Eşariliğin temel görüşleri nelerdir ?

Eş’arîlik mezhebinin görüşleri

E’şariligin kurucusu EBUL HASANEL-EŞARİ mutezile ekolüne bağlıydı. Mutezilede akla önem veriyorlardı, insanın iyi ve kötü fiillerinin akıl yoluyla bulmasında zorunlu olduğunu düşüncesindeydi, maturide de bu görüşteydi ve aklı vahyin önünde tutmuşlardı. İnsan vahiy gelmese bile iyi ya da kötü fiillere akıl yoluyla irade etmeli ve ona göre hareketlerine dikkat etmeliydi. Ebul Hasan el-Eşari Salah ve aslah konusunda mutezile ile farklı görüşte olduğunu belirterek bu mezhepten ayrılmıştı. Salah ve aslah : Allah’ın kullarına en iyisini yaratması vacipti. Ve bu konuda üç kardeş örneği olan bir konu hakkında tartışıp mutezile ekolünden çıkıp selefi itikada bağlı olduğunu söyledi ve belli bir süre oradan da ayrılarak kendi mezhebini E’şariliği kurdu. Bu mezhepte vahiyi akıldan önce tutulmuştur nakil gelmezse yani vahiy olmazsa insanın iyi ve kötü fiillerden sorumlu değildir görüşünü benimsemişlerdir.

E’şarilğe göre MARİFETULLAH: Allah’ı bilmek demektir anlam olarak,Allahu tealayı zati ve subuti sıfatlarından idarak edebiliriz ,Kur’an’da akli tefekkürden ayetlerden hareketle aklı kullanmayı emre’den ayetler mevcuttur Allah’ın varlığının akılla bilinmesinin aklı olan herkes için Allah’ı idrak edebilir düşüncesi maturidiye göre iken eşariler vahiyi akıldan önde tutmuştur vahiy olmadan insanlar Allah’ı direkt idrak edemez görüşünü benimsemişlerdir. Maturudi mezhebi gibi tefekkür ve akıl yoluyla Allah’ı idrak edebilir görüşünü desteklememişler vahiy olmadan Allah’ı idrak edilemeyeceği görüşünü savunmuşlardır..

E’şariliğe göre HÜSÜN KÜBUH ; insanların iyi ya da kötü haram ya da helal fiilleridir.E’şariliğe göre insanda cüzi irade bulunmadığını fiil anında iradenin gelip gittiği görüşündedirler, Allah bütün fiillerin yaratıcısıdır onun kudreti ile yaratmasıyla oluşur asıl etken odur ve insan kendi başına ilahi kudretten bağımsız bir fiil yani iş yapamaz, tıpkı bir ateşin yanması gibi Ateşdoğası gereği yanmamıştır Allah yakma fiilini gerçekleştirdiği için yanmıştır. Eşariler Allah’ın yaratıcılığını sınırlandırmamak için insanların fiillerinde neden sonuç ilişkisi kurmamışlardır, onlara göre insanın bir fiili yapmada iradesi yoktur. İnsana irade fiil ile aynı anda ortaya çıkınca yapar Allah kudreti gereği fiilleri yaratır insan sadece kesbeder insanda irade gücü kuvveti yoktur fiilleri yaparken. Yani insan kendi başına Allah’ın kudretinden bağımsız bir iş yapamaz bu nedenle kendi fiillerinde yaratıcı değildir . İnsanın fiillerinden sorumlu olmadığına yaptığı fiillerin Allah tarafından yaratıldığı konusunda ittifak etmişlerdir.

E’şarilikte PEYGAMBER anlayışı: bütün mezheplerden ayrı olarak eşarilik peygamberlerin kadından da olabilir düşüncesi benimsemişlerdir bunun için delil olarak Asiye ve Meryem gibi bazı kadınların kendine vahiy gelmesini göz önünde bulundurmuş ve peygamberin kadın olma ihtimalinden bahsetmişlerdir. Onlara göre şu ana kadın peygamber gelmemiştir ama bu gelmeyecek anlamına da gelmemektedir. Allah dilediği kişiyi Nebi olarak görevlendirebilir erkek olmak zorunda değildir kadın da olabilir görüşünü benimsemiştir.Nakli yani vahyi beniseyen e’şariler iyi ya da kötü haram ya da helal Allah’ın emir ve yasaklarını peygamberler aracılığıyla öğrenip sorumlu olduğu düşüncesindedirler. Dini tebliğin ulaşmadığı insanların akıllarıyla Allah’a bulmak ve iman etmekle yükümlü olmadıklarını ileri sürmüşlerdir ve nübüvvetin delilleri arasında mucizeyi en önemli delil saymışlardır, her şeyin naklin belirlediğini vahiy yoksa hiçbir değer tanımazlar ,ahlak ,sorumluluk gibi, böylesi bir durumda orman kanunları ile devam etmektedirler.

Fatma Arslan

BENZER KONULAR:

• Eş’arilik – Eş’ariyye Mezhebi Nedir
• Eş’arilik Mezhebinde Peygamberlik Konusu
• İtikadi mezhepler nelerdir?
• Kelami Tefsir ne demek? Kısaca
• Eşarilik ve maturidilik arasındaki farklar kısaca
• Tümünü görüntüle.