CİNAYETLER (KATL)

S.1. Cinayet nedir?

C.1. Cinayet, zarar içeren her mahzurlu eylemdir. Fikıhçılar dilinde, yaralama, öldürme ve kesme eylemlerine kullanılır.

S.2. Katl kaç çeşittir?

C.2. Öldürme beş çeşittir.

a)Kasten öldürme.

b)Kasten öldürmeye benzeyen öldürme.

c)Hatayla öldürme.

d)Hataya benzer öldürme öldürme.

e)Bir sebepten dolayı olan öldürme.

Kasten öldürme. Ağaç, taş, ateş, kılıç v.b kesici veya parçalayıcı silahla öldürmeye teşebbüs etmektir. Bu cinayetin gereği, günahkârlık ve kısastır, ancak maktulun velileri affederse kısas uygulanmaz, ayrıca cinayette kefaret yoktur.

Kasten öldürmeye benzeyen cinayet. Ebu Hanife’ye göre, silah veya silah yerine geçmeyen bir şeyle vurmaya teşebbüs etmektir. Ebu Yusuf ve Muhammed’e göre, büyük bir taş veya sopayla vurduğu takdirde kasten öldürme olur.

Kasten öldürmeye benzeyen. Genelde öldürmeyen bir şeyle vurmaktır.

Bu cinayetin geregi, iki görüşe göre, katil günahkar olur ve kefaret öder, kısas yoktur, katilin yakınları (ākile) ağırlaştırılmış diyet öderler.

Hatayla öldürme iki kısımdır.

a)Kasıtta hata. Örneğin av zannettiği bir kişiyi vurup sonra insan olduğu ortaya çıkması.

b)Fiilde hata. Hedefe atarken bir insana değmesi.

Bu cinayetin geregi, katil kefaret verir ve akilesi diyet öder, katil günahkar olmaz.

Hata yerine geçen ölum. Örneğin uyuyan kişi, birinin üzerine düşüp öldürürse, hata yerine geçer.

Bu cinayet hata cinayeti hükmüne geçer, dolayısıyla hata cinayetin de uygulanan cezalar burada da uygulanır.

Sebepten dolayı öldürme. Örnegin arazisi dışında kazdığı kuyu veya koyduğu taş birisinin ölümüne sebebiyet verirse, dolaylı olarak katil olmus olur. Bu cinayetin gereği, bir insanın ölümüne yol açmışsa, akile diyet öder, katil kefaret vermez.

Kanı dökülemeyen kişinin kasten öldürüldüğü her cinayette kısas gerekir.

Hür, hüre, köleye ve zimmiye karşılık öldürülür, Müslüman müste’mene karşılık öldürülmez. Erkek kadına; büyük küçüğe; sağlam kör ve kötürüme karşılık öldürülür. Kişi oğlu, kölesi, müdebbir ve mükateb ve çocuğunun kölesine karşılık öldürülmez. Babasının üzerinde bulunan kısası miras alandan kısas düşer. Kısas ancak kılıçla uygulanır.

Mükateb bir köle kasten öldürüldüğa takdirde, kitabet bedeline yetecek kadar mal birakmış ve mevläsından başka varisi yoksa mevlası katiline kısas uygulayabilir. Ancak kitabet parasına yetecek mal birakmış ve mevläsından başka vârisleri de varsa, vârisler, mevlayla birleşseler dahi, kısas hakkına sahip değillerdir.

Rehine köle öldürülürse, rehin veren ile alan birleşmeden katile kısas uygulanmaz

S.3. Kısasın hükmü nedir?

C.3. Birisini kasten yaralayıp yataklık eder ve yaralı bu yaradan dolayı ölürse yaralayana kısas uygulanır. Birisinin elini kasten eklemden kesenin eli kesilir, aynı şekilde birisinin ayağını, burun genzini veya kulağını kesenin bu organlar kesilir.

Gözüne vurup çıkarsa kisas uygulanmaz, göz çıkmamış ancak görmez hale gelmişse kısas edilir. Kör etmede kısas şekli. Ayna kızdınlıp, yüzüne islak pamuk konulur ve göremez duruma gelene kadar, ayna gözüne karşı tutulur.

Dişte ve misilleme yapılabilecek her yarada kısas vardır. Diş dışındaki kemiklerde kısas uygulanmaz. Öldürme dışındaki cinayetlerde, kasta benzeyen cinayet oluşmaz, sadece kasıtlı veya hatalı cinayet olur.

Öldürme haricinde, erkekle kadın, hürle köle ve iki köle arasında kısas uygulanmaz.

Müslüman ile zimmi kafir arasında azalarda kısas olur. Birisinin elini bileginin yarısından kesen veya iyileşmeyen derin bir yara açan cani ye kısas uygulanmaz.

Eli kesilenin eli sağlam, kesenin eli sakat veya parmaklan eksikse yaralanan muhayyerdir. Dilerse sakat eli keser onun dışında bir şey alamaz, dilerse para cezası verilir. Iki boynuzunun arası (alnın üst tarafi) tamamen kırılan kişi yaralayanın boynuzları arasına aynı boyutta bir yara sıkışmazsa, muhayyerdir.

Dilerse istediği taraftan başlayıp aynı boyutta bir yara açarak kısas uygular, dilerse para cezasına razı olur.

Dil ve peniste, sünnet yeri hariç, kısas olmaz.

S.4. Kisasta sulhun hükmü nedir?

C.4. Katil ile maktül velileri bir mal üzerinde uzlaşırlarsa mal az veya çok olsun kısas düşer. Ortaklardan biri affeder veya payında bir bedel karşılığı sulh yaparsa, diğerlerinin kısas hakkı kalmaz, diyetten paylarını alırlar. Bir topluluk bir kişiyi kasten öldürürse, hepsine kisas uygulanır.

Bir kişi bir topluluğu öldürürse, maktullerin velileri hazır bulunuryorlarsa, topluluğa karşılık katil öldürülür, onun dışında veliler bir şey alamazlar. Bir maktulun velisi gelirse, onun hakkı için katile kısas uygulanır, diğerlerin hakkı düşer. Kendisine kısas vacip olan birisi öldüğü takdirde, kısas düşer. İki kişi bir kişinin elini keserse kısas uygulanmaz, ancak diyetin yarısını öderler. Bir kişi iki kişinin elini keserse, ikisi de hazır bulunduklan takdirde, caninin eli kesip diyetin yarısını alarak ara lana yarı yanya bölüşebilirler. Birisi hazır bulunursa, onun için camiye kısas uygulanır, diğeri ise diyetin yarısını alır.

Köle kasıtlı cinayet işlediğini itiraf ederse, kısas edilir. Bir kişiye attığı ok onu geçip bir diğerini de öldürürse, birinci maktul için katile kısas uygulanır, ikici maktul için, akile diyet öder.

Kolay Hanefi Fıkhı Soru Cevaplı
İtisam Yayınları