Hucurat suresinden çıkarılacak dersler kısaca madde madde

Hucurat suresi genel olarak ele alınan konu hangisidir

1- Hata ile başkalarına eza etmeyi önlemek için ihtiyatlı ve dikkatli olmak, nakledilen haber ve rivayetlerde iyice araştırma yapmak vaciptir. Çünkü bu haberlere dayanarak hemen hüküm veren ve tasdik eden kimse acele davrandığı ve düşünerek, teenni ile hareket etmeyi terkettiği için piş­manlık duyar. Bu sebeple Rasulullah (s.a.) şöyle buyurmuştur: “Teenni Allah’tan, acele ise şeytandandır.

2- “Size bir fasık bir haber getirirse onu iyice araştırınız.” ayeti, eğer adil bir kimse ise tek kişinin verdiği haberin (haberu’l-vahid) kabul edile­ceğine delil teşkil eder. Zira fasık bir kimse bir haber naklettiğinde müslümana onu araştırması emredilmiştir. Bir kimsenin fasık olduğu sabit olun­ca onun getirdiği haberin de batıl olacağı hususunda icma vardır. Haber vermek bir emanettir. Fasıklık onun batıl olduğuna karine teşkil eder. Bu­rada haberi kabul için iyice araştırma yapmanın illeti fasıklık sıfatıdır. Fa­sıklık bir kimsede yoksa hükmün illeti de yok demektir. Buradaki icmadan davalar, ikrar, başkasına borçlu olduğunu ikrar, herhangi bir muamelat ko­nusunda maksut bir hakkı başkasına karşı ispat etmek -yani falan şahıs sana şunu gönderdi veya bu benim malımdır, demek- gibi konular bu ka­ideden istisna edilmiştir. Bu konularda haber veren kâfir bile olsa tasdik edilir.

Başkaları üzerinde bir hak ortaya koyma meselesinde ise İmam Şafii ve başka fakihler şöyle demişlerdir: Kâfir nikah akdinde veli olamaz. İmam Malik ve Ebu Hanife’ye göre ise nikâhta veli olabilir. Çünkü onun, kadının malı üzerinde velayeti varsa nikahlandırılması hususunda da velayeti var­dır. Malı konusunda velisi olabiliyorsa nikâhta veli olması öncelikle caizdir. Bir kimse her ne kadar fasık da olsa onun babalık gayreti tam olarak var­dır. Zaten kâfir kimse bu sebeple ailesini himaye etmektedir. Hanefiler, zimmîlerin birbirleri hakkında yaptıkları şehadeti kabul etmişlerdir.

Kısaca bu ayet itikat konuları dışındaki dinî meselelerin ispatı, borç­landırma ve şahitlik konularıyla ilgilidir.

3- Bazıları bu ayeti, fasık bir kimsenin şahitlik yapabileceğine delil ge­tirmişlerdir. Aksi takdirde iyice araştırma emri hiçbir fayda sağlamaz. Ni­tekim Alusi şöyle demiştir: Hanefi mezhebine göre şehadete ehil bile olsa fasıkın şehadeti kabul edilmez. Şayet kadı onun şehadetiyle hüküm verir ise asi olur. Fakat verdiği hüküm yine de geçerlidir.

4- Hanefiler hâli bilinmeyen (meçhulu’1-hâl) bir kişinin verdiği haberin makbul olduğuna bu ayeti delil göstermişlerdir. Zira ayet, fısk sıfatının ha­beri kabulden önce iyice araştırma yapılmasının gerekli olmasının bir şartı olduğuna delâlet etmektedir. Dolayısıyla bu geldiği malalle tahsis edilir ve bu konunun dışındaki meseleler önceki gibi kalır. Yani onlar makbuldür.

5- Ayet-i kerimede haber-i vahidin yakinî (kesin) bilgi gerektirmediği­ne dair bir delâlet vardır. Bunun delili o konunun iyice araştırılmasının va­cip olmasıdır. Zira eğer haber-i vahid kati ilim ifade etseydi o konuda araş­tırma yapmaya ihtiyaç duyulmazdı.

6- İbni Arabi şöyle demiştir: İmam Şafii ve benzerlerin fasıkın imame­tini caiz görmeleri hayret edilecek bir husustur. Bir buğday tanesine dair kendisine güven duyulmayan şahsa din konusunda nasıl güvenilebilir?! Fasıkın arkasında namaz kılan kimsenin sonradan onu gizlice iade etmesi vaciptir. Fakat bir kimsenin razı olmadığı imamların arkasında namazı terketmesi uygun olmaz.

7-  Şayet fasık bir kimse vali olursa hakka uyduğu ölçüde verdiği hü­kümler icra edilir. Hakka muvafık olmayan hükümleri de reddedilir. Fası­kın uyguladığı bir hüküm asla bozulmaz.

8- Bir sözün götürülmesi, bir nesnenin ulaştırılması veya bir işin baş­ka bir şahsa öğretilmesi hususunda, bir şahsın elçisi olması durumunda fa-sığın sözünün kabul edileceğinde fikir ayrılığı yoktur. Çünkü onun kabulü­nü gerektirecek bir zaruret mevcuttur. Fakat fasıkın sözü başka bir şahsın hakkıyla ilişkili ise kabul edilmez.

9-  Bazıları bu ayeti, sahabenin içinde de adil olmayan kimselerin bu­lunduğu görüşüne delil getirmişlerdir. Zira Allah Tealâ; ayet Velid b. Ukbe hakkında nazil olduğundan, fasık lafzını bir sahabe için kullanmıştır. Aye­tin nüzul sebebini lafzın umumiliği dışında tutmak mümkün değildir. Hal­buki Velid b. Ukbe’nin sahabe olduğu konusunda ittifak vardır.

Ancak çoğunluğa göre sahabenin tamamı adildir.

10- Fasık iki kısma ayrılır:

1. a) Tevili mümkün olmayan fasık. Bu çeşit fasığın haberinin kabul edil­meyeceği konusunda ihtilâf yoktur.
2. b) Bidatçi olduğu açık olan kimseler diye isimlendirilen Cebriye ve Ka-deriyye gibi olan fasık. Bunun verdiği haberin kabul edilip edilmeyeceği konusunda görüş ayrılığı vardır. İmam Şafii gibi bazı usul alimlerine göre onun hem şehadeti hem de rivayeti kabul edilmez. Fukahanın çoğunluğu ve muhaddislere göre onun şehadeti de rivayeti de makbuldür. Çünkü onun yaptığı şahitlik yalan söylemesi töhmeti (ihtimali) sebebiyle reddedi­lir. Halbuki onun fasıklığı doğru söylemesine mani olmayan bir inanç sebe­biyledir. Yaptığı rivayetlere gelince Rasulullah (s.a.)’dan başkası aleyhine yalan söylemekten sakınan kimse, Rasulullah hakkında yalan söylemek­ten daha çok sakınır.

11- Şayet fasık olan kimse adil iki şahitle hükmetmek gibi zannı gali­bine göre hüküm verse, bu, bilinmeyen bir şeyle amel manasına gelmez. Çünkü bilinmeyen bir şeyle amel demek, söylediği sözlerden zann-ı galip hasıl olmayan bir kimsenin sözünü kabul etmek demektir.

12- Rasulullah’ın (s.a.) ashabın içinde bulunması iyice araştırma, ted­birli olma ve teenni ile hareket etmenin temel taşıdır. Dolayısıyla Rasulullah (s.a.) onları hüküm vermede acele davranmalarına engel olmaktadır. Şayet Velid b. Ukbe’nin gönderildiği kavmi öldürseydi bu büyük bir hata olur, düşman olduğu bu kavmin helak olmasını isteyen kimsenin büyük bir günaha girmesine ve helake uğramasına sebep olurdu.

Allah Tealâ’nm “Hem biliniz ki aranızda Allah’ın Rasulü vardır.” sö­züyle “Yalan söylemeyin. Çünkü Allah sizin haberlerinizi ona bildirir de re­zil kepaze olursunuz.” manası kastedilmiştir.

13- Allah Tealâ önce imanı, sonra ona mukabil küfür, fasıklık ve isyan­dan oluşan ve ashaba çirkin gösterilen üç şeyi zikretmiştir. İman kalple tasdik, lisan ile ikrar ve azalarla amelden her üçünü içine alan bir isimdir. Küfür, Allah’ı inkâr etmek manasınadır ve kalp ile boyun eğmenin karşılı­ğıdır. Fasıklık dil ile ikrarın, isyan da bedenle amel etmenin karşılığıdır. Dinî hükümler ile amel etmeyi terketmek manasına gelen isyan, bütün gü­nahları içine alır. Bunun manası şudur: Derinlemesine araştırma yapan mümin tekzip edilmez.

14- Eş’ariler “sevdirdi” ve “çirkin gösterdi” sözlerini fiillerin yaratılma­sı (halkü’1-efal) meselesine delil göstermişlerdir. Yani kulların fiilerini sa­dece Allah yaratmıştır. Onun bunda ortağı yoktur. Bunun bir benzeri de şu ayeti kerimedir: “Sizi ve yaptıklarınızı Allah yaratmıştır.” (Saffat, 37/96). Eş’ariler bu şekilde, “sevdirdi” ve “çirkin gösterdi” kelimelerini lütf ve tevfi-ke tevil ederek insan kendi fiilinin halikıdır, diyen Kaderiyye, İmamiyye ve Mutezile’nin görüşünü reddetmişlerdir.

15- Elbette ki Allah’ın muvaffak kılıp imanı sevdirdiği ve küfrü çirkin gösterdiği kimseler doğru yolu bulanlardır. Allah Tealâ onlara bir lütuf ve nimet olsun diye böyle yapmıştır.

Ashab-ı kiramın “doğru yolu bulanlar” diye isimlendirilmesiyle onla­rın Rasulullah’a (s.a.) ittiba ettiklerine, onun irşadına yapışıp onun maka­mını ve kendi aralarındaki mevkiini bildikleri için rüşdü hak ettiklerine işaret edilmektedir. Ayrıca kendilerini rüşde ulaştıracak işlerden uzak ol­maları bakımından başka bir gruba da tariz yapılmıştır.

16- Allah Tealâ her şeyi en iyi bilendir. Bu yüzden hayrı araştıranla araştırmayanı, Rasulullah’ı (s.a.) hikmetin gerektirdiği şekilde isteyenle is­temeyeni çok iyi bilmektedir. Bunun ötesinde Allah eşyanın hakikatini bi­lir ve onu Rasulüne (s.a.) öğretir. Ona hikmetin gerektirdiği davranışları emreder. Dolayısıyla onun emrettiği yerde durmak ona karşı küstah ve ka­ba davranmaktan sakınmak gerekir.

17- Rasulullah (s.a.) yedinci ayetin ihtiva ettiği manaya göre dua eder­di. İmam Ahmed ve Nesai Ebi Rifaa ez-Zekri’den, o da babasından şöyle ri­vayet etmiştir: Uhud günü müşrikler geri çekilince Rasulullah (s.a.): “Düz saflar olun ki Rabbime hamdü sena edeceğim” deyince herkes onun arka­sında saf oldular. Rasulullah (s.a.) şöyle buyurmuştur:

“Ey Allah’ım! Hamdin tamamı ancak sanadır. Ey Allah’ım! Senin ge­nişlik verdiğini kimse daraltamaz, daralttığına ise kimse genişlik veremez. Senin dalâlette bıraktığını kimse hidayete erdiremez, senin hidayete ulaş­tırdığını kimse saptıramaz. Senin menettiğine kimse veremez, senin verdiği­ne kimse engel olamaz. Senin uzaklaştırdığını yaklaştıracak olmadığı gibi yaklaştırdığını da kimse uzaklaştıramaz.

Ey Allah’ım! Bereketlerinden, rahmetinden, fazlu kereminden ve rız­kından bize genişçe ver. Ey Allah’ım! Ben değişmeyen ve zail olmayan kalıcı nimeti istiyorum.

Ey Allah’ım! İhtiyaç anında nimeti, korku anında emniyeti istiyorum. Ey Allah’ım! Bana verdiğin ve menettiğin şeylerin şerrinden sana sığınırım.

Allah’ım! Bize imanı sevdir ve onu kalplerimizde süsle. Bize küfrü, fa-sıklığı ve isyanı çirkin göster ve bizi doğruyu bulanlardan kıl.

Allah’ım! Bizim müslüman olarak ruhumuzu kabzet, müslüman ola­rak dirilt. Bizi bedbahtlara değil de salihlere ilhak eyle.

Allah ‘im! Senin peygamberlerini yalanlayan ve senin yolundan alıko­yan kâfirleri kahret. Onların üzerine azabını ve musibetini gönder.

Ey gerçek ilâh olan Allah ‘im! Kitap ehli olan kâfirleri de kahret.”

BENZER KONULAR:

• Hucurat suresi iniş sebebi
• Hucurat suresinin mealin dikkat çeken ayetler
• Hucurat suresinin 11-12. ayetlerini okuyup eleştirilen tutumları belirleyiniz.
• Hucurat suresi Meal ve Tefsir
• Hucurat suresinde geçen ahlaki kelimeler
• Tümünü görüntüle.