iskat ve devir diyanet

İskat nedir nasıl ve ne kadar çıkarılır?

Iskat, kişinin sağlığında çeşitli sebeplerle eda edemediği namaz, oruç, kurban, adak ve kefaret gibi dini yükümlülüklerinin, vefatından sonra fidye ödenerek zimmetinden düşürülmesi, boylece ölünün bu görevlerini yapmayışından ötürü doğacak manevi sorumluluktan kurtarılması demektir. Kur’an-ı Kerim’de,

وعلى الذين يطيقونه فدية طعام مسكين

“Oruca gücü yetmeyenler ise bir yoksul doyumu fidye verirler.” buyurulmaktadır.

Bu ayetten çıkarılan hükme göre oruca dayanamayan veya mazeretleri sebebiyle Ramazanda ve diğer zamanlarda oruç tutmaktan aciz kimselerin, her bir oruç günü için fidye ödemeleri yeterlidir. Islam fakihlerinin çoğunluğu, anılan ayet-i kerimede oruç yerine fidye ödenmesi hükmüne illet olan vasfın acz olduğuna hükmederek, mazeretli veya mazeretsiz oruç tutmamış ve kaza etmeden olmuş kimselerin oruç borçları için fidye ödeyeceğini, hatta bu kimselerin bu konuda vasiyette bulunmaları gerektiğini ifade etmişlerdir. Çünkü olen kimse de artik oruç tutmaktan acizdir. O halde bunların durumu, tutamadıkları oruca karşı fidye vermeleri nassla sabit olan kişilerin durumuna kıyas edilebilir. Ölenin bu konuda vasiyeti varsa, bu kıyas hükmü daha da kuvvet kazanmış olur.

Görüldüğü gibi oruç tutmaktan devamlı olarak aciz kişilerin oruç yerine fidye vermeleri nassla sabittir. Çeşitli sebeplerle oruç tutmamış ve kaza etmeden vefat etmiş kimselerin oruç borçları için fidye ödenmesi ise, ölümle artık bunların kazası konusunda acz meydana geldiği için söz konusu nassin hükmüne kıyas edilmiştir. Bu itibarla çeşitli sebep ve zaruretlerle oruç tutmamış ve kaza edecek zaman ve firsat bulduğu halde kaza da etmemiş bir kimse ölüm esnasında şayet malı varsa borçlu olduğu her gün için, fakire bir fidye verilmesini vasiyet etme lidir. Bu takdirde defin masrafi ve varsa borçları düşüldükten sonra, terekenin üçte birinden bu vasiyetinin yerine getirilmesi gerekir. Terekenin geri kalan üçte ikisi ise mirasçıların hakkıdır. Vasiyet etmemiş olsa dahi velisi, borçlu olduğu her gün için fakire bir fidye vermelidir ki bu fidye, bir müd (yaklaşık 600 gr. gida maddesi) miktarı gıda maddesidir.  Hanefi mezhebine göre vasiyet edilmemiş ise, mirasçılar bunu yapmaya mecbur değildirler. Ama isterlerse, ölen kişi, mal bırakmamışsa veya bıraktığı mal yeterli değilse, mirasçılar gönüllü olarak bağışta bulunup bunu yapabilirler.

Oruç için bu şekilde yapılan iskat, dini hükümlere uygundur. Namazların iskatına gelince; bir kişinin namaz borçlarının fidye ile ödenebileceğine dair Kitap ve sünnette ne bir nass, ne de bir işaret vardır. Bu itibarla, fidye ile namaz borçlarının düşeceğini söylemek mümkün değildir. Ancak yoksulların sevindirilmesi sonucu Allah’inaffinin tecelli etmesi umulur. Hiç olmazsa sadaka sevabı verilir, günahların bağışlanmasına vesile olur. Nitekim Kur’an-ı Kerim’de,

إن الحسنات يذهبن الشيات

“Şüphesiz iyilikler kötülükleri giderir.” buyurulmuştur. Ayrıca kılınmayan her namaz için bir fidye uygulaması, sosyal yardımlaşma açısından büyük önem taşımaktadır.

Ancak, belli bir miktar paranın fakire verilmesi ve onun da güya hamiyetli davranarak; aldığı parayı veren kişiye hibe etmesi ve ödenmesi gereken meblağ tamamlanıncaya kadar bu kabul ve hibe işinin devam etmesi demek olan devir uygulamasının akli ve nakli hiçbir dayanağı yoktur.

Diyanet

BENZER KONULAR:

• Iskat Ve Devir ne demek? Kısaca
• İskat nedir nasıl çıkarılır
• Bu devirde nasıl günaha bulaşmadan yaşayabiliriz ?
• Hangi fetvaya uymalıyım ?
• Namaz kazası ne zaman ve nasıl kılınır
• Tümünü görüntüle.