Evlenme Engelleri

Islam hukukunda belirli akrabalarla evlenilmesi yasak lanmıştır (en-Nisa, 4/22, 23). Kendileriyle evlenilmesi yasak olan bu kadınlara muharremât denmektedir. Bu yasak kimi zaman devamlıdır, hiçbir hâl ve şartta orta dan kalkmaz. Bazen de bu yasak sürelidir, belli sürelerin geçmesi veya bazı durumların gerçekleşmesi helinde bu kimselerle evlenilebilir.

A Devamlı Evlenme Engelleri

Islam hukukunda devamlılık arz eden, yani tarafların bir biriyle evlenmesine ebedi olarak engel olan sebeplerdir. Devamlı evlenme engelleri üç grupta toplanır:

1. Kan Hısımlığı

Kan hısımlığı sebebiyle evlenilmesi yasak olan akraba lar dört grupta toplanır:

1. Usul (üst soy hısımları), 2. Fürü (alt soy hısımları), 3. Ana babanın fürûu, 4. Dede ve ninenin sadece çocukları. Buna göre bir erkeğin; kendi annesi, ninesi, kızı, kız torunları, kız yeğenleri veya onların kızları, teyze ve halasıyla evlenmesi yasaktır.
Aynı şekilde kadın da kendi babası, dedesi, oğlu, er kek torunları, erkek yeğenleri veya onların oğulları, amca ve dayısıyla evlenemez.

2. Sıhri Hısımlık

Evlenmeden doğan hısımlık sebebiyle kendileriyle ev lenilmesi yasak olanlar da keza dört gruptur:

1. Usulün eşleri yani üvey anne/baba ve üvey nine/ dede. Üvey ninenin/dedenin baba veya anne tarafından olması fark etmez. 2. Fürüun eşleri, yani gelinler/damat lar. 3. Eşin usulü, yani kayın valide/kayın peder ve eşin her iki taraftan nineleri/dedeleri. 4. Eşin fürûu, yani üvey kızlar/oğlanlar veya bu durumda olan kız/erkek torun lar. Ancak bu son grupta evlenme engelinin doğması için sadece nikah yetmemekte, evliliğin zifafla da fiilen başlaması gerekmektedir.

3. Süt Hısımlığı

Çocukla öz annesi dışında kendisine süt veren kadın ve onun belirli derecedeki yakınları arasında meydana gelen hısımlıktır. Süt hısımlığı miras hakkı doğurmazsa da bir evlenme engeli teşkil eder. Bu gruptaki hısımlar da kendileriyle sürekli olarak evlenilmesi yasak olan akraba lar grubunda yer alırlar. Bu yolla evlenilmesi yasak olan hısımlar şunlardır:

1. Süt usul, yani sütanne, baba, sütni ne ve dede.

2. Süt fürü, yani süt çocuklar ve torunlar.

3. Sütanne ve babanın neseb ve sütten olan fürûu, yani süt kardeşler ve onların çocukları.

4. Sütdede ve ninenin sa dece çocukları ki bunlar süthalalar ve sütteyzeler olmak tadır.

5. Eşin sütannesi ve ninesi.

6. Eşin sütten olan kız çocukları ve kız torunları. Burada söz konusu olan koca, eşin süt çocuğu emzirirken evli bulunduğu koca değildir.
O zaten süt usul olarak yukarıda zikredildi. Buradaki koca sütanne ile daha sonra evlenmiş bulunan kimsedir. Bu son durumda kız çocuk ve kız torunların yasak olabilmesi için nikah yetmeyip evliliğin zifafla fiilen başlaması da gerekmektedir.

7. Süt baba ve dedenin sütanne ve nine olmayan eşleri. Sütanne ve nine süt usul olarak yukarıda zaten zikredildi.

8. Sütten olan fürüun eşleri.

Hukukçuların çoğunluğuna göre çocuğun ilk iki yaş içerisinde emdiği süt az olsun çok olsun süt hısımlığının meydana gelmesi için yeterlidir. Imam Şâfiî ise süt hısım lığının oluşabilmesi için ilk iki yaş içinde beş fasılalı ve doyurucu emişin şart olduğunu söylemektedir. İki yaşın dan sonra emmiş olduğu süt müctehidlerin çoğuna göre bu tür bir hısımlık ve evlenme yasağı doğurmaz.

B Geçici Evlenme Engelleri

Ortadan kalkmaları mümkün olan, bu sebeple de devam li evlilik engeli oluşturmayan sebepler şunlardır:

1. Başkasının Eşi Olma

Evli olan ya da boşanmış veya kocası ölmüş olup da henüz iddet beklemekte bulunan kadınlarla evlenmek yasaktır.

2. İki Akraba ile Birden Evlenme

Islam dini tek eşle evliliği teşvik etmekle birlikte, prensip olarak birden fazla kadınla evliligi -en çok dört kadınla olmak üzere- yasaklamamıştır. Kur’an’ın hükmüne binaen (en-Nisa, 4/3) Islam hukukunda bir erkeğin belir li şartlarla birden fazla kadınla evlenmesi mümkündür.
Bu durum, ihtiyaç hâlinde, belli kayıt ve sınırlamalara tâbi olarak uygulanan bir müsaadedir. Ancak bir erkek, iki yakın akraba ile aynı anda evli olamaz. Bu ilişkinin akrabalık ilişkisine zarar vereceği düşünülmüştür. Bu yakınlığın ölçüsü iki kadından her birini ayrı ayrı erkek kabul edildiğinde bunların birbirleriyle evlenemeyecek derecede yakın akraba olmalarıdır. Teyze ile yeğen buna örnek gösterilebilir. Çünkü hangisi erkek kabul edilirse edilsin diğeriyle evlenmesi hukuken mümkün değildir. Bu durumda bunların aynı kişinin nikâhında birleşmeleri de söz konusu olamaz.

3. Üç Kere Boşanma

Bir erkek üç boşama ile boşamış olduğu eşi ile tek rar evlenemez. Bakara sûresinin 229. âyetinde, “Boşanma iki keredir, sonra ya iyilikle tutmak veya güzel bir biçimde bırakmak (gerekir).” buyurulmuştur. İslâm hukukunda kolay boşanma usulü benimsendiğinden ve kocanın ka risini tek taraflı bir irade beyanıyla boşaması mümkün olduğundan bunun kötüye kullanılmasını önlemek için üç boşama ile boşadığı eşiyle tekrar evlenememe gibi bir yasak getirilmiştir. Bu durum boşayan eş için geçici bir evlenme engeli teşkil eder. Bu engelin ortadan kalkması için kadının bir başkasıyla geçerli bir evlilik yapması, bu evliliğin hileli olmaması ve zifaf ile fiilen başlaması daha sonra da boşanma veya ölümle sona ermesi gerekmektedir. Bu durumda artık ilk koca dilerse boşamış olduğu eşiyle onun da rızâsını alarak tekrar evlenebilir.

4. Din Farkı

Müslüman bir erkeğin, Ehl-i kitap yani Yahudi ve Hi ristiyan olmayan bir kadınla evlenmesi yasaktır. Kur’ân-ı Kerim’de, “Müşrik kadınlarla iman edinceye kadar evlen meyin…” (el-Bakara, 2/221) buyurulmaktadır. Müşrik, Allah’ın birliğine inanmayan, ona ortak koşan kimse demektir. Yahudi ve Hıristiyan kadınlarla evlenilebilir (el-Maide, 5/5). Buna mukabil Müslüman bir kadının gayri müslim bir erkekle isterse bu erkek Ehl-i kitap ol sun evlenmesi dinen mümkün değildir. Islâm hukukçuları bu konudaki görüşlerinin Mâide sûresinin 5. ve Mümtehine süresinin 10. âyetlerine dayandırmaktadırlar. Islâm hukukçularının bu âyetleri gayri müslim erkekler le evlenmeyi yasaklayacak biçimde yorumlamaları, Ehl-i kitap da olsa başka bir din mensubuyla evlenmenin kadının ve doğacak çocukların dinini menfi olarak etkilemesi endişesine dayanmaktadır. Ancak tabiatıyla bu engeller geçicidir. Gerek erkeğin gerekse kadının Müslüman ola rak bu engelleri bertaraf etme imkânı her zaman vardır.