MİRASIN HESAPLANMASI

S.1. Feraizin hesabı nasıl yapılır?

C.1. Meselede iki yarı veya bir yarı ile diğer farzlardan biri bulun duğunda, meselenin aslı ikidir. Meselede üçte bir veya üçte iki ile diğer paylardan biri bulunursa, mesele üç olur. Dörtte bir ile diğer hisselerden biri bulunduğu takdirde meselenin aslı sekiz olur. Mesele altıda bir ve diğer hisselerden veya yarı ile üçte bir veya altıda birden oluşursa, altı olur ve on yedi, on sekiz ve on dokuza yükselir. Dörtte bir ile üçte bir veya altıda birden oluşursa, aslı on iki olur ve on üç, on beş, on yediye yükselir. Sekizde bir ile üçte iki veya altıda bir varsa, meselenin aslı yirmi dört olur ve yirmi yediye yükselir. Mesele varislere tam bölündüğünde tamamlanmış olur. Bir grubun payları bölünemiyorsa, sayılarını meselenin aslıyla çarpılır ve avlliyye ise avledilip, çıkan rakamdan mesele sağlanır. Örneğin kadın ile iki kardeş. Kadının payı dörtte bir, kardeşlerinki kalan üç paydır ve onlara bölünmez, ikiyi meselenin aslıyla çarptığında sekiz olur ve mesele sağlanır. Sayıları paylarıyla muvafik (ortak bölene sahip sayı) olduğu takdirde, sayılarının yarısını meselenin aslıyla çarpılır.

Örneğin, kadın ile altı kardeş. Kadının hissesi dörtte bir, bir pay, kardeşlerin üç pay olur, sayılarının yarısı meselenin aslıyla çarpılırsa sekiz olur ve mesele sağlanır.

İki ve daha fazla grubun paylan sayılarına bölünmezse, gruplardan birisinin adedini diğeriyle çarp, elde edilen rakamı üçüncü grubun adediyle çarp, burdan çıkan sayıyı meselenin aslıyla çarp. Adetleri eşitse biri yeterlidir, örneğin, iki kadın ve iki kardeş. İkiyi meselenin aslıyla çarptığında tamamlanır. Adetlerden biri diğerinin bölümüyse, büyük sayı çarpılır, örneğin, dört kadın ve iki kardeş. Dördü meselenin aslıyla çarptığında yeterli olur. Adetlerden birisi diğerinin muvafığı (bölenleri ortak) ise, birinin yarısı diğerinin tümüyle çarpılır, çıkan rakam meselenin aslıyla çarpılır.

Örneğin, dört kadın, bir kız kardeş ve altı amca. Altı dördün muvafığıdır, ortak bölenleri ikidir, birisinin yarısı diğerinin tümüyle çarpılır, sonra çıkan meselenin aslıyla çarpılırsa kırk sekiz olur ve mesele sağlanır.

Mesele sağlandığında, her varisin hissesi miras rakamıyla çarpılır, sonra çıkan payın sağlandığı sayıyla bölünürse, o varisin hakkı çıkmış olur.

MÜNASEHAT

Miras taksim edilmeden evvel vârislerden birisi ölürse, eger, ilk ölüden aldığı hissesi geride bıraktığı vârislerine bölünüyorsa, her iki mesele de birinci meselenin sağlandığı miktardan sağlanmış olur; eğer taksim olmazsa, ikinci ölünün meselesi daha önce zikrettiğimiz şekilde sağlanır, sonra birinci meseleden ikinci ölüye düşen hisseler ile ikinci meselenin tashihi arasında muvafakat olmazsa, bir meselenin tamamı diğeriyle çarpılır, eğer aralarında muvafakat varsa ikinci meselenin yarısı birinci meselenin tamamıyla çarpılır, çıkan sayıdan iki mesele de sağlanmış olur.

Birinci meseleden payı olanın payı, ikinci meselenin kesrine çarparak alınır, ikinci meseleden payı olanın payı, ikinci ölünün geride bıraktığı terekesinin ortak bölenine çarpılarak sağlanır.

Münakehat meselesi sağlandığında, her vârise düşen dirhemleri bilmek istersen, meselenin sağlandığı miktarı kırk sekize bölersin, çıkan rakamdan her vârisin payından ona bir dirhem alırsın.

Kolay Hanefi Fıkhı Soru Cevaplı
İtisam Yayınları