İSLAM NEDİR? MÜSLÜMAN KİMDİR?

Bilindiği gibi semavi dinlerin sonuncusunun adı İslâm’dır. 0 bu adı bizzat kutsal kitabı olan Kur’ân’dan almıştır.
İslâm, “silm” kökünden mastar olup sözlükte “nefsini teslim etmek, boyun eğmek, salim olmak, lekesiz bulunmak, selâmete çıkarmak veya güvenliğe kavuşmak” gibi anlamlara gelmektedir. Istılahi olarak da ‘Allah’ın emirlerine teslim olmak ve boyun eğmek şeklinde tanımlanan İslam, Kur’ân’daki anlatımıyla, imanla tekemmül ederek tamamlanmaktadır. “İslâm olduk” ifadesi ile İslâmiyet’in “savaş“ın karşıtı olan “barış” anlamını içerdiğini ve ortaya koyduğu ilkelere boyun eğmenin kastedildiğini anlamak gerekir.

İslam ne demektir? Geniş bilgi

İslam, sadece iman ile ilgili hükümleri ihtiva etmemektedir. Aynı zamanda Müslümanın Allah’a, çevresine, içinde bulunduğu topluma, ailesinden hısım, akraba ve yakınlarından başlayarak gittikçe genişleyen bir çerçeve içinde bütün insanlığa karşı olan görevlerini, sorumluluklarını ve haklarını bildiren, onun yetki ve yeteneklerini eğiterek öğreten ilahi emirler manzumesini içermektedir. Bu durumda İslam kavramı, Allah’tan vahiy yoluyla gelen mesaj ya da öğretinin adı olduğu gibi, aynı zamanda tarihi süreçte bu dini benimseyip hayatlarında tatbik eden insan ve toplumların var olması bakımından birebir tarihi ve içtima-i gerçekliği de ihtiva ve ifade etmektedir. Nitekim bu anlamda Kur’ân-ı Kerim’de Allah, Peygamberine şöyle hitap etmektedir: “Seninle tartışmaya girişirlerse de ki: “Ben de özümü Allah’a teslim ettim, bana uyanlar da.” Kendilerine kitap verilenlere de ki: “Siz de İslöm oldunuz mu?” Eğer İslam olurlarsa doğru yolu bulmuşlardır Yok eğer dönerlerse, sana düşen, sadece duyurmaktır.” Bu ayette; “esleme” kalıbının kullanıldığını, aynı sûrenin 85. âyetinde ise, aynı anlama gelen “İslâm”ın tercih edildiğini görüyoruz: “Kim İslâm’dan başka bir din ararsa (bilsin ki o din) ondan kabul edilmeyecek ve o, ahirette kaybedenlerden olacaktır” Yukarıda da işaret olunduğu gibi Allah katında din, islânı’dır…” İslam, bu anlamıyla sadece Hz. Muhammed’e (sas) gönderilen son semavi dinin adı değil, aynı zamanda diğer peygamberlere de gönderilmiş olan dinin adı olmaktadır. Dolayısıyla öteki peygamberlere tâbi olanlara da “Müslüman” d en m ektedi r.[81 Kur’ân’da yer yer “İslam” ile “Müslüman” kavramlarının birbirlerinin yerine aynı anlamda kullanıldığını görüyoruz. Mesela, Mâide süresinin üçüncü ayetinde; “Bugün sizin için dininizi olgunlaştırdım, size nimetimi tamamladım ve sizin için din olarak İslâm’a razı oldum” anlamı yer almaktadır.
Burada açıkça yaşamakta olduğumuz dini hayat kastedilmekte ve bu da İslam olarak nitelenmektedir. Kaldı ki hem dinler tarihi, hem de sosyoloji açısından, eğer bir inanç, hayatta uygulama alanı bulmazsa, yani inananları ve mensupları olmazsa, böyle bir dinin varlığı da kimsenin ilgi alanına girmez. Dolayısıyla Müslümanların yapıp ettikleri olmasa, onların yaşama biçimleri görmezden gelinirse; İslam dininin tezahürlerini görmeden, onun misyonunu ve insanlığa sunduğu değerleri nasıl anlayabilir, nasıl değerlendirebilir, hatta doğru ile yanlış nasıl ayırt edilebilir? İşte bu bakımdan İslam adı yukarıda işaret ettiğimiz gibi hem dinin kendisi, hem de dinin pratik yaşamdaki tezahürlerini ifade etmektedir. Tevbe süresinin 74. âyetinde: “(Senin aleyhinde söyledikleri yakışıksız sözleri) söylemediklerine Allah’a yemin ediyorlar. Halbuki o küfür sözünü söylediler. İslam olduktan sonra inkâr ettiler, başaramadıkları bir şeye yeltendiler…” denmektedir. Bu ayette münâfıklardan söz edilmekle beraber; “İslam olduktan sonra…” ifadesi “Müslüman” kimliği vurgulanmakta ve onların Müslümanlığının karşılığı olarak da İslam terimi kullanılmaktadır. Yine benzeri bir kullanımı Hucurât süresinde görüyoruz. “Müslüman/İslam olmalarını senin başına kakıyorlar. De ki: İslâm’a girmenizi/ Müslüman olmanızı başıma kakmayın.” Tersine gerçekten inanmışsanız size iman nasip ettiği, sizi imana ilettiği için, Allah bu iyilığini, sizin başınıza kakabilir. Tabii ki iman işinde samimi iseniz.” Ayetteki; “islâmüküm…” ifadesi açıkça Müslüman olmak anlamında kullanılmıştır.

El altında bulunan birkaç lügat kitabını karıştırdığımızda da İslam kelimesine bu iki anlamın yüklendiğini görürüz. Çok yaygın olarak kullanılan el-Müncid’de, kelime anlamı sözlük manasında; “itiraz etmeksizin bir âmirin emrettiklerine ve yasakladıklarına itaat etmek” olarak tanımlanan IN islam, “çok meşhur bir din” diye de belirtilmektedir. Ayrıca bu kelimenin bir diğer anlamda “Müslümanlar” veya “ehl-i islam” manasına da kullanıldığına işaret edilmektedir. Kâmüsü Türkide de, Allah’ın varlığına ve birliğine iman ile bildirilen diğer temel inanç esasları olan din anlamının yanında; Hz. Muhammed (sas) tarafından “vahy-i Rabbani ile izhâr ve ilan ve tesis buyurulan din-i mübin, din-i Muhammedi, Müslümanlık; din-i islam” olarak da tarif olunmaktadır. Asıl bizi ilgilendiren ikinci anlamını Kamas-ı Türki yazarı daha geniş olarak şu şekilde açıklamaktadır: “Din-i islam’ı kabul etme, Müs-lüman olma; ızhar-ı islam etti; şeref i islamla müşerref oldu.” Hatta bu anlamda Şemseddin Sami, halk arasında; “millet-i islamiye, heyet-i müs-limin, ehl-i islam” manalarında tek başına “Islam” kelimesinin kullanıldığını da belirtmeden edememiştir.[“” Diğer lügatlerde de Islam’ın itaat ve bağlılık anlamı yanında “Müslüman” manasına da geldiğini görmekteyiz.[“] Burada islam’a inananların, yani Müslüman olanların, bütün yapıp ettikleri ile islam’ı temsil ettikleri söylenemez. Bir başka deyimle, Müslüman olanların bütün işleri Islam kavramında ifadesini bulur demek doğru olmasa gerekir. Bu verdiğimiz örneklerde de görüldüğü üzere, İslam kavramı hem bir din ve inanç manzumesini, hem de bu dine inananlar topluluğunu ifade etmektedir. Bu bakımdan sözü fazla uzatmadan, “İslam Tarihi” kavramını ele almaya geçelim.