FITIR SADAKASI OLARAK VERİLEN ŞEYLER

وعن أبي سعيد الخدري رضي الله عنه قال: «لا تغطيها في زمن البي صلى الله عليه وسلم ضاعة من طعام، أو ضاعاً من تمر، أو ضاعا من شعير،

ضاعا من بیب فلما جاء معاوية وجاءت الشفراء قال: ازی مذا من هذا

يعدل مدين « متفق عليه.

611- Ebu Said el-Hudri radıyallahu anh şöyle anlatıyor: “Biz Resulullah sallallahu aleyhi ve sellem zamanında fitır sadakasını bir så” yemek, bir så’ hurma, bir sâ’ arpa veya bir sâ’ kuru üzüm olarak verirdik. (Muâviye gelip de buğday yaygınlaştığında dedi ki, bunun bir müdduo iki müdde denktir.)”

وفي رواية لمسلم: «أو ضاعة من أقط.»

Müslim’e ait bir rivayette şöyle bir ziyade geçmektedir: “.. så’ süzme lor…” veya bir

زاد مشليم وابن ماجة: قال أبو سعيد: »فأما أنا فلا أزال أخرجه كما نث أخرجه على عهد رسول الله صلى الله عليه وسلم أبدا ما عشت.«

Müslim ve İbni Mace şu ifadeyi ziyade etmişlerdir: Ebu Said şöyle dedi: “Bana gelince, Resûlullah sallallahu aleyhi ve sellem zamanında ne kadar fıtır sadakası veriyorsam şimdi de o kadar veriyorum. Yaşadığım müddetçe böyle yapacağım.

ولأبي داؤد: »لا أخرج أبدا إلا ضاعا.«

Ebu Davud’un rivayeti ise şöyledir: “… Bir sâ’dan başkasını asla vermem, ”

Hadisten Çıkarılan Hükümler:

1- Íbni Ömer hadisinde “bir sâ’ hurma veya bir sá’ arpa” ifadesi gec mişken bu hadiste kuru üzüm ve süzme lor (ekşimik) fıtır sadakası olarak

verilen maddeler arasında zikredilmiştir. Zahiriler, fitır sadakası olarak veri lecek yiyecek maddelerini hadislerde varit olanlarla sınırlayarak bunlardan başka bir şeyin fitre olarak verilmesini caiz görmemişlerdir.

Kıyası dile getiren cumhur ise fitır sadakasının sadece hadislerde zik redilen maddelerle sınırlamamış, aksine illeti göz önüne alarak fitre olarak verilecek olan şeylerin alanını genişletmişlerdir. Buradan hareketle, her bir müçtehidin zikredilen yiyecek maddelerinin fitir sadakası olarak belir lenmesinin illeti hakkındaki içtihadına göre fitir sadakası olabilecek şeyler hakkında cumhur ihtilaf etmişlerdir.

Hanefiler’e göre fitre buğday, buğday unu, sevik (un helvası), kuru üzüm, hurma veya arpadan verilir. Fitir sadakası konusunda bunlar asıldır. Çünkü hadislerde zikredilen maddeler bunlardır ve bunların dışındaki şey- lerde kıymet göz önüne alınır.

2- Bu ve diğer hadisler fitır sadakası olarak verilecek olan yiyecek mad delerinin miktarını her şahıs için bir sâ’ olarak belirlemiştir. Bu şer’i bir ölçüdür. Alimler, hadiste zikredilmeyen şeylerde ne kadar fitır sadakası ve rileceği konusunda ihtilaf etmişlerdir.

Malikiler, Şafiiler ve Hanbeliler’den oluşan cumhura göre ister buğday ister hurma, ister kuruüzüm, ister arpa hangi cinsten olursa olsun her şahıs için vacip olan fitre miktarı bir sâ’dır. Onlar bu hususta hadisin zahiriyle amel etmişlerdir. Çünkü hadiste belirtilen miktar budur ve bu miktar değiş mez. İşte bu yüzden, aralarında Ebu Said el-Hudri radıyallahu anhın da bulunduğu bazı sahabeler Muâviye’nin bir sâ’ arpa yerine yarım sâ’ buğday ölçüsünü uygulamamışlardır.

Hanefîler’e göre ise fitre olarak yarım så’ buğday, buğday unu veya kuru üzüm, bir sâ’ hurma veya arpa vermek yeterlidir. Onlar bu konuda içerisinde “Muâviye gelip de buğday yaygınlaştığında dedi ki, bunun bir müddü iki müdde denktir.” ifadesi geçen Ebu Said el-Hudri hadisini delil göstermişlerdir. Sahabe ve tabiîn, Muâviye’nin bu değerlendirmesine katılmıştır. Hanefiler kuru üzümü de buğdaya kıyas etmişlerdir. Çünkü kuru üzüm hurmanın bir misline denktir.

5- Hadis, vacip olan fitrenin bir sâ’ arpa veya hurma olarak verileceğini söylemektedir. Acaba bu yiyecek maddelerinin kıymeti fitre olarak verile bilir mi? Üç müçtehit imam hadiste zikredilen maddeleri esas alarak bunun şer’i bir takdir olduğunu ve değiştirilmesinin caiz olmadığını söylemişlerdir. Bu durumda, onlara göre söz konusu yiyecek maddelerinin kıymetini fitre olarak vermek caiz olmaz ve fıtır sadakası verilmiş sayılmaz.

Hanefiler’e göre ise bu yiyecek maddelerinin kıymetini fitre olarak ver mek caizdir. Çünkü hadiste zikredilen şeylerin manası onların kıymetinde de mevcuttur. Onların bu görüşünü destekleyen bir hadis de şudur: “Bu gün onları (bir şeyler bulabilmek için) dolaşmaktan kurtarın!” Burada, fitrenin asıl maksadının insanları başkalarına muhtaç olmaktan kurtarmak olduğu anlaşılmaktadır.

Anlaşıldığına göre hadislerde zikredilen yiyecek maddesi çeşitleri o de virde insanların temel yiyecek maddesiydi, stoklanıyordu ve para gibi teda vül ediyordu. Bu da Hanefi mezhebinin bu meselede daha isabetli olduğunu gösteriyor. Özellikle bu zamanda, insanların yaşam tarzlarının değiştiği ve hayatlarını devam ettirmek için herhangi bir yiyecek maddesi biriktirme dikleri bir devirde Hanefiler’in bu görüşü daha da önem kazanmaktadır. Bu devirde gelişmiş şehirlerde yaşayan insanlar hayatlarını devam ettirme konusunda çarşı pazarda kendilerine sunulan maddelere itimat etmektedir ler. Buna göre, çağımızda söz konusu maddelerin kıymetini ödemek birçok durumda fakirler için daha faydalıdır.

Hadislerde yiyecek maddelerinin zikredilmesinin hikmeti, insanlara yetecek olan gıda miktarını belirlemek olarak ortaya çıkmaktadır. Diğer yiyecek maddeleri de onlara kıyas edilir ve böylelikle fiyatların değişmesiyle fakirler zarar görmemiş olur.

Fitre Nedir? Kısaca