Müslümanların geri kalmasının sebepleri olarak görülen bu maddeler, İslam dünyasındaki toplumsal, dini, siyasi ve ahlaki zayıflıkları özetlemektedir. Maddeleri sırayla ele alalım:

1. Siyasi ve kavmiyetçi ayrılıklar: İslam, birliği ve beraberliği önemserken Müslüman toplumlarda liderlik ve makam uğruna çekişmeler yaşanmıştır. Bu çekişmeler, liyakatli insanların yönetimden uzaklaşmasına ve güçsüz idarelerin oluşmasına neden olmuştur.
2. Dini ve mezhebi ayrılıklar: İslam’ın ruhundan uzaklaşarak kuru tartışmalara, mezhep ayrılıklarına kapılmak, Kitap ve Sünnet yerine fanatik görüşlere ve gereksiz tartışmalara önem vermek, Müslümanların birlik ve gücünü zayıflatmıştır.
3. Lükse ve dünya zevklerine düşkünlük: Lüks, refah ve zevk arayışları, Müslüman toplumları gevşetmiş ve özellikle yöneticileri yozlaştırmıştır. Bu durum, toplumu dünya hayatına daha çok bağlayıp manevi zayıflığa sebep olmuştur.
4. Pratik bilimlerin ihmal edilmesi: İslam, tabiatı incelemeye ve keşfetmeye teşvik ettiği halde Müslümanlar zamanlarını daha çok teorik felsefeye yöneltmiş, pratiğe dönük bilgi ve bilimde geri kalmışlardır.
5. Güç ve yönetimle övünme: Müslümanlar, kendi güçleriyle övünüp diğer toplulukların gelişimini önemsememiş, hazırlıksız yakalanmışlardır. Kur’an, bu konuda dikkatli olmalarını tavsiye ettiği halde bu gaflete düşülmüştür.
6. Taklitçilik ve düşman dalkavukların hilelerine aldanma: Müslümanlar, kendilerine benzemeyen toplulukları taklit etmeye özenmiş ve onların kültürüne hayranlık duymuşlardır. Halbuki İslam, ümmetin kendine özgü değerlerini korumayı teşvik eder.
7. Ümit kesmek ve kendine güveni kaybetmek: Müslüman toplumlarda zamanla Allah’ın rahmetine güven zayıflamış ve toplum, manevi bir umutsuzluğa düşmüştür.
8. Alaya alınma ve izzet kaybı: Avrupa’nın, İslam toplumunu alaya alması sonucu bazı Müslümanlar kendilerine olan saygıyı kaybetmiş, kültürel özgüvenleri zayıflamıştır.
9. Kardeşlik ilkesini ihmal ederek diğer toplumlara hizmet etme: Müslümanlar, İslam kardeşliği ilkesini ihmal etmiş ve Avrupa çıkarlarına hizmet eden bir konuma düşmüşlerdir.
10. Adanmışlık ruhunun azalması: Avrupa’da gelişim sağlayan adanmışlık ruhunun Müslüman toplumlardan uzaklaşması, onları zayıflatmıştır.
11. Genel ahlakın bozulması: Hem genel halk arasında hem de yönetici kesimde ahlaki yozlaşma yaşanması, toplumun temel değerlerini sarsmıştır.
12. Âlimlerin yozlaşması: Alimlerin, hükümetleri yönlendirme gücü olduğu halde bazı alimlerin bozulması, onları halka doğru yolu göstermekten alıkoymuştur.

Bu maddeler, Müslümanların hem içeriden hem de dışarıdan etkilendiği sosyal, kültürel ve manevi sorunlara dikkat çekmektedir.