İCAR

S.1. Icar nedir?

C.1. Icar, bir ücret karşılığında menfaat üzerine yapılmış olan akittir. Menfaatler ücret karşılığında verilirse icar, ücretsiz verilirse iare olur.

S.2. İçin sahih olabilmesi için şartları nelerdir?

C.2. Icar’ın sahih olabilmesi için menfaat ve ücretin belli olması gerekir. Alış-verişte fiyat olabilecek şeyler icarda da fiyat olurlar.

S.3. Menfaatler nasıl belli edilir?

C.3. Menfaatler, bazen, oturmak için evlerin, ziraat için arazilerin kiralanması gibi bir müddetle belli edilir, bu kiralamada, kadar olursa olsun, belli bir müddetin tayiniyle akit sahih olur. Bazen de menfaatler, elbiseyi boyamak veya elbiseyi dikmek ve hayvan kiralarken taşınacak yükü veya binilecek mesafeyi belli etmek gibi, çalışmaları tayin etmekle malûm olur. Bazen de bir kişiyi bir yiyeceği belli bir yere götürmek için kiralamak gibi, işaretle tayin edilir.

S.4. İcar akdinde şart caiz midir?

C.4. İçinde neler yapılacağı belirlenmezse dahi ev ve dükkânların icar edilmesi caizdir ve demircilik, bez ağartıcılı, değirmencilik dışında her şey yapılabilir.

S.5. Zirai arazilerin icar şartları nelerdir?

C5 Arazileri ziraat için icar etmek caizdir, ancak araziye ekilecek ekin belirlenmelidir veya icar veren her şeyin ekilmesine iznin verme lidir. Arsayı bina yapmak veya hurma veya diğer agaçlan dikmek için kiralamak caizdir.

İcar müddeti bittiğinde bina ve agaçlar kaldırılıp, arsa boş olarak sahibine teslim edilmelidir. Ancak arazinin degeri, binanın yıkımı ve ağaçların sökümünden dolayı düşecek olursa, mal sahibi bunların yıkılmış ve sökulmuş durumdaki kıymetlerini kiracıya borçlanır ve onları mülkiyetine geçirir. Arazi bunların sökülmesiyle kıymetinden bir şey kaybetmeyecekse, sahibi dilerse kiracıya kıymetlerini ödeyip mülkiyetine geçirebilir. Bu, kiracı ve mal sahibinin rızası ile olur. Yahut kiracı ile arazi sahibinin karşılıklı alan ile arazi birinin, bina da diğerinin olur.

S.6. Hayvan veya nakil araçlarını kiralamanın hükmü nedir?

C.6. Hayvanların, binmek ve yük yüklemek için icar edilmeleri caizdir. Eger hayvan veya elbise belli birisinin binmesi veya giymesi için kiralanırsa başka biri bindiği veya giydiği takdirde, oluşacak ayıp ve noksanlıktan mesul olunur. Böylece kullanıcının değişmesiyle hüküm de değişmiş olur.

Eger hayvana yükleyecek yükün çeşidi ve miktarı belli ederse, orneğin beş ölçek buğday yüklerim derse, zarar verme açısından buğday benzeri veya arpa ve susam gibi daha hafif şeyleri yükleyebilir, tuz ve demir gibi daha ağır maddeleri yukleyemez. Eğer belli bir miktar pamuk yüklemek için kiralarsa, bu miktarın ağırlığınca demir yükleyemez. Binmek için icat edip terkisine bir kişi daha bindirirse, oluşacak zararı tazmin eder ve değerin yarısını öder, bu mesuliyet ağırlıkla itibar olunmaz. Hayvanın dizginlerini çekip veya vurup telef ederse Ebu Hanife’ye göre, tazmin eder.

S.7. İşçilerin kaç kısımdır?

C7. Işçiler iki kısımdır. Ortak ve özel işçiler. Boyacı ve bez ağartıcısı gibi ortak işçiler çalışmadıkları takdirde ücret alamazlar, ellerinde birakılan mal emanettir, telef olursa, Ebu Hanife’ye göre, tazmini yoktur. Ebu Yusuf ve Muhammed, çamaşırı ufalarken yırtmak, hamalın ayaginin kayması, bağlarken ipi koparma, hızlı yürütüp gemiyi batırmak gibi kendi çalışmasından ötürü telef olan şeyleri tazmin eder diyorlar. Ancak gemide boğulanla hayvandan düşüp ölen den mesul değildir. Adet olan yerin dışına çıkmadıkça, baytar ve kan alana bir tazmin yüklenemez. Özel işçi, bir hizmeti görmek veya koyun otlatmak için bir aylığına ucretle çalıştırılan kimselerdir. Özel işçi, iş yapmasa bile kendisini teslim etmekle ücreti hak kazanır. Özel işçi, elinde telef olan malları tazmin etmedigi gibi, kasit olmadan kendi işinde telef olan malları da tazmin etmez.

S.8. Gayrimenkul kiralamanın şartları nelerdir?

C.8. Kullanma şeklinin değişmesiyle değişmeyen mallarda kayıt itibara alınmaz. Buna göre birisinin oturması için kiralamış olduğu eve bir başkasını oturtabilir.

S.9. Icar neyle bozulur?

C.9. Şartlar alış-verişi bozduğu gibi icaria bozar, hizmet için kiraladığı köleyi, şart koşmadıkça yolculuğa götüremez. Mekke’ye kadar bir heves (mahmil) ile iki biniciyi bindirmek için bir deveyi kiralamak caizdir ve halk arasında adet olan bir mahmili yükletmelidir. Devecinin mahmili görmesi daha iyidir. Bir deveyi yiyecek yükletmek için kiralarsa, yolda yediği miktar kadar tekrar yükleyebilir.

S.10. Kiralanan kişi, ücreti ne zaman hak eder?

C.10. Ücret yalnız akitle vacip olmaz, üç sebepten birisiyle lazım olur.

a)Peşin vermek şart koşulmakla,

b)şartsız olarak peşin vermekle,

c)lcar müddetinin tamamlanmasıyla lazım olur. Akit yapılırken ödeme vakti beyan edilmezse, evin kirası günlük alınabilir. Mekke’ye kadar kiralanan devenin ücreti her konak başında alabilir. Bez ağartıcı ve terzi Ücretini peşin almayı şart koşmadığı takdirde işi tamamlamadan ücreti isteyemez

S.11. Kiralamada şart sahih midir?

C.11. Evet, örnek olarak. Bir finncıyı, evinde, bir ölçek unu bir dirhemle pişirmesi için kiralarsa, ekmeği tandırdan çıkarmadan ücret alamaz

Düğün yemeğini pişirmesi için, bir aşçıyı kiralarsa, yemeği kaplara boşaltılması da aşçıya ait olur. Kerpiç kesmesi için bir kişiyi kiralarsa, Imam Ebu Hanife’ye göre, kerpiçleri kurutup yerinden kaldırdığı zaman ücreti hak eder. Ebu Yusuf ve Muhammed’e göre, istif yapmadan ücreti hak etmez. Terziye, elbiseyi Farisi biçiminde dikersen sana bir dirhem, Rumi biçimi dikersen iki dirhem veririm derse caizdir ve hangi biçimde dikerse o ücrete müstahak olur. Bugün dikersen bir dirhem, yarın dikersen yarım dirhem veririm derse, terzi birinci gün dikerse bir dirhemi alır, ikinci gün dikerse Imam Ebu Hanife’ye göre, ücreti’l-misl alır, fakat bu ücret yarım dirhemi geçmemelidir. Dükkanı attar (kokucu) olarak kullanırsan kirası bir dirhem, haddad (demirci) olarak kullanırsan aylik Iki dirhemdir derse, iki şart da caizdir. Hangi işi yaparsa Ebu Hanife’ye göre, onun kirasını verir.
Ebu Yusuf ve Muhammed’e göre, bu tip bir icar batil olur.

S.12. Kirada tehdit şartı konulabilir mi?

C.12. Bir evi her ay bir dirhemle kiraya verirse akit bir ay için sahih olur, diğer aylar için fasittir. Ancak ayların sayısını belirtirse sahih olur. Kiracı ikinci aydan bir saat kadar evde durursa, ikinci ay akti de oluşur ve ev sahibi, ay tamamlanmadan kiracıyı çıkaramaz. Diğer aylar için de hüküm böyledir.Evi bir sene, her ayın karşılığını belirtmeden, on dirheme kiraya verirse caizdir.

S.13. Nelere karşılık ücret alınabilir nelere karşılık alınamaz?

C.13. Hamam ve kan alma ücretleri caizdir. Keçiyle çiftleştirmek İçin, teke kiralamak caiz değildir. Ezan okuma, ikamet etme, hac yapma, türkü söyleme ve ölüye ağlama karşılığında ücret alınamaz.

S.14. Ortak mal icar verilebilir mi?

C.14. Ebu Hanife’ye göre, taksim edilmemiş müşterek mal, ancak ortağa kiralanabilir. Ebu Yusuf ve Muhammed’e göre, başkasına da kliralanabilir.

S.15. İcarla sütanne tutulabilir mi?

C.15. Malûm bir ücretle çocuğa süt anne, yiyeceği, içeceği ve giyeceği ile beraber icar etmek caizdir. Dadıyı kiralayan, kocasını cinsi münasebetten men edemez. Eğer gebe kalıp sütünün çocuk için zararlı olacağından korkulursa icar bozulabilir.

Dadı, çocuğun yiyeceğini yararlı bir hale getirmesi gerekir, eğer süt müddetinde çocuğa koyun sütü emzirirse ücret alamaz.

S.16. Ücreti alana kadar malı vermemek caiz midir?

C.16. Bez ağarticı ve boyatıcı gibi yaptığı şeyde etkisi olan her usta, ücretini alana kadar malı elinde tutabilir. Eğer hamal ve kaptan gibi çalışmasının herhangi bir etkisi yoksa tutamaz.

S.17. Ustanın bizzat yapması şart koşulabilir mi?

C.17. Bir şeyde ustanın bizzat kendisi yapması şart koşulursa, usta başkasını çalıştıramaz. Mutlak bırakıldığı takdirde çalıştırabilir.

S.18. Usta ile mal sahibi arasında ihtilaf çıkarsa nasıl yapılır?

C.18. Elbise sahibi, kaftan dikmeni söyledim, terzi de iç gömlek dik. memi söyledin derse veya elbise sahibi boyacıya kırmızıya boyamanı istemiştim sen sarıya boyamışsın derse yeminiyle beraber elbise sahibinin sözü kabul edilir. Elbise sahibi yemin ettiği takdirde terzi tazmin eder. Elbise sahibi, bana ücretsiz diktin, usta da ücretle diktiğini söylerse, Ebu Hanife’ye göre, elbise sahibinin yemin etmesiyle sözü kabul edilir. Ebu Yusuf, eğer usta daha önce de adama çalışmışsa ücretini alır, çalışmamışsa alamaz diyor. Muhammed’e göre, eğer ustanın ücretle çalıştığı biliniyor ve ben ücretle yaptım derse, sözü kabul edilir ve çalışmasının karşılığını alır.

S.19. Fasit icarda ne vacip olur?

C.19. Bozuk olan bir icarda, söylenen ücretten fazla almamak şar tyla, ücreti’l-misl lazımdır. Kiraladığı, evi teslim aldığında oturmazsa dahi ücretini ödemek zorundadır. Kiraladığı ev gasp edildiği takdirde ücret düşer. Eğer kiracı evde durmaya mani bir şey görürse kira akdini feshedebilir.

Kiralanan ev harap olursa veya arazinin yahut değirmenin suyu kesi

lirse İcra muamelesi kendiliğinden bozulur. Kendi için icar akdettiğinde, iki taraftan birisi ölürse icra muamelesi bozulur, ancak başkası için akdetmişse bozulmaz. İcar akdinde muhayyerlik şart koşulabilir, özürlerle bozulur. Ticaret yapmak için dükkân kiralayan iflâs ederse yahut evini veya dükkânını kiraya veren, borçlanıp başka bir mali bulunmasa kira akdi fesh olur. Bu durumda kadı, icar akdini bozar, evini ve dükkânın, borcunu ödemek için satar. Yolculuk için bir hayvan kiraladıktan sonra yolculuk iptal olursa, kira akti de fesh olur. Fakat mal sahibinin bir işi çıkarsa bu özür sayılmaz.

Kolay Hanefi Fıkhı Soru Cevaplı
İtisam Yayınları