CENAZE الجنازة

Cenaze hakkında tüm konular, kavramlar, yıkanması, kefenlenmesi, taşınması ve gömülmesi

Arapça’da cenâze ve cinâze hem “ölü” hem de “tabut” anlamında kullanılır. İslâm literatüründe ölmek üzere olan kişiye muhtazar, ölü için genel olarak yapılması gereken hazırlıklara teçhiz, yıkanmasına gasil, yıkandıktan sonra kefenlenmesine tekfin, tabuta konulup namazının kılınacağı yere ve daha sonra kabrine taşınmasına teşyî, kabre konulmasına da defin denilmiştir.

Her canlı yaratığın ölmesi Allah’ın koyduğu değişmez kurallardan biridir. Bu gerçek Kur’ân-Kerim’de şöyle ifade edilmiştir: “Her nefis ölümü tadacaktır” (Âl-i İmrân 3/185; el-Enbiyâ 21/35; el-Ankebût 29/57). Bâki ve ebedî olan ise sadece Allah’tır. Bu sebeple insana yakışan, hayatın kaçınılmaz bir kanunu olan ölüm gerçeğini iyi kavramak, ölüm gelmeden ona hazırlıklı olmak, Allah’ın hoşnut olacağı güzel işler yapmaya çalışmaktır. Ölümden kaçılamayacağına göre insana yakışan doğru tutum, ölümü unutmak için çareler aramak yerine ölümden sonra ebedi mutluluğa erdirecek işler yapmaktır. Bu konuda insanın çaba harcaması gereken en önemli şey şüphesiz iman ile ölebilmektir; çünkü bu, ebedi mutluluğun tek anahtarıdır (bk. el-Bakara 2/132-133; Al-i İmrân 3/102; ayrıca bk. AHİRET; ÖLÜM).

CENAZE İLE İLGİLİ BAŞLICA TERİMLER

Cenaze ile ilgili kavramlar

cenaze (cinaze): Ölü

defin: Ölünün kabre konulması

gasil: Ölünün yıkanması

kefen: Cenazenin sarıldığı birkaç parçadan oluşan bez örtü

meyyit (çoğulu mevta): Ölmüş kişi

muhtazar: Ölmek üzere olan kişi

musallâ: Cenaze namazının kılındığı açık alan

taziye: Ölünün yakınlarını teselli etmek ve baş sağlığı dileğinde bulunmak

teçhiz: Ölünün gömülmesine kadar yapılan hazırlıklar tekfin: Ölünün yıkandıktan sonra kefenlenmesi

telkin: Kişiye ölüm anında hatırlatma amacıyla

kelime-i tevhid ve şehadet okumak; kabre konulduktan sonra yapılan hatırlatma konuşması

teneşir: Üzerinde ölü yıkanan yer, uzun masa

teşyi: Cenazenin musallâya ve oradan kabre taşınması ve ona eşlik edilmesi

İslam inancına göre ölüm bir son kabul edilmediği ve yeni bir hayatın başlangıcı sayıldığı için insana hayattayken layık görülen saygının ölümden sonra da gösterilmesi istenir. Allah insanı saygıya layık ve değerli bir varlık olarak yaratmıştır. Bir âyet-i kerimede “Andolsun biz âdemoğullarını üstün bir şekilde yarattık, onların karada ve denizde ulaşımlarını sağladık, kendilerine iyi ve temiz rızıklar verdik ve onları yarattıklarımızın birçoğundan üstün kıldık” buyurulmuştur (el-İsrâ 17/70). Bu sebeple ölüye sadece onun yakınlarını teselli etmek ve onlara saygı göstermek için değil, aynı zamanda ölümün hiçlik olmadığını ve bizzat ölünün de değerli olduğunu göstermek için saygı duyulur. Bu sebeple bir müslümanın cenazesinin yıkanması, kefenlenmesi, namaz kılınarak kendisine dua edilmesi ve özenle kabre defnedilmesi diğer müslümanlar için farz-ı kifâye niteliğinde yani bazı kişilerin yerine getirmesiyle diğerlerinin sorumluluktan kurtuldukları dinî bir görevdir. Aynı gerekçeyle, ölen kimsenin gömülmeksizin açıkta bırakılması, parçalanması, yakılması veya bir başka şekilde cesedinin ortadan kaldırılması câiz değildir. Aslı topraktan gelen insanoğlu yine toprağa döner; bu yüzden firavunların yaptığı gibi ölünün mumyalanması veya bir başka şekilde muhafaza edilmesi de câiz olmayıp, toprağa defnedilmesi gerekir.

Ölen insanın cesedinin defnedilmesi gerektiğini, insanlık tarihinde bu durumla ilk defa karşılaşan kişi olarak Hz. Âdem’in oğluna (Käbil) Allah Teâlâ’nın bir karga vasıtasıyla öğrettiği Kur’ân-ı Kerim’de anlatılmaktadır (el-Mâide 5/31). Hz. Peygamber de onurlu ve değerli bir varlık olarak yaratılan insana (el-İsrâ 17/70) karşı ölünce nasıl davranılması gerektiğini gerek sözleriyle gerekse uygulamalarıyla ayrıntılı olarak açıklamıştır. Hz. Peygamber, bir müslümanın cenazesinin yıkanmasının ve namazının kılınmasının müslüman kardeşleri üzerine

düşen bir borç olduğunu belirtmiştir (Buhârî, “Cenâiz”, 2; Müslim, “Selam”, 4-5). Bu sebeple ölen bir müslümanın cenazesi gayrimüslim akrabalarına verilmez; çünkü onun teçhiz ve tekfini müslümanların borcudur.

Müslüman olmayan bir kimsenin cenazesi, onunla ilgilenecek kendi dindaşı yoksa veya var olup da ilgilenmezse müslümanlar tarafından yıkanır, kefenlenir ve defnedilir, yahut yıkanmadan bir beze sarılarak mezara konur. Bu insanlığın bir gereğidir. Fakat gayrimüslimin cenaze namazı kılınmaz; yıkama, kefenleme ve defin esnasında da müslümanların cenazelerinde uyulan esaslar uygulanmaz.

Cenaze Nedir? Kısaca

ÖLEN KİŞİYE KARŞI BAŞLICA SORUMLULUKLARIMIZ

ÖLÜM DÖŞEĞİNDE

Ziyaret etmek

Güzel sözlerle teselli etmek

Vasiyetini sormak

Tövbeye teşvik etmek

Sağ yanına çevirerek veya sırtına, ensesine destek koyup arkasına yatırarak yüzünü kıbleye doğru çevirmek

Kelime-i şehadet veya kelime-i tevhid telkin etmek

Yasin veya Ra’d sûrelerini okumak

ÖLÜMDEN SONRA

Gözlerini kapatmak

Çenesini bir bez ile bağlamak

Elbiselerini çıkarıp üzerini bir örtü ile örtmek

Şişmemesi için karnı üzerine agirligi olan bir cisim koymak

Kolları yanlara uzatmak; elleri ve ayakları bükük veya açık vaziyette birakmamak

Yanında güzel kokulu şeyler bulundurmak

Ölünün bulundugu yerde sessizce, başka bir odada istenirse seslice Kur’an okumak

Yakınlarını, ölen kimse ile hak ve borç ilişkisi bulunan

kimseleri haberdar etmek

Yıkamak

Kefenlemek

Cenaze namazını kılmak

Defnetmek

Kaynak: Temel islam ansiklopedisi diyanet

KONUNUN DEVAMI:

Ölmek Üzere Olan Kişi ile ilgili Hükümler

Cenazenin Yıkanması (Gasil)

Cenazenin Kefenlenmesi (Tekfin)

Cenazenin taşınması ile ilgili hükümler

Cenazenin Defnedilmesi, Kur’an ve Telkin Okunması

Cenaze Namazının kılınışı

Cenazeden sonra Taziye, Sadaka ve Diğer Hususlar