AKIL NİMETİ VE AKLI KORUMAK

İslam dininde aklın önemiyle ilgili düşünceler

Yaratılan varlıklar içerisinde en değerli olanı, şüphesiz insandır. Çünkü insanda, hiçbir varlıkta bulunmayan akıl vardır.

Akıl insanları diğer varlıklardan ayıran en büyük nimettir. Bu nedenle insanoğlu Allah tarafından muhatap alınmış, yeryüzünün halifesi mertebesine yükseltilmiş ve bir takım sorumluluklarla mükellef kılınmıştır. Aklı olmayanın dini sorumluluğu da bulunmamaktadır.

Yüce Allah, akla rehber olabilecek ışığı, vahiy olarak peygamberleri vasıtasıyla insanlara göndermiştir.

Bu nedenle insanoğlu vahyin rehberliğinde akıldan istifade etmeli ve Kâinatın Yaratıcısına yönelmelidir, akıl nimetinin kıymetini bilmeli ve aklımızı kullanmalıyız.

Aklın gerektirdiği şekilde hareket etmeyen kimse, hem bu dünyada kaybeder, hem de ahirette kaybedenlerden olur. Allah’tan gelen uyarıcıları yalanladıkları ve akıllarını kullanmaktan imtina ettikleri için cehennemliklerin itiraflarını Allah Teâlâ Kur’an-ı Kerim’de şöyle haber vermektedir: “Neredeyse cehennem öfkeden çatlayacaktır! Oraya her bir topluluk atıldıkça oranın bekçileri onlara, “Size bir uyarıcı gelmemiş miydi?” diye sorarlar. Onlar da şöyle derler: “Evet, bize bir uyarıcı gelmişti. Fakat biz onu yalanlamış ve ‘Allah hiçbir şey indirmemiştir. Siz ancak büyük bir sapıklık içindesiniz’ demiştik.” Yine şöyle derler: “Eğer kulak vermiş veya aklımızı kullanmış olsaydık, şu alevli ateştekilerden olmazdık.”[1] .

Allah’a kulluk etmek, aklın hakkını vermek demektir. İnsanın yegâne yaratılış gayesi de Allah’a kulluk etmek olmalıdır. Zira “Ben cinleri ve insanları ancak ban kulluk etsinler diye yarattım.” [2] ve “Ey Âdemoğulları! Ben, size, şeytana kulluk etmeyin. Çünkü o, sizin için apaçık bir düşmandır. Bana kulluk edin. İşte bu dosdoğru yoldur, diye emretmedim mi? Andolsun, o sizden pek çok nesli saptırmıştı. Hiç düşünmüyor muydunuz?” [3] buyuran Yüce Rabbimizin emri açıktır.

Her şeyin yaratıcısı Allah olduğu gibi, bize bağışlanan aklın asıl sahibi de Allah’tır. Bu sebeple aklımızı Allah’ın rızası istikametinde kullanmamız gerekir. Çünkü dinimizin korunmasını istediği beş temel esastan biri de akıldır. Aklı korumak da Allah’a itaat ile mümkündür.

Sevgili Peygamberimiz (s.a.s) bu hususta şöyle buyurur: “Akıllı kimse nefsini itaat altına alan ve ölümden sonrası için amel edendir.”[4]

Kur’an-ı Kerimin birçok ayetinde de aklın önemine binaen “aklınızı kullanmıyor musunuz?”, “akletmez misiniz?”, düşünmüyor musunuz?”[5] gibi hatırlatmaları çokça görmek mümkündür.

Bu büyük nimetten de mutlaka hesaba çekileceğiz. Hesabını verebilmek adına aklımızı hak yolunda çalıştırmalı, insanlığa faydalı işler gerçekleştirmeliyiz. Bir hadis mealiyle son vermek istiyorum:

“Hiçbir kul, kıyamet gününde, ömrünü nerede tükettiğinden, ilmiyle ne gibi işler yaptığından, malını nereden kazanıp nerede harcadığından, vücudunu nerede yıprattığından sorulmadıkça bulunduğu yerden kıpırdayamaz.”[6]

———————–

[1] ^{Mülk, 8-10.}

[2] ^{Zâriyât, 56.}

[3] ^{Yâsin, 60-62.}

[4] ^{Tirmizî, Sıfatu’l-kıyame, 11; İbn Mâce, ez-Zuhd, 31.}

[5] ^{Bakara, 44, 73, 76; Al-i İmrân, 65, 118….}

[6] ^{Tirmizî, Kıyamet 1}