BÜYÜ’ (ALIŞ VERİŞ)

S.1. Büyü’ nedir ve akdi nasıl olur?

C.1. Büyü’bey’in çoğuludur, sözlükte, bir şeyi alıp, karşılığında başka bir şey vermek demektir. İslam Şeriat’ında, icap ve kabulden ibarettir.

Alış-veriş akdi, icap (sattım) kabul (aldım) gibi geçmiş zamanı ifade eden lafızlarla olur. Satıcı ve alıcıdan biri alışveriş için icapta bulunsa digeri, isterse kabul eder, isterse reddeder. Ikisinden herhangi biri kabulden önce meclisten kalkıp giderse icap batil olur. Icap ve kabul oluşunca, ikisi için de meclis muhayyerliği olmaksızın alışveriş kesinleşir. ancak ayıp veya görmeme hıyar ın (seçme hakkı) kalkmasına engeldir. Görünen eşyanın miktarını bilmeye gerek yoktur. Ancak, Odenecek olan paranın miktarı ve cinsinin bilinmesi şarttır.

S.2. Peşin veya vadeli alış-veriş caiz midir?

C.2. Alış-veriş peşin ve vadeli, vade belli olma kaydıyla caizdir. Belli bir para sözü edilmişse, memleket parasının revaçta olanına yorumlanır.

Değişik para birimleri olup biri belli edilmezse, alışveriş fasit olur.

S.3. Satılan eşya neyle ölçülür?

C.3. Yiyecek, hububat gibi ölçülen ve tartılan şeylerin, ölçerek, tartarak, toptan veya miktarı bilinmeyen belli bir kapla yahut agirligi bilinmeyen belli bir taşla satışları caizdir. Yiyecek yığının her kafizi bir dirheme satılırsa, Ebu Hanife’ye göre, bütün kafizler belli edilmedigi takdirde, bu sadece bir kafiz için muteber olur. Koyun sürüsünün her koyunu bir dirheme satılırsa bu satış, koyunların hiçbiri için geçerli olma veya bir elbisenin her bir zira’ı bir dirheme satılırsa hiçbir zira’ı satılmış olmaz, ancak bütün zira’ları ve koyunlar denilirse satış caiz olur.

S.4. Aldığı eşyayı aldığı şartlara uygun bulmasa ne yapmalıdır?

C4. Bir kafiz olarak yüz dirheme aldığı yiyecek yığını ondan az çıkarsa müşteri muhayyerdir. Dilerse mevcut malı, karşılığı olan para ödeyip alır dilerse alışveriş fesheder. Eğer fazla çıkarsa fazlalik satıcınındır.

On dirheme on zira bir elbise veya yüz dirheme yüz zira bir arazi alır ve eksik olduğunu görürse, müşteri yine muhayyerdir. Dilerse semenin hepsini ödeyerek mali alır, dilerse bırakır. Daha fazla çıktığı takdirde fazlalik müşterinindir, satan için hıyar yoktur. Eger sana, yüz zira’ı yüz dirheme, her bir zira’ı bir dirheme sattım derse ve eksik çıkarsa bu durumda müşteri muhayyerdir. Dilerse mevcut mali, karşılığına düşen parayı oder ve alır, dilerse bırakır. Fazla çıktığı takdirde müşteri yine muhayyerdir. Isterse her zira bir dirheme alır, isterse fesheder. Bir ev satıldığında, tesmiye edilmese dahi o evin binası da satış kapsamına girer.

S.5, Mülhakatlar alışverişe girer mi?

C5. Arazi satışında, belirtilmese bile, üzerindekiler de araziye dâhildir. Ziraat söylenmediği takdirde tarlanın satışına girmez. Meyveleri koparılmamış ağaçların satışına, müşteri şart koşmasa, meyveler dåhil değildir ve satıcıdan meyveleri toplayıp ağaçları teslim etmesi istenir.

S.6. Olgunlaşmamış meyveler satılabilir mi?

C.6. Tam olgunlaşmamış veya daha yeni olgunlaşmış meyveleri satmak caizdir. Meyve satılınca onu hemen toplamak gerekir. Ağaç Üstünde kalması şart koşulursa alışveriş fasit olur.

S.7. Meyvelerin bir kısmını ayırmak caiz midir?

C.7. Ağacın meyvesini satıp da belli birkaç rıtıl (bir ölçü aleti) istisna etmek caiz olmaz.

S.8. Meyveyi kabuğunda satmak caiz midir?

C.8. Buğdayı başak üzerinde, baklayı kabuğu içinde satmak caizdir.

S.9. Tartıcının ücreti kime aittir?

C.9. Tartıcı ve para sayanın ücreti satıcıya, semen ölçenin ücreti müşteriye aittir.

S.10. Satılan malın teslimi nasıl olur?

C.10. Önce müşteri satılan malın parasını öder ve sonra satıcı malı teslim eder. Bir eşyayı başka bir eşyaya veya bir semeni başka bir seme ne satanlar birlikte teslim ederler.

Kolay Hanefi Fıkhı Soru Cevaplı
İtisam Yayınları