmışlardır. Şayet onlar bu yetkiyi kullanarak ayrılmayı tercih etselerdi ayrılık meydana gelecekti.

c. Tefviz Zamanı

Boşama yetkisinin kadına devri, nikâh akdinden önce yapılabileceği gibi nikâh akdi esnasında ve nikâh akdinden sonra da yapılabilir.

Hanefilere göre erkeğin nikâh akdinden önce “Şayet evlenirsek dilediğin zaman kendini boşayabilirsin” şeklinde kadına boşama yetkisini vereceğini söy lemesi ve bu talebin kabul edilmesi halinde kadın boşama yetkisine sahip olur. Hanefilerin bu görüşü, boşamanın nikâh öncesinde mümkün olabileceği anlayışı nin ve talâkın evliliğe ta’likini caiz görmelerinin tezahürüdür.

Tefviz, nikâh kıyılırken kadının, kocası olacak şahsa “talak/boşama yetki sini bana vermen şartıyla seninle evlenirim” şeklinde tefviz-i talâki nikâhın şartı olarak ileri sürmesi, erkeğin de bunu kabul etmesi halinde gerçekleşmiş olur.

Buna göre nikâh akdi esnasında, boşama yetkisi devrinin geçerli olabilmesi için kadının icapta bulunarak yetki devrini talep etmesi, erkeğin de bunu kabul etmesi şarttır. İcabin erkek tarafından olması halinde, yani erkeğin “boşama yetkisini sana vermem şartıyla benimle evlen” demesi, kadının da “bu şart üzere seninle evlendim” ifadesini kullanması halinde tefviz meydana gelmez. Çünkü aralarında evlilik sabit olmadığından erkeğin boşama yetkisi söz konusu değildir. Henüz elde edilmeyen bir yetkinin bir başkasına devri mümkün değildir.

Erkeğin nikâh akdinde önce “Şayet evlenirsek dilediğin zaman kendini bo şayabilirsin” şeklinde kadına boşama yetkisini vereceğini söylemesi ve bu talebin kabul edilmesi halinde kadının boşama yetkisine sahip olmasını bu mesele ile karıştırmamak gerekir. Çünkü nikâh akdinden önce koca, boşama yetkisini ha nimi olacak şahsa vermeyi evlilik şartına bağlamıştır. Dolayısıyla burada tefviz, kadının kabulü üzerine akdin tamam olmasından sonra söz konusu olduğundan ve koca da evlilik sebebiyle boşama yetkisine haiz olduğundan caizdir.

Tefviz-i talâk daha çok, evliliğin her hangi bir döneminde koca tarafından, “Boşama işi senin elindedir” veya “İstersen kendini boşayabilirsin” ya da “Sen muhayyersin” gibi ifadelerle hanımına tercih hakkı vermesi şeklinde cereyan et mektedir. Bu şekildeki tefviz, Hanefilere göre temlik yapıldıktan sonra koca tara findan geri alınamaz, onu boşanmaktan men edemez. Çünkü bu bir yemin gibidir. Bu sebeple kadın gerekli gördüğünde bu yetkiyi kullanarak boşanabilir.

Boşama niyetiyle karısına “sen muhayyersin” veya “kendini boşa” diyen kocanın bu sözü üzerine kadın, bulunduğu mecliste kendini boşarsa, eşler ara sında ayrılık meydana gelir. Ancak kadının bu teklifi duyduğu halde kabul edip gerekeni yapmadan bulunduğu meclisten kalkması ya da başka işlerle meşgul olması halinde, boşama yetkisinin devam edip etmeyeceği hususunda fukaha ih tilaf etmiştir.

Hz. Ömer, Hz. Osman; İbn Mes’ûd, Cabir b. Abdillah, Atâ, Mücâhid, Ne haî, Mâlik, Evzaî, Süfyan es-Sevrî, Şâfiî ve rey sahiplerine göre, kadının bulun duğu meclisten kocanın verdiği yetkiyi kullanmadan kalkması halinde bu yetkiyi bir daha kullanması söz konusu olamaz. Çünkü temlik akitlerinde meclis sona er meden olumlu bir cevap veya bu anlama gelen bir kabulün meydana gelmesi ge rekir. Buna karşılık Zührî, Katâde, Ibnu’l-Hümâm gibi alimler, Resûlullah’ın Ahzâb süresi 28 ve 29. Ayetlerin nazil olmasının akabinde Hz. Aişe’ye söylediği “… ebeveynine sormadan acele etme…” şeklindeki sözüne binaen kadının kendisine verilen bu yetkiyi bulundukları mecliste veya başka bir mecliste de kul lanarak kocasından ayrılabileceğini söylemektedirler. H. Ibrahim Acar da “tercih edilen bu görüş olmalıdır. Aksi takdirde tefvizi talakın bir anlamı kalmayacaktır.” değerlendirmesinde bulunmaktadır.

d. Tefviz Çeşitleri

Tefviz mutlak veya mukayyed olabilir. Koca, “kendini dilediğin yerde ve dilediğin zaman boşa” şeklinde karısına boşama yetkisini vermişse, kadın bu yet kiyi hemen o mecliste kullanabileceği gibi başka zaman ve mekânlarda da kul lanabilir.

Muvakkat olanlar ise kendi içinde belirli zamana bağlı olup-olmaması açı sından iki kısma ayrılır. Tefviz, “falanca geldiğinde veya yarın ya da aybaşında işin senin elindedir” gibi ifadelerle muvakkat olarak boşama hakkı devredilmişse, o şahsın geldiğinin öğrenildiği, ertesi gün fecrin doğmasıyla ya da aybaşının gel mesiyle kadın yetkisini kullanabilir.

Kocanın sınırsız olarak her ne vakit dilersen işin senin elindedir tarzındaki ifadeyle talâk hakkını tefviz etmesi halinde, kadın dilediği vakitlerde her mecliste bir talakla olmak üzere üç talakla eşinden ayrılabilir. Zira “s” tabiri kadının arzu etmesi halinde temlikin tekrarını gerektirir.

Boşama hakkının kadına devredilmesi (tefviz) ile boşama için bir başkası nin vekil tayin edilmesi arasında şu farklılıklar vardır

1) Tefviz koca için bağlayıcı (lâzım) olduğu için koca, tefvizden dönemez ken, tevkilden (bir başkasına verdiği vekâletten)dönebilir.

2) Boşama hakkı kadına devredildikten sonra ve kadının bu hakkını kul lanmadan koca tasarruf yetkisini kaybetse de kadının hakkı devam eder. Oysa tevkilde, vekil bu yetkiyi kaybederse vekâlet sona erer.

3) Tevkilde vekil müvekkili adına iş yaparken, tefvizde kadın kendi adına karar verir.

4) Tefviz veriliş şekline göre bu hakkı devredildiği meclisle sınırlı ola

bileceği gibi, “kendini hangi vakit boşamak istersen boşa” şeklinde mutlak da

olabilir. Ancak vekâlet mutlak verilmişse meclisle sınırlı değildir.

e. Tefvizin Neticesi

Eğer hanım kendisine verilen yetkiyi kullanarak boşanırsa, bu boşanma, sarih/açık talâk lafızlarıyla olmuşsa ric’î; kinayeli lafızlarla olmuşsa bâin hüküm lerine tabidir.

Talak (Boşama) vesvesesi

Boşanma vesvesesi

Karısını boşamanın boyutları

Kinayeli boşanmada niyetin ölçüsü ve hükmü

Kadın kocasına zekat verebilir mi? Mezheplere göre

Kadına şiddet ne demektir?

Namuslu kadına iftira atmanın günahı nedir