İKRAR

S.1. İkrar nedir ve kim için geçerlidir?

C.1. Ikrar, sözlükte, Itiraf anlamına gelir. Bir şeyi Ikrar etmek, itiraf etmek demektir. Şer’i Istılahta, Olmuş bir şeyi izhar etmek, açığa çıkarmak demektir. Eğer evim filanındır derse, bu ikrar olmaz, çünkü her birinin müstakil olarak sahip olma cihetiyle, mal hem onun hem de bir başkasının olamaz. Hür, baliğ ve akıl olan insan (kendisinde bir hakkın olduğunu) ikrar ederse, Ikrar ettigi seyi, malum veya meçhul, vermesi gerekir, ancak meçhulü beyan etmek durumundadır. Falan adamın bende bir şeyi vardır derse bu şeyi, kıymeti olan bir nesne ile açıklamalıdır ve bu açıklamasında yeminle beraber sözü kabul edilir, kendisine hak ikrar edilmiş kişi, hakkın ikrar edilenden daha fazla olduğunu iddia etmesi bir şeyi değiştirmez.

S.2. Kimin ikrarı kabul edilir kimin edilmez?

C.2. Falanın bende bir malı var derse, o malin açıklanması için ikrar edene müracaat edilir, az veya çok onun sözü kabul edilir. Eğer onun bende büyük bir malı vardır deyip, iki yüz dirhemden daha az tefsir ederse, sözü kabul edilmez, bende çok dirhemleri vardır deyip, on dirhemden daha az olduğunu açıklarsa yine kabul edilmez. Dirhemler deyip, daha fazla bir rakamla açıklamazsa, üç dirhem kabul edilir. Eğer onun bende bu kadar, bu kadar dirhemi vardır derse ve on bir dirhemden az bir miktar olduğunu açıklarsa, yirmi bir dirhemden az kabul edilmez. Onun için üzerimde ve tarafımda (vardır) derse bir borcun olduğunu ikrar etmiş olur. Yanımda veya beraberimde vardır derse, elinde bir emanetin, bulunduğunu ikrar etmiş olur .

S.3. Müeccel bir borcu ikrar edenin hükmü nedir?

C.3, Kişi müeccel bir borcu oldugunu ikrar ederse, kendisine ikrar edilen, borcu tasdik edip excell yalanlarsa yemin ettirilir, ettigi takdirde, ikrar eden borcu hemen ödemesi gerekir.

S.4. Ikrarda istisnanın hükmü nedir?

C.4. Ikrar yapıp hemen ardından bir kısmını istisna yaparsa istisnası caizdir, geri kalan miktarı öder, ikrar edilen miktarın, çoğunu veya azını istisna etmesinin bir farkı yoktur. Ikrar ettigi miktarın tümünü istisna ederse, Istisna bozulur ve miktarın hepsini vermesi gerekir. Bir dinar veya bir ölçek buğday eksik, onun üzerinde yüz dirhemi vardır derse, bir binanın veya bir ölçek buğday ın kıymeti hariç, yüz dirhemi verir. Eğer onun bende yüz ve bir dirhemi vardır derse hepsi dirhem kabul edilir. Onun bende yüz ile bir elbisesi vardır derse, bir elbise vermesi gerekir. Yüzün tefsirinde ise kendisine müracaat edilir.

Allah dilerse falanın bende şu kadar hakkı vardır derse, ikrar ettigi miktarı öder. Cayabilme şartıyla bir hakkı ikrar ederse, şart batıl olur, ikrar ettigi miktarı da öder. Evin (arsasının) başkasına ait oldugunu ikrar edip, üzerindeki binaları kendi için istisna ederse, arsa da bina da, kendisine ikrar edilene alt olur. Bu evin binası benimdir, arsası falanındir derse dedigi gibi kabul edilir.

S.5. Mahsus bir şeyi ikrar edenin hükmü nedir?

C.5. Sepette olan hurmayı başkası için ikrar ederse, hem hurma ve hem de sepeti vermesi gerekir. Ahırda olan hayvanın başkasının malı oldugunu ikrar ederse, yalnız hayvanın verilmesi lazımdır. Ben mendilin İçinde bir elbiseyi gasp ettim dese, hem mendili ve hem de elbiseyi vermesi gerekir. Bende elbisenin içinde elbisesi vardır derse iki elbise vermesi lazımdır. Onun bende on elbisesinin içinde bir elbisesi vardır derse, Ebu Hanife ve Ebu Yusuf’a göre, sadece bir elbise verilir. Muhammed’e göre, on bir elbise verilmelidir. Bir kimse bir elbiseyi gasp ettigini itiraf eder ve kusurlu bir elbise getirip budur derse, yeminiyle birlikte söza kabul edilir. Aynı şekilde, başkası için bir kaç dirhemi ikrar ettiginde dirhemlerden gayem katışık dirhemlerdi derse, sözü makbuldür. Onun ben de beşte beşi vardır der, çarpma ve hesabı kastederse, bes dirhem ikrar etmiş olur, ben iki beş kastettim derse, on dirhem verir. Eger onun bende birden ona kadar dirhemi vardır derse, Ebu Hanefi’ye göre, dokuzdur hem lazım gelir, birden dokuza kadar kabul edilir, onuncu dirhem ise, düşer. Ebu Yusuf ve Muhammed, Ikrar ettiğinin hepsini verir diyorlar. Ondan satın alıp, teslim almadığım kölenin parasından bin dirhemi kaldı deyip bir köleyi gösterirse, kendisine ikrar edilen kişiye, dilersen köleyi ver, bin dirhem mal, aksi takdirde bir şey alamayacağı açıklanır.

S.6. Bir şeyi ikrar edipte tayin etmeyenin hükmü nedir?

C.6. Örneğin. Bende bir kölenin parasından bin (dirhemi) vardir deyip köleyi tayin etmezse, Ebu Hanefi’ye göre, ona bin dirhem verir. Satin alıp teslim almadığım kölenin parasından bin lira borcum var der ve köle de tayin etmezse, bin lira vermesi gerekir. Eger köleyi tayin eder ve sahibi de kendisine teslim ederse, bin lira borçlu olur, aksi takdirde bir borç olmaz.

Onun bende şarap veya domuz pahasından bin dirhemi vardır derse, bin dirhemin verilmesi lazım olur ve açıklaması kabul edilmez. Eger bir esyanın parası olarak bende bin katmak parası vardır dediginde, kendisine itirafta bulunduğu kişi de hayır katışık değildir, saf paradır derse, Ebu Hanife’ye göre, katışık olmayan bin lira verir.

S.7. Birkaç parçadan oluşan bir şeyi ikrar edenin hükmü nedir?

C7. Başkasına, bir yüzük ikrar eden, halka ile taşını birlikte vermesi gerekir. Eger kılıcı ikrar ederse, demir, kalifi ve takma kayışım da verir. Bir gerdek odasını (mahfi) ikrar ederse, odanın agaç ve perdeleri de dahil olur.

S.8. Belirsiz bir şeyi ikrar etmenin hükmü nedir?

C.8. Falan kadının hamlinin bende bini (dirhem) vardır, bu haml için filán adam bu miktarı vasiyet etti veya babası ölmüş kendisine babadan kalma mirastır derse, ikran sahih olur, eğer ikran belirsiz birakırsa, Ebu Yusuf’a göre, ikrar sahih olmaz. Birisine cariyesinin veya bir koyunun Jumini ikrar ederse, ikrarı sahihtir ve vermesi gerekir.

Sağlığında borçlu olan bir kimse, ölüm döşeğindeyken bir takım borçlarını ikrar ederse, hastaliginda da belli sebeplerden bir takım borçlar altına girmişse, sagliginda ve belli sebeplerle hastalığı döneminde olmuş borçları diger borçlardan önce verilir, bunlardan sonra mali kalırsa hastalık döneminde ikrar ettigi borç ödenir. Sag iken, hiç bir borcu yoksa hastalık halinde yaptığı ikrarı caiz olur ve kendisine ikrar yapılan kişi, varislerden önce gelir, hastanın vârisi için yaptığı ikran batıldır, ancak diger vårisler onaylarsa kabul edilir.

S.9. Ölüm hastalığında bir yabancı için yaptığı ikrarın hükmü nedir?

C9. Bir yabancıya hastalığında mal ikrar eder, sonra oğlumdur derse ve olu oldugu ispatlanırsa yaptığı ikrar bozulur. Yabancı bir kadına mal ikrar ettikten sonra onunla evlenirse, ikrarı bozulmaz. Hastalığında eşini üç talákla boşandıktan sonra, kendisinde alacağı olduğunu ikrar eder ve olurse, kadın, ikrar edilen mal ve alacağı mirastan hangisi daha azsa onu alır. Nesebi belli olmayan ve kendisinin evlâdı olabilecek bir erkek çocugu evládi olarak ikrar ederse ve çocuk da doğrularsa hastalığı şiddetli dabi olsa, çocuk onun olur ve mirasta vârislerle ortak olur.

S.10, Kimleri ikrar etmek caizdir?

C.10. Kişinin, anne, baba, eş ve azat eden efendiyi ikrar etmesi caiz olur. Kadının anne, baba, koca ve kendisini azat eden efendiyi ikrar etmesi kabul edilir. Ancak ikrar ettiği evladın kabul edilmesi, kocasının tasdik etmesine veya doğurduguna dair ebe şahitliğine ihtiyaç vardır. Ana, baba, evlât, eş ve mevla (azat eden) dışında, kardeş ve amca gibi bir soyut ikrar edenin ikrar kabul edilmez. Yakın veya uzak belli bir vârisi varsa, bu varis mirası alma açısından, kardeş ve amca olarak ikrar ettiği kişiden daha önceliklidir. Väris yoksa kardeş veya amca olarak ikrar edilen şahıs mirası alır. Babasının ölümünden sonra kardeş olarak birisini ikrar eden, ikrarı ile onun kardeşliğini ispat edemez, ancak mirasta ortak olurlar.

Kolay Hanefi Fıkhı Soru Cevaplı
İtisam Yayınları