Haccın Şartları

Hac ibadeti ile ilgili şartlar üç gurupta toplanabilir:

a- Haccın farz olmasının şartlan (vücub şartları):

Bir kimsenin hac ibadeti ile yükümlü sa­yılması için şu şartların gerçekleşmiş olma­sı gerekir.

1- Müslüman olmak: Hac yükümlülüğü için müslüman olmak şarttır. İslâm bilginle­ri, Gayr-i müslimlerin dünyevî hükümler açısından hac ile yükümlü olmadıkları hu­susunda fikirbirliği içindedirler. Kâfirlerin dinin ferT hükümlerine muhatap olup ol­madıkları, dolayısıyla uhrevî sorumlulukları konusu ise fıkıh usûlünde tartışılmıştır.
2- Akıl: Dinî yükümlülüklerin sabit olma­sı için, kişinin aklî melekelerinin yerinde olması (temyiz gücünden yoksun bulun­maması) şarttır. Buna göre, akıl hastalarına ve ma’tuhlara (akıl zayıflığına duçar olmuş, bunamış) kişilere hac farz değildir.
3- Bulûğ: Ergenlik çağına ulaşmamış ço­cuklar hac ile yükümlü değildir. Bununla birlikte, temyiz çağına ulaşmış çocuğun yaptığı hac nafile olarak geçerlidir. Fakat bu şekilde hac yaptıktan sonra ergenlik çağına ulaştığında -diğer şartlan taşıyor­sa- ayrıca farz olan haccı ifa etmesi gere­kir.
4- Hür olmak: Köleler ve esirler hac ile yükümlü değildir.
5- İstitâat: Hac yükümlülüğü için, hacca gidip dönünceye kadar hem kendisinin hem de bakmakla yükümlü olduğu kimse­lerin sosyal seviyelerine uygun normal geçimlerini sağlayacak maddi imkana sahip bulunmak şarttır. Mâlikîler dışındaki üç mezhebe (Hanefî, Şafiî ve Hanbelîler’e) göre, hac ile yükümlü olmak için, -Mekke ve çevresinde yaşayanlar hariç- uzaktan geleceklerin sosyal durumlarına uygun nakil vasıtaları ile yolculuk yapabilecek maddi imkâna sahip olmaları gerekir. Mâlİ-kî mezhebine göre ise, yürüyerek hacca gidebilecek kadar sağlıklı olan kişi -belirtilen tarzda seyahat imkânına sahip olmasa bile- hac ile yükümlüdür.
6- Müsait vakit bulunması: Yukarıdaki şartları taşıyan kişinin hac ile yükümlü sayılması ve hac yükümlülüğünün zimme­tinde borç olarak sabit olması için, bu fari­zayı ifa edebilecek vakte erişmiş olması gerekir. Buna göre, belirtilen tüm şartlan taşıdığı halde, bu tarihten itibaren haccı ifaya elverişli vakit bulamadan vefat eden kişi hac ile yükümlü olmadan ölmüş kabul edilir.
Bu şartlardan başka, bazı eserlerde, İs­lâm’da genel sorumluluk ilkelerinin bir uzantısı olan “yükümlü olduğunu bilme veya bilecek durumda olma” şartı da zikre­dilir. Buna göre, meselâ İslâm ülkesi dışın­da yaşayan bir Gayr-i müslim müslüman olduktan sonra henüz haccın farz olduğunu öğrenmemişse mazur sayılır ve bu durum­da vefat etmesi halinde hac ile yükümlü olmadan ölmüş kabul edilir.
Bu şartlardan birinin eksik olması halinde o kimsenin ne bizzat haccetmesi, ne yerine bedel göndermesi, ne de ölürken bedel gönderilmesini vasiyet etmesi şarttır. Fa­kat bu şartlar gerçekleştiği halde hacca gidememiş ve herhangi bir sebeple bu imkânı da kaybetmiş olanlara gelince bun­lar, ya hayatlarındayken yerlerine bedel göndermek veya bedel gönderilmesini vasiyet etmek ile yükümlüdürler.

b- Haccın edasının vücubu şartları:

Haccın vücub şartlarını taşıyan kişinin bu görevi bizzat yerine getirmesinin farz sa­yılması için şu şartlar aranır:

1- Vücutça sağlıklı olmak: Hanefîler’den Ebû Yusuf ve Muhammed’e, Şafiî ve Han-belî mezheplerine göre vücut sağlığı haccın farz olmasının değil, bizzat edâ edilmesinin Şartıdır. Bu duruma göre bir kimsenin hac görevini kendisinin edâ etmesinin farz sayılması için âmâ, felçli, hac yolculuğu dayanamayacak kadar hasta ve yaşlı ol­maması gerekir. Ancak bir başkasının yar­dımıyla hac yapabilecek durumda olanlar, meselâ bir yakını veya masraflarını karşı­lamak şartıyla yanında götüreceği birinin yardımıyla hac yapabilecek bir âmânın, bu farzı bizzat yerine getirmesi gerekmekte­dir. Üzerine hac farz olduğu halde sağlıkları elvermediği için görevlerini bizzat yerine getiremeyenlerin, yerlerine bedel gönder­meleri veya bedel gönderilmesini vasiyet etmeleri gereklidir.
2-Yol güvenliğinin bulunması.
3- Hac mevsimi girdiğinde (şevval, zilka­de ayları ve zilhiccenin ilk on günü) tutuklu olmak veya yurt dışına çıkmaktan men edilmiş bulunmak gibi bir engelin olmama­sı.
4- Bulunduğu yer Mekke’ye yaklaşık 90 km. ve daha uzak mesafede olan kadınların yanlarında mahremlerinden (yani evlen­meleri dinen caiz olmayan baba, oğul, kardeş, amca, dayı, yeğen, süt oğul, damat gibi yakınlarından) birinin bulunması. Şâfiî-ler ise iki veya daha çok kadının birlikte hacca gidebilecekleri, hatta güvenlik içinde olduktan sonra bir kadının tek başına bile farz olan veya nezretmiş olduğu haccını yapabileceği kanaatindedirler. Yanında mahremi bulunmayan kadınların nafile hacca gitmelerinin caiz olmadığı hususunda ise bilginler fikirbirliği içindedirler.
Hacca gidebilmek gibi yüce bir amaca yönelik bile olsa, hac yolculuğuna münha­sır kalması ve hac dönüşü sona ermesi şartıyla yapılan geçici evlilikler geçersizdir.
5- Eşinden boşanmış veya eşi ölmüş olan kadınların dinen evlerinde beklemeleri gerekli olan süreyi bitirmiş olmaları da yalnızca kadınlara has bir şarttır.
Yukarıda sayılan vücub şartlarının yanısıra burada anılan şartları taşıyan her müslümanın bizzat kendisinin hac yapması farzdır. Kendilerine hac farz olduğu halde bu şartlan taşımayan kimselerin ise bedel göndermeleri veya bedel gönderilmesini vasiyet etmeleri gereklidir.

c- Haccın sıhhat (geçerlilik) şartları:

Edâ edilen bir hac farizasının dinen sahih sayılabilmesi için şu şartların gerçekleşme­si gerekir:
1- Müslüman olmak. Bu şart hem haccın farz olmasında, hem de sahih olmasında aranmaktadır. Bu duruma göre Gayr-i müslim bir kimsenin yapmış olduğu hac dinen geçersizdir. Şayet bu şahıs sonradan İslâm’ı kabul ederse ve sözkonusu şartları taşırsa tekrar hac yapması farz olur.
2- Akıl: Bu da hem vücub hem sıhhat şartıdır. Buna göre, bir akıl hastası başkası­nın refakatinde hac yapsa, bu geçerli bir hac olmaz; iyileştiğinde -diğer şartları taşıyorsa-tekrar hac yapması gerekir.
3- Hac yapmak niyetiyle ihrama girmek.
4- Belirli bir zamanı gözetmek. Yani ih­rama girmek, vakfede bulunmak ve ziyaret tavafı yapmak gibi hac menâsikinin her birini, kendi hususi zamanlarında yapmak şarttır.
Hac ayları şevval, zilkade ayları ve zilhic­ce ayının ilk on günüdür. Bu zaman dilimi­nin dışında yapılan herhangi bir hac ibadeti geçersizdir. Mesela “temettü” ve “ktrân” haccı yapan bir kimse kurban kesemeyecek olur da onun yerine oruç tutmak zorunda kalırsa sözkonusu orucu bu ayların dışında tutamaz. Aynı şekilde “kudüm” tavafından sonra haccın sa’yim ancak bu aylar içinde yapabilir.
5- Belirli mekanlarda bulunmak. Haccın sahih olabilmesi için vakfenin Arafat sınır­ları içerisinde, tavafın Kâbenin etrafında yapılması şarttır.

Benzeri konular:

• Haccın şartları nelerdir? Maddeler halinde
• Haccın şartları nelerdir? Maddeler halinde
• Şafii mezhebine göre Haccın Vücubunun Şartları Nelerdir
• Hanefi Mezhebine Göre Hac ve Haccın Vakit ve Mikatları
• Haccın kısımları nelerdir
• Tümünü görüntüle.