Paylaş
Cüzi İrade ve Külli İrade Nedir? Cüzi İrade Ve Külli İrade Örnekleri
Question
Cüzi İrade Ve Külli İrade
Dini kavram olarak İrade Nedir?
Dini bir kavram olarak irade, insanın bilinçli bir şekilde tercihte bulunma ve seçme yeteneğidir. İrade, kişinin iyilik ile kötülük, hak ile batıl, doğru ile yanlış arasında bir seçim yapabilmesini sağlayan temel bir insani özelliktir. İslam inancına göre, irade hem insanın sorumluluğunu hem de Allah’ın takdirini anlamada önemli bir yere sahiptir.
İrade Kavramının Tanımı
İrade, Arapça kökenli bir kelime olup “istemek, dilemek, arzulamak” anlamına gelir. Dinî anlamda irade, insanın Allah’ın verdiği bir yetenekle kendi davranışlarını belirleme ve bu davranışlardan sorumlu olma kapasitesidir. İslam’da irade iki farklı boyutta ele alınır:
Küllî İrade (Allah’ın İradesi):
Bu, Allah’ın sonsuz ve mutlak iradesidir. Evrendeki her şey Allah’ın iradesi doğrultusunda gerçekleşir. Kur’an’da Allah’ın her şeye gücü yettiği ve dilediği her şeyi gerçekleştirdiği sıkça vurgulanır. Örneğin:
“Allah, dilediğini yapar.” (Hac, 22/18)
“Bir şeyin olmasını dilediği zaman, O’nun emri sadece ‘Ol’ demektir. O da hemen olur.” (Yasin, 36/82)
Cüz’î İrade (İnsanın İradesi):
Bu, insanın Allah tarafından kendisine verilen sınırlı seçme ve tercih etme yeteneğidir. İnsan, cüz’î iradesiyle iyilik ya da kötülük yapmayı seçebilir. Ancak bu irade, Allah’ın küllî iradesine tabidir. İnsan bu iradesinden dolayı sorumludur. Kur’an’da bu durum şu şekilde ifade edilir:
“Şüphesiz biz ona doğru yolu gösterdik; ister şükredenlerden olsun, ister nankörlerden.” (İnsan, 76/3)
İrade ve Sorumluluk
İslam’da insanın sorumlu tutulabilmesi, onun irade sahibi bir varlık olmasına bağlıdır. İnsana iyi ile kötüyü, doğru ile yanlışı ayırt edebilecek akıl ve irade verilmiştir. Bu durum, insanı diğer varlıklardan ayırır. İnsanın yaptığı fiillerden sorumlu tutulmasının dayanağı, sahip olduğu bu cüz’î iradedir. Nitekim Kur’an-ı Kerim’de şöyle buyurulur:
- “Kim doğru yolu seçerse, bu kendi lehinedir; kim de saparsa, kendi aleyhinedir.” (İsra, 17/15)
- “Artık kim zerre kadar hayır işlerse, onu görür. Kim de zerre kadar kötülük işlerse, onu görür.” (Zilzal, 99/7-8)
İradenin İnsandaki İşlevi
İnsandaki irade, şunları sağlar:
Seçim Özgürlüğü: İnsan, hayatındaki kararları cüz’î iradesiyle verir. Örneğin, ibadet etmek ya da etmemek, doğruluk ya da yalan arasında tercih yapmak insanın iradesine bağlıdır.
Sorumluluk: İnsan yaptığı seçimlerden dolayı ahirette hesaba çekilecektir. Bu nedenle irade, ahiret inancı açısından da önemlidir.
İmtihan: İnsan, dünya hayatında iradesini kullanarak iyi ile kötü arasında bir sınava tabi tutulur.
Kadere ve İradeye İlişkin Dengeler
İslam inancında irade kavramı, kader ile birlikte ele alınır. Kader, Allah’ın evrendeki tüm olayları önceden bilmesi ve takdir etmesidir. Ancak bu durum, insanın irade özgürlüğünü ortadan kaldırmaz. İmam Mâtürîdî ve Eş’arî gibi İslam alimleri, kader ile irade arasındaki ilişkiyi şöyle açıklamıştır:
Mâtürîdî’ye göre: İnsan fiillerinin yaratıcısı Allah’tır, ancak insan kendi iradesiyle bu fiilleri seçer. Dolayısıyla insan, seçimlerinden sorumludur.
Eş’arî’ye göre: İnsan bir fiili işlemeye karar verdiğinde, Allah o fiili yaratır. Bu durumda insan, fiili tercih ettiği için sorumludur.
Sonuç
İrade, insanın kendi hayatında seçim yapabilme yeteneğidir ve bu seçimlerden dolayı hesap verecektir. İslam’da irade, kaderle dengeli bir şekilde ele alınarak insanın hem sorumlu hem de Allah’a muhtaç bir varlık olduğu gösterilir. İnsanın iradesini doğru kullanması, Allah’ın emirlerine uyması ve ahiret için hazırlık yapması beklenir.
Cüzi İrade Nedir?
Cüzi irade, insanlara Allah tarafından verilen, sınırlı bir şekilde karar verme ve seçim yapabilme yeteneğidir. İnsanlar bu irade ile doğru ve yanlış arasında tercih yapabilir ve yaptıkları bu tercihlerden sorumlu tutulurlar. Cüzi, Arapça kökenli bir kelime olup “kısmi” anlamına gelir. Dolayısıyla, cüzi irade, insanın sahip olduğu sınırlı ve belirli bir irade gücünü ifade eder.
Külli İrade Nedir?
Külli irade, Allah’ın mutlak ve sınırsız iradesini ifade eder. Allah’ın iradesi her şeyi kuşatır, hiçbir sınırlama ve engelleme ile karşılaşmaz. Külli irade, tüm evrenin yaratılışı, düzeni ve kaderin belirlenmesi üzerinde mutlak otoriteye sahiptir. İnsanlar, hayvanlar, doğa olayları ve tüm kainat Allah’ın külli iradesine tabidir.
Cüzi İrade ve Külli İrade Arasındaki Farklar
Kapsam:
Cüzi İrade: Sınırlıdır ve yalnızca insanlara verilmiştir.
Külli İrade: Sınırsızdır ve yalnızca Allah’a mahsustur.
Sorumluluk:
Cüzi İrade: İnsan, yaptığı tercihlerden sorumlu tutulur.
Külli İrade: Her şey Allah’ın kontrolünde ve planına göre gerçekleşir.
Özellik:
Cüzi İrade: İnsan, kendi özgür iradesiyle karar verir; ancak bu irade, Allah’ın külli iradesiyle uyum içinde işler.
Külli İrade: Allah’ın iradesi sınırsızdır ve insanın cüzi iradesini de kuşatır.
Cüzi İrade Örnekleri:
Meslek seçimi (örneğin bir kişinin doktor, öğretmen veya mühendis olmayı tercih etmesi).
Günlük hayatında iyiyi ya da kötüyü seçme hakkı (örneğin bir kişinin dürüst davranmayı ya da yalan söylemeyi seçmesi).
Arkadaşlarını veya eşini seçmek.
İbadet edip etmeme kararı.
Külli İrade Örnekleri:
Bir çocuğun doğacağı aileyi ve cinsiyetini Allah’ın belirlemesi.
Doğum tarihi, ölüm tarihi ve insanın ömrü.
Doğal afetler (örneğin depremler, sel baskınları gibi olaylar).
İnsanların genetik yapısı ve yaratılış özellikleri.
Evrenin işleyişindeki kurallar (örneğin güneşin doğup batması, yerçekimi kanunu).
Sonuç: Cüzi irade ve külli irade, İslam inancında hem insanın sorumluluğunu hem de Allah’ın mutlak iradesini açıklamak için kullanılan kavramlardır. İnsanlar cüzi irade ile özgür seçimler yapabilir, ancak bu seçimler Allah’ın külli iradesi ve takdirine bağlı olarak gerçekleşir. Bu denge, İslam’ın kader ve sorumluluk anlayışını ifade eder.
BENZER KONULAR:
Answer ( 1 )
Cüzi İrade ve Külli İrade Nedir?
Cüzi İrade :
Tanım : İnsanlara verilen, seçim yapma ve karar verme yeteneğidir. Bu irade, sınırsız ve bireysel bir kontrol sağlar. İnsanlar bu iradeyle iyiyi ya da kötüyü seçme, doğru veya yanlış haklarını verme hakkına sahiptir.
Kaynak : insanın aklı, düşünme ve karar verme yeteneğinden gelir.
Örnek : Bir kişinin dersleriyle çalışmama, takip kılıp kılmama, iyilik özelliklerini yapmama gibi seçeneklerin kararlarının cüzi iradenin örnekleridir.
Külli İrade :
Tanım : Allah’a ait olan, sınırsız ve mutlak iradedir. Külli irade, evrendeki her şeyin denetimi ve yönetimini kapsar. Allah, onun herşeyinin yaratıcısı ve tamamlayıcısıdır.
Kaynak : Allah’ın sonsuz kudreti ve bilgisi.
Örnek : Güneşin doğup batması, mevsimlerin oyunları, insanların ne zaman ve nerede doğacağı, ölüm potansiyeli gibi konulara Allah’ın külli iradesine örnektir. İnsanların bu olaylar üzerinde bir kontrolü yoktur.
Cüzi İrade ve Külli İrade Arasındaki Farklar
Örneklerle Cüzi İrade ve Külli İrade
Cüzi İrade Örnekleri :
Bir öğrencinin ders almamasını tercih etmesi.
Bir kişinin bilgilerini yapmama saklaması.
Bir kişinin gittiği yemeği seçmesi (et mi sebze mi yiyecek?).
Külli İrade Örnekleri :
Gece ve gündüzün yoğunluğu.
Mevsimlerin parçaları (yaz, kış, ilkbahar, sonbahar).
Bir insanın hangi ailede, ne zaman, nerede doğacağı.
Birinin ne zaman öleceği.
Sonuç:
Cüzi irade, insanın kendi seçimleriyle ilgili olan, bireysel bir iradedir. Külli irade ise, Allah’a ait olan, evrendeki her şeyi kapsayan mutlak iradedir. İnsanların cüzi iradeleriyle karar verirler, ancak bu kararların sonucu ve diğer büyük olaylar Allah’ın külli iradesiyle şekillenir. Bu nedenle İslam inancında insanın iradesi ile Allah’ın takdiri (kader) arasında bir denge vardır.