KADI (HAKİM) ADABI

S.1. Kadılığın şartı nelerdir?

C.1. Kadılığa tayin edilen kişi, şahitlik şartlarına haiz ve içtihat ede cek derecede olması gerekir.

Kadılık farzını yerine getirmesinden emin olan bir kimsenin kadı olmasinda hiç bir beis yoktur.

Acizliğinden korkar ve nefsinin zalimlik yapmasından emin olmayan bir kimse için, kadılık kabul etmek mekruhtur. Kadılığı talep etmek, istemek doğru değildir.

S.2. Kadının sorumlulukları nelerdir?

C.2. Kadılık vazifesini yeni alan, kendinden önceki kadının divanı (defter) teslim alır ve mahpusluların durumuna bakar.

Bir hakkı itiraf edeni onunla yükümlü tutar, inkår ederse, önceki kadinin onun hakkındaki kararını, ancak delille beraber kabul eder, delil yoksa mahpusluyu hemen bırakmaz, durumunu duyurur ve izhar eder. Yeni kadı, emanetler ve vakıfların hasılatina bakar, delile göre veya mezkür hakları elinde tutan şahsın Itirafı doğrultusunda düzenleme yapar.

Azledilmiş kadının karan, ancak hakkı elinde tutan kişi, mazul kadinin kendisine bu hakkı teslim ettiğini itiraf ettigi takdirde kabul edilir. Kadı göreve başladığını camide halka ilan etmelidir. Mahremi olan veya kadi olmadan evvel hediyeleştiği kişi dışında, kimseden hediye kabul edemez. Umumi olmayan herhangi bir davete gidemez. Cenazeye gidebilir, hasta ziyaretinde bulunabilir. Hasımlardan birisini, digersiz kabul edemez, mahkemeye geldiklerinde, ikisini karşılama ve oturtmada bir tutar, birisiyle gizli konuşamaz, işaret edemez ve kendisine herhangi bir delil telkin edemez.

S.3. Kadı davalarda nasıl karar verir?

C.3. Kadı nezdinde hak sabit olduğunda, hak sahibinin isteğine uyarak verecekliyi acele hapsetmez, hakkı vermesini ister, vermediği takdirde, satın aldığı malın pahası veya karz, mihr ve kefalet gibi bir akitten dolayı vermesi gereken borçlar için, hapseder.

Bunların haricinde, fakir olduğunu söylediği takdirde hapsedilmez, ancak alacaklı borçlunun malı olduğunu ispat ederse, kadı borçluyu iki veya üç ay hapseder ve malının olup olmadığını araştırır, malın yokluğu sabit olursa tahliye eder, hapisten çıktıktan sonra alacaklıların haklarını istemelerini men edemez. Kişi ailesinin nafakası için hapsedilir, baba çocuğunun borcunu ödemediğinden dolayı hapsedilemez, ancak nafakasını vermezse hapsedilir. Hadisler ve kıssalar haricinde kadının her şeyde hüküm vermesi caizdir.

S.4. Bir hakimin başka bir hakime gönderdiği yazının hükmü nedir?

C.4. Kadının yanında bir hak için şahitlik yapıldığı takdirde, kadı başka bir kadıya yazarsa kabul edilir.

Yazan kadının huzurunda bir hasmin aleyhine şahitlik yapılırsa, bu şahitlikle hükmedilir ve bu hüküm unutulmaması için yazılır, hasim hazır olmadığı takdirde şahitlik yapılırsa, hükmedilmez.

Hasmin bulundugu şehrin kadısına karar verebilmesi için yapılan şehitlikler hakkında yazı yazılır. Kendisine yazı yazılan kadı, ancak iki erkeğin veya bir erkek ile iki kadının şahitliği ile yazılan yazıyı kabul eder.

Yazar kadı, öbür kadının yanında yazıya şahitlik yapacak şahitlerin huzurunda, içeriğini bilmeleri için, yazdığını okutması gerekir, okuttuk. tan sonra mühürler ve onlara teslim eder.

Yazı, ikinci kadıya ulaştığında ancak hasmin huzurunda kabul eder, şahitler yazıyı teslim ettiğinde mührüne bakar, bu falan kadının mektubudur, hükmü yerinde okuyarak ve mühürleyerek bize teslim etti diyerek şahitlik yaptıklarında kadı mektubu açar, hasma okur ve içindeki hüküm le hasmı ilzam eder.

Hadler ve kısaslarda kadının diger kadına yazması kabul degildir. Kadı, yetkisi olduğu takdirde, kendine naib tutabilir. Hakime, başka bir häkimin hükmü ulaştığında, kitaba, sünnete, icmaya muhalif veya delilsiz bir karar olmadigi takdirde, infaz eder.

S.5. Gıyabi karar caiz midir?

C.5. Kaybolan bir kimsenin aleyhinde, ancak yerine vekâlet eden birisi bulunursa, hüküm verilebilir. Iki kişi, bir kişiyi aralarında hükmetmesi için seçer ve hükmüne razı olurlarsa, kendisinde hakimlik sifatı olduğu takdirde, caizdir. Kafir, köle, zimmi, iftiradan had yemiş, fåsık ve çocugun hakemliği caiz değildir. Hakemin hükmünden evvel hasımların her birisi cayabilir, ancak hüküm verildikten sonra kabul etmek zorundadırlar

Hakemin hükmü hakime geldiginde, mezhebine mutabik ise, Infaz eder, muhalif gördüğü takdirde iptal eder. Hadler ve kısaslarda hakem edinmek caiz değildir. Iki hasım, hatalı cinayet davasında bir hakem seçer, hakem de diyeti katilin akilesine yüklerse, hükmi nafiz degildir. Hakem delili dinleyip, yeminden kaçanı mahküm edebilir.

Häkemin, ebeveynleri, evladı ve el lehinde verdigi hüküm batıldır.

Kolay Hanefi Fıkhı Soru Cevaplı
İtisam Yayınları