Paylaş
Gıybet Çeşitleri
BildirQuestion
Please briefly explain why you feel this question should be reported.
Dedikodu Çeşitleri
Gıybet değişik şekillerde gerçekleşebilir:
1. İnsanın Bedeni İle İlgili Kusurlarını Söylemek: Bir kişi hak kında kördür, topaldır, keldir, şaşıdır, kısa boyludur, uzun boyludur ve çirkindir gibi kişinin duyduğunda hoşlanmayacağı kusurlarını söylemek gıybettir. Mesela, iki kişi evlendiklerinde damat tarafi; damat güzeldir, gelin çok çirkindir veya gelin tarafı; damat kısa boy. ludur veya geline layık değildir gibi sözler sarf etmektedirler. Bu tür sözler gıybettir.
2. İnsanın Elbisesiyle İlgili Kusurlarını Söylemek: Bir kimse hakkında: “ayakkabıları yırtık ve adidir. Üstü başı berbat gezer, elbi sesi eskidir veya ceketi kirlidir gibi kişinin duyduğunda hoşlanma yacağı ayıplarını başkalarına söylemek gıybettir.
3. Dünya İşleri İle ilgili Kusurlarını Söylemek: Bir kimse hak kında terbiyesizdir, çok yer, çok uyur, ailesi çok gezer, evi temiz değildir gibi kişinin duyduğunda rahatsız olacağı sözleri söylemek gıybettir.
4. Ahlakı İle İlgili Kusurlarını Söylemek: Bir kişi hakkında kötü huyludur, acizdir, zayıftır, korkaktır, cimridir, öfkelidir gibi kişiyi rencide edici şeyleri söylemek gıybettir.
5. Asaleti İle İlgili Kusurlarını Söylemek: Annesi hizmetçidir, babası çöpçüdür, kapıcıdır, çiftçidir veya ayakkabı boyacısıdır gibi kişiyi küçük düşürücü sözleri söylemek gıybettir.
6. Dini İşleri İle İlgili Kusurlarını Söylemek: Bir kimse hakkın da fasıktır, yalancıdır, anne ve babasına itaat etmez, zalimdir, namaza tembeldir, daha Fatiha’yı bile düzgün okuyamıyor, üçkağıtçıdır, helal ve harama aldırmaz gibi duyduğunda kişiyi rahatsız edici kusurlarını söylemek gıybettir.
BENZER KONULAR:
Answers ( 2 )
Please briefly explain why you feel this answer should be reported.
GIYBETİN ÇEŞİTLERİ
Gıybet konusu incelendiğinde sadece dil ile konuşmak suretiyle yapılmadığı ortaya çıkmaktadır. Bir takım sözsüz işaret ve imalarla da gıybet gerçekleşebilir. Bu açıdan gıybeti sözlü ve sözsüz şeklinde ikiye ayırarak ele almayı uygun gördük.
Sarîh (Açıktan Söyleyerek Yapılan) Gıybet:
Hadîsi şerîflerde de ifade edildiği üzere gıybet, kardeşini hoşlanmayacağı şey ile zikretmendir. Bu hadisten anlaşılan manaya göre bir kimsenin, mü’min kardeşi hakkında herhangi bir ayıbını konuşması sözlü gıybet kapsamındadır.
Tarîzî (Üstü Kapalı Yapılan) Gıybet:
Sözlü gıybetin bir diğer çeşidi de tarîz yoluyla yapılan gıybettir. Tarîz, sözü açıkça söylemek yerine kinaye yollu, kapalıca, dokunaklı bir şekilde söylemeye denir. Herhangi bir mecliste hakkında konuşulan kişinin meclistekiler tarafından bilinmesi halinde ta’riz yaparak eleştirip ayıplaması da sözlü gıybet çeşitlerinden sayılır. Zira bu tür halde de lisan kullanılmış, bu kusur dille zikredilmiştir. Bu konu hakkında Gazzâli: “bir kimse hakkında tarîzen (kinaye ile) bahsetmek açıkça bahsetmek gibidir” der.
Sözlü Taklîdî Gıybet:
Bu çeşit taklit, kişinin herhangi sözlü bir kusurunun söz ile taklit edilmek suretiyle yapılan gıybettir. Sesinde titreme bulunan, ince veya kalın sesli olan, ağız yapısından dolayı sözcükleri anormal bir şekilde telaffuz eden, aşırı hızlı veya aşırı yavaş konuşan kişilerin seslerini bizzat taklit ederek onların bu kusurlarını işaret etmek bu kapsamdaki gıybet çeşitlerindendir. Hz. Peygamber (s.a.v), Hz. Aişe (r.anh)’nin başka bir kadının taklidini yaptığını gördü ve şöyle buyurdu: “Bana şu kadar şu kadar verilse bile yine de bir insanın taklidini yapmak beni sevindirmez.”
Please briefly explain why you feel this answer should be reported.
GIYBETİN ÇEŞİTLERİ
Gıybet konusu incelendiğinde sadece dil ile konuşmak suretiyle yapılmadığı ortaya çıkmaktadır. Bir takım sözsüz işaret ve imalarla da gıybet gerçekleşebilir. Bu açıdan gıybeti sözlü ve sözsüz şeklinde ikiye ayırarak ele almayı uygun gördük.
İşârî ve Îmâî Gıybet
Günümüzde gıybet dendiğinde akla sadece kişileri arkalarından ayıplayıp çekiştirmek gelmektedir. Oysaki iş öyle değildir. İslama göre gıybet sadece söz ile çekiştirmek, ayıpları ortaya koyup paylaşmak suretiyle gerçekleşmemektedir. Söz olmasa bile bir takım işaretler ile yapılan ayıplamalar da gıybet kapsamında olup haramdır. Günümüzde toplum arasında pek yaygın olan bu tip hareketlerle insanların arkadan çekiştirilmeleri önemsenmemektedir. Bu cehaletten kaynaklanan bir sorun olmakla beraber, toplumun bu tür günahlara tepkisinin yetersiz kalmasından dolayı öenemsenmiyor olması imkan dahilindedir. Konuyla alakalı olarak Gazalî gıybetin, sadec sözle değil söz kadar etkili ve tesirli olan birtakım işaret, ima, hareket, dudak bükme, göz kırpma gibi hareketlerle de gerçekleşeceğini belirterek bunu izah etmiştir.
Sözsüz Taklîdî Gıybet
Taklit kelime olarak, “takma, asma, kuşatma, benzetmeye ve benzemeye çalışmak, benzerini yapmak, sahte” anlamlarına gelmektedir. Burada bahse konu olan taklit, itikâden veya amelen bir mezhebi, bir görüşü taklit değil ahlâkî anlamdaki taklittir. Zira itikâdî ve amelî taklit konumuzla alakalı değildir. Bu anlamda taklit benzemeye çalışarak alay etmek demektir. Herhangi bir kimsedeki bir kusuru, onu tahkir edip alaya almak suretiyle tekrar etmek, o kişiyi taklit etmek yoluyla gıybet kapsamına girmektedir. Mesela, topal olan kimseyi, kekeleyeni, eli ya da kafası titrek olan birini ya da vücudunun herhangi bir azasında anormallik bulunan bir kimseyi aynı anormalliği ve engeli alay kastıyla taklit etmek (her ne kadar ortada bir söz bulunmasa da) taklit yoluyla yapılan gıybetten sayılır.