İslâm’ın Derebeyliğe Bakışı

SORU: Bazı insanlar, İslâm’ın derebeyliği tanıdığını ve ona sıcak baktığını söylüyorlar. Bunun sıhhat derecesi nedir?

CEVAP: İslâm’ın derebeyliğe sıcak baktığı fikri sahih bir fikir değildir. İnsanların, orta çağdan kalma derebeyliğe karşı çok büyük bir nefreti vardır. Aslında işin en vahim tarafı iftiracıların müslümanların adına “ikta” (araziyi işletmek için birine tahsis etmek) dediği şey ile Batının derebeylik nizamı arasında bir benzerlik kurmalarıdır.

Orta çağda derebeylik şöyleydi: Derebey olan kişi toprağın büyük bir bölümünü mülkiyetine alır, onu işgal ederdi. O toprakta çalışan çiftçiler onun kölesi olurlardı. O insanlar ve hayvanlar üzerinde tasarrufatta bulunurdu. Bu konuda onu hiç bir kudret, kanun, adalet ve ahlâk bağlamazdı.

Ancak İslâm tarihinde olan ikta devlet başkanın bir ferde bir araziyi tahsis etmesidir, ancak bu kayıtsız şartsız bir tahsis değildir. O kişi üç yıl içinde araziyi ıslah ve imar etmek ve onu kullanmak zorundadır. Yoksa ondan geri alınır, başkasına verilir. Bu arazinin kimseye ait olmaması şartı da vardır. Umumun muhtaç olduğu bir arazi de olmayacak. İçinde umumun muhtaç olduğu bir maden de olmamalı. Şüphesiz bu faydalı bir iştir. Bu bir yönden muhtaç olana bir yardım, diğer taraftan da halkı çalışmaya teşvik etmektir. Burada devlet çalışsınlar diye bir kısım fakirlere arazi temlik etmiş demektir.

Rivayetlere göre Hz. Peygamber (s.a) Bilâl b. Haris’e imar etsin diye bir parça arazi verdi. O da bu arazinin bir kısmını imar, diğer kısmım ise, ihmal etti. Hz. Ömer halife seçildiği zaman Bilal’a “Rasûlul-lah, sen insanlardan haczedesin diye bu toprağı sana vermedi. Onu iş-leyesin diye sana verdi. Onu işleyebildiğin kadarını al diğerini geri ver!” dedi.

İhtikaren, zalim, stokçu derebeylik nerde, toprağı imar etmek için ıslahına çalışmak olan ikta nerede. İşte İslâm’ın ikta sistemi budur.

Miri Arazi ne demek? Kısaca