HİBE

S.1. Hibenin tanımı ve hükmü nedir?

C.I. Hibe sözlükte, Teberru, bir başkasına yarar sağlama demektir. Istılahta, Bir malı başkasına, karşılıksız mülk etmektir. Yapana va hib, mala mevhub ve verilene kendisine hibe edilen anlamında mevhub lehu denir. Hibe, aynı zamanda hibeyi kabul etme anlamında da kullanilır.

Hibe, icap ve kabulle caiz ve hibe edilen nesneyi almakla tamam olur.

Kendisine hibe yapılan kişi, hibe meclisinde hibe yapanın emri olmaksızın mevhubu alırsa caizdir. Ayrıldıktan sonra kabzetmesi, ancak vahibin izniyle caiz olur.

S.2. Hibe akdi nasıl yapılır?

C.2. Hibe, sana hibe ettim, hakkımdan verdim, bu yemeği sana yedirdim, bu elbise senin olsun, bu şeyi sağlığın müddetince sana verdim, seni bu hayvana bindirdim bu sözden hibe etmeyi niyet ederse – gibi sözlerle akit olur.

S.3. Hibe ne zaman sahih olmaz?

C.3. Taksim edilen şeyde hibe, ancak sahibinin elinden çıkmış ve taksim edilmişse, caiz olur. Taksim olunmayan şeyde belli olmayan pa yın hibesi caizdir. Bir yerin belli olmayan bir parçasını hibe etmek fasittir. Ancak, taksim edilip teslim edilirse, caiz olur. Buğdaydaki unun ve susamdaki yağın hibesi fasittir, öğütülüp teslim edilse de caiz olmaz

S.4. Hibe nasıl mülke geçer.

C.4. Hibe edilen nesne, kendisine hibe edilenin elinde ise, geri verip tekrar almazsa dahi, hibe ile maliki olur.

Baba, küçük oğluna hibe ettiğinde, çocuk hibe akdiyle malı mülk edinmiş olur. Küçük çocuğa, yabancı bir kimse bir şey hibe ederse babasının malı kabullenmesiyle hibe akdi tamam olur. Yetime hibe yapıldığında, velisi kabul ederse caiz olur. Eğer yetim annesinin sorumluluğun da ise, annesi kabul ettiği takdirde hibe akdi tamamlanmış olur.

Bir yabancının kefaletinde ise, yabancinin kabul etmesiyle caiz olur. Çocuğun kendi kabul etmesiyle de caiz olur. İki kişi birden birisine bir ev hibe ederlerse, caizdir. Bir kişinin iki kişiye bir ev hibe etmesi, Ebu Hanife’ye göre, caiz olmaz. Ebu Yusuf ve Muhammed’ göre, sahihtir.

S.5. Hibeden caymak caiz midir?

C.5. Yabancıya edilen hibeden cayılabilir. Ancak, yabancı, hibeye karşılık bir şey vermiş veya hibeden ayrılmaz bir şey eklemişse ya da taraflardan birisi ölür veya hibe edilen mal hibe edilenin elinden çıkarsa cayamaz. Eğer bir yakınına hibe yaparsa, caymaz, Eşlerden bir diğeri ne hibe ettiğinde yine cayma olmaz.

S.6. Hibenin bedelini vermenin hükmü nedir?

C.6. Hibe alan, hibe verene hibenin bedeli olarak veya karşılığında bu şeyi al derse hibe eden de alırsa cayma hakkı kalmaz. Yabancı bir kimse hibe alanın yerinde-teberru yoluyla-bir şeyi bedel olarak hibe edene verir ve o da bedeli kabul ederse caymak hakkı kalkar. Hibe edilen malın yarısı başkasına ait çıkarsa, hibe alan verdiği bedelin yarısını geri alır. Eğer bedelin yarısı başkasının çıkarsa, hibe eden bütün bedeli geri vermeden hibe edilen malı geri alamaz.Hibeden caymak, ancak iki tarafın rızası veya hâkimin hükmüyle olur.

S.7. Hibe telef olursa ne olur?

C.7. Hibe edilen şey telef olduktan sonra başkasının malı çıkarsa ve hak sahibi hibeyi alanı zemin ederse, hibe edenden hiçbir şey geri alamaz. Bedel verme şartıyla hibe yapılmışsa, iki bedelde de kabız gerekir, Iki taraf da verdiklerini aldıklarında, akit sahih olur ve alış-veriş hükmü ne girer. Ayıp ve beğenemezlikten ötürü hibe edilen mal geri çevrilebilir ve kendisinde şufa hakkı oluşur.

S.8. Umra nedir ve hükmü nasıldır?

C.8. Umra, ömür boyunca birisine bir şey hibe etmek demektir ve caizdir. Hayatta oldukça, mevhub kendisine hibe edilenin olur, öldükten sonra da vârislerine intikal eder.

S.9. Rukba nedir ve nasıldır?

C.9. Rukba, hibe edenin, eğer senden evvel ölürsem bu ev senin olsun, ancak sen benden evvel ölürsen tekrar benim olur, sözüdür. Bu kaliplar hibe kalıplarıdır, şartlı olmasına rağmen, hibe sahih şart lağıvdır. Ebu Hanife’ye ve Muhammed’e göre, rukba batıldır. Ebu Yusuf’a göre, caizdir.

S.10. Hamile cariyeyi, hamlini istisna ederek hibe etmek caiz mi dir?

C.10. Hamile cariye, hamli olmadan hibe edilirse, hibesi sahih, istisna batıl olur.

S.11. Sadakayla hibe arasında alaka var mıdır?

C.11. Sadaka, hibe gibidir. Ancak sadaka kabızla sahih olur, taksim edilebilen ortak maldan sadaka caiz olmaz, iki fakire bir şey sadaka verilirse caizdir, alındıktan sonra sadakadan cayılamaz, malını sadaka vermeye adayan, cinsinde zekât vacip olan maldan vermesi gerekir. Mülkünü sadaka vermeye adayan bir kimse, bütün mülkünü verir.

Geçimini sağlayana kadar kendisine ve aile efradına yetecek mi tarda mal bırakılır, kazanmaya başladığında harcadığı mal kadar sadaka verir.

Kolay Hanefi Fıkhı Soru Cevaplı
İtisam Yayınları