İkrar nedir ne anlama gelir?

Dini kavram olarak “İkrar” kelimesi

“İkrar” sözlükte, bir hususu ispat etmek, kabul etmek, itiraf anlamlarına gelir. Fıkıh terimi olarak da ikrar, “bir kişinin, başkası­nın kendi üzerinde olan hakkını kabullen­mesi veya İşlediği bir suçu itiraf etmesi” demektir. İkrarda bulunan kişiye “mukırr”, lehine ikrarda bulunulan kişiye “mukarrun leh“, İkrar edilen hususa da “mukarrun bih” denir.

Fıkıh bilginleri, ikrarın, ceza ve hukuk da­valarında isbat vasıtalarından {esbab-ı hüküm) biri olduğu, ikrarda bulunan taraf aleyhine kesin bir delil teşkil ettiği ve bir hüccet-i kâsıra olduğu noktalarında görüş birliği içindedirler, ikrarın ikrar eden taraf aleyhine kesin bir delil olduğu Kitap (Kur’an), Sünnet ve icma ile sabittir.

“Ey iman edenler! Adaleti titizlikle ayak­ta tutan (hakim)ler ve Allah için şahitlik eden (insan)lar olun. (O hükmünüz ve şa­hitliğiniz) velev ki, kendinizin veya ana-babalarınızin ve yakın akrabalarınızın aleyhine olsun.” (en-Nisâ 4/135) âyetinde geçen “kendi aleyhine olan şahitlik” ikrar anla­mındadır.

Hz. Peygamber, hukuk ve ceza davala­rında, üzerindeki bir hakkı kabul veya işle­diği bir suçu itiraf eden kişiler hakkında bu İkrarlarına dayanarak hüküm vermiştir. Nitekim hadis kitaplarında Hz. Peygamber’in, zina ettiğini itiraf eden Mâiz ve Gâmidiyye’ye hadd-i zina (Buhârî, Hudûd, 22), hırsızlık yaptığını itiraf edenlere de hadd-i serika uyguladığı (Ebû Dâvud, Hudûd, 9) rivayet edilmektedir. Kaynaklarda, Dört Halife ve kadıların da ikrarı bunu yapan taraf aleyhi­ne bir hüccet kabul ettikleri ve buna daya­narak hüküm verdikleri nakledilmektedir. Meselâ Hz. Ebubekir bir hırsızlık olayında, Hz. Ömer zina vakasında mukırrın ikrarına dayanarak hüküm vermişlerdir.

Bir ikrarın sahih olabilmesi için mukırr, mukarrun leh, mukarrun bih ve ikrar beyanı (ikrar siygası) ile ilgili birtakım şartların gerçekleşmiş olması gerekir. İkrarda bulu­nan kişinin, âkil (mümeyyiz) ve baliğ (ergin) olması, ikrarın geçerlilik şartlarındandır. O yüzden akıl hastası (mecnûn), akıl zayıfı (ma’tûh) ve küçüklerin ikrarları geçersizdir. Ancak ticaret, san’at ve bir meslek icrasına me’zun (izinli) kılınan mümeyyiz küçüğün, izinli olduğu işlerde ikrarı geçerlidir. Hu­kukçulara göre, uyuyan (nâim) ve baygın (muğmâ aleyh) kişilerin İkrarları akıl hastasının ikrarı hükmündedir. Mubah yoldan sarhoş olan kişinin ikrarı geçersizdir. Ancak haram yoldan sarhoş olan kişinin ikrarının geçerli olup olmadığı konusunda görüş ayrılığı vardır. Hanefîler, sarhoşun hadler dışındaki konularda ikrarının geçerli olduğu kanaatindedirler. Mâlikî ve Hanbelî bilgin­ler ise, sarhoşta geçerli bir irade mevcut olmadığı için İkrarının muteber olmadığına hükmetmişlerdir.

Yine ikrarda bulunan kişinin, mahcur ve müttehem olmaması, ayrıca rızasının bu­lunması ve ciddi olası gerekir. Bu yüzden, tehdit, ikrah ve cebir ile vâki olan İkrar ile muvazaalı bir ikrar sahih olmaz.

Mukarrun leh; kendisine ait bulunan bir hak, başkası tarafından ikrar edilen hakikî veya manevî(hükmî) şahıstır. Mukarrun lehin âkil (mümeyyiz) olması şart olmayıp, vücub ehliyetinin bulunması yeterlidir. Buna göre, gayrimümeyyiz bir çocuk, hatta bir cenîn lehine, yine bir vakıf veya bu hü­kümdeki cami lehine yapılan ikrarlar geçer­lidir. Ancak hayvan, ağaç gibi şeyler lehine ikrarda bulunmak geçerli değildir. Çünkü bunların hak sahibi olması mümkün değil­dir. Öte yandan, lehine ikrar yapılan kişinin belirli ve biliniyor olması ve ayrıca ikrarı reddetmemiş olması gerekir.

Mukarrun bih’in de, mukırrın mülkü ol­maması, elinde mevcut olması ve malum olması gerekir. Ayrıca ikrar şer’î hükümlere (dine ve hukuka), akla, mantığa uygun olmalıdır.

İkrar beyanının birinci derecedeki ifade vasıtası, ikrara açıkça veya zımnen delalet eden sözdür. Kişi, söz dışında kalan yazı, işaret ve sükut gibi vasıtalarla da ikrarda bulunabilir. Dilsizin işaretiyle yapacağı bir ikrarda sahihtir. Hanefî ve Mâlikîler’e göre, bazı hallerde sükût, ikrar kabul edilir. Bu şartlar hukuk davalarıyla ilgilidir. Ceza davalarında özellikle hadlerde İkrarın, açık, anlaşılır ve sarih bir irade beyanı ile yapıl­ması gerekir. İkrara konu olan şey (mukarrun bih) ya Allah hakkıdır veya kul hakkıdır.. Meselâ, hırsızlık, içki içme veyazina suçuna ilişkin bir ikrar Allah hakkı ile ilgilidir. Böyle bir ikrar, mukırrın rücuu ile hükümsüz olur. Kısas, neseb, ayn ve deyn ikrarı İse kul hakkı ile ilgilidir. Kul hakların­da yapılan ikrardan ise rücû (dönülmesi) kabul edilmez.

BENZER KONULAR:

• İkrar Etmek Ne Demek
• ibadette istikrarın önemi kısaca
• Şafi mezhebine göre ikrar
• Hanefi Mezhebine Göre İkrar
• İkrar ne demek? Kısaca
• Tümünü görüntüle.