GÜZEL AHLAK

islam dininin güzel ahlaka verdiği önem islamiyette güzel ahlak nedir

Ahlak, insanın iyi veya kötü olarak vasıflandırılmasına sebep olan huy ve davranışlarının bütünüdür. Ahlaksızlık hem birey hem de toplum için bir yıkım sebebidir. En bariz olarak bir zina bireyleri ve toplumu mahveder. Anne baba şefkatinden mahrum, içki uyuşturucu vb kötü alışkanlıklara mübtela bireyler, nesillerin birbirine karıştığı ve bozulduğu bir toplum yıkılmış ve bitmiştir. Bu hususta İslam Dini insanlarının ahlakının güzelleşmesi konusunda her türlü tedbiri almıştır.

1. Güzel Ahlakın Önemi ve Gerekliliği

a) İslam sadece itikat ve ibadete yönelik olan bir değildir.

“En hayırlınız ahlakça en güzel olanınızdır.” (Müslim, Tirmizi)

Muaz b. Cebel (ra) şöyle demiştir: “Yemen’e vali olarak giderken ayağımı üzengiye koyduğum sırada, Rasul-i Ekrem (SAV) bana son öğüdü: ‘Ey Muaz! İnsanlara karşı ahlakını güzelleştir.’ olmuştur.” (Muvatta)

Yine Allah Rasulü şöyle buyurmuştur:

“Nerede olursan ol Allah’tan kork ve kötülüğün peşinden hemen bir iyilik yap ki onu silip yok etsin. Ayrıca insanlarla da güzel geçin.” (Tirmizi)

Bir başka hadis-i şerifte de Allah Rasulü şöyle buyurmuştur: “Benim katımda en sevimliniz ve kıyamet gününde meclisime en yakınınız, ahlakı en güzel olanınızdır. Sizden en sevmediğim ve kıyamet gününde meclisimden en uzakta kalacak olanlar kibirli kibirli ağız eğerek gösteriş için lügat parçalayan ve çok konuşan kimselerdir. Ashab ‘Ya Rasulallah! Sarsârûn ve Müteşeddikûn ne demek bildik Mütefeyhikûn kimlerdir, diye sordular. Kibirlenip böbürlenen kimselerdir, cevabını verdi.” (Tirmizi)

b) Kötü ahlak ibadetleri boşa çıkarır, Allah Teala bu kişiyi sevmez ve bu kişi cenneti hak edemez.

“Kıyamet günündü müminin terazisinde güzel ahlaktan daha ağır bir şey bulunmaz. Muhakkak ki Allah Teala, çirkin ve kötü huyluyu sevmez.” (Tirmizi, İbn Mace)

“Su, buzu erittiği gibi güzel ahlak da günahları eritir; sirke, balı bozduğu gibi kötü ahlak da ameli bozar.” (Taberani, Kebir ve Evsat, Beyhaki)

Ebu Hureyre’nin rivayet ettiğine göre Allah Rasulü şöyle buyurmuştur: “İnsanların cennete girmelerine en çok vesile olan şeylerden sorulunca Allah Rasulü -Allah’tan korkmak ve güzel ahlaktır, buyurmuştur. Ve insanların cehennem girmelerine en çok sebep olan şeyler sorulunca da O, -Ağız ve tenasül uzvudur, buyurmuştur.” (Tirmizi)

c) Güzel ahlak için teoriler yetmez, örnek şahsiyetler gereklidir. Bizim için bu konuda en birinci örnek Hz. Muhammed (SAV)’dir.

Allah Teala Kuran-ı Kerim’in Kalem Suresi 4. ayetinde peygamberi ve elçisi olan Hz. Muhammed hakkında şöyle buyurmuştur:

“Şüphesiz sen yüce/üstün bir ahlak üzeresin.”

Allah Rasülü de “Kendisinin güzel ahlakı tamamlamak için gönderildiğini” (Muvatta) ifade etmektedir.

Yine Hz. Muhammed hakkında Abdullah b. Amr b. el-As şöyle demektedir:

“Rasulullah sözünde ve işinde çirkin bir harekette ne bulundu ne de bulunmak isterdi ve şöyle buyururdu: Sizin en hayırlınız ahlakça en güzel olanınızdır.” (Buhari, Müslim, Tirmizi) Kendisine 10 yıl hizmet eden Enes (ra)’dan Hz. Peygamber’in özelliklerini dinleyelim: “Ben Rasulullah’a 10 yıl hizmet ettim. Allah’a yemin ederim ki bana bir defa bile öf demedi. Herhangi bir şeyi niçin böyle yaptın veya şöyle yapmadın da demedi.” (Müslim) “Dul bir kadın Rasulullah’ın elinden tutar, ihtiyacı için onu dilediği yere kadar götürürdü. Bir insan onunla musafaha yapsa kendisi Rasulullah’ın elini bırakmadan Rasulüllah onun elini bırakmazdı. O, yüzünü çevirmeden Rasulüllah çevirmezdi. Arkadaşları arasında ayaklarını uzattığına kimse şahit olmadı. Yani O, arkadaşları arasında kibirlilik taslamaz ve bu hususta çok titiz davranırdı.” ( ) “O, ne bir hizmetçi ne bir kadın ne de bir kimseyi dövmüştür.” (Müslim) “Kendisi geldiği zaman sahabilerinin onun için ayağa kalkmalarını istemezdi.” 

 

1. İslamda iman ile ahlak arasında bir ilişki vardır.

Allah Rasulü “İmanca müminlerin en olgunu, ahlakı en güzel olup aile fertlerine karşı en yumuşak davranandır.” (Tirmizi, Hakim) buyurmaktadır. Yine örnek olarak zikredecek olursak Hz. Muhammed, komşusuna kötü davranan kişinin iman etmiş olmayacağını (Buhari); Allah ve ahiret gününe inanan kimsenin ya hayır konuşması ya da susması gerektiğini (Buhari) ; namaz, oruç ve sadakayı çokça yerine getirdiği halde komşusuna eziyet eden bir kadının cehennemlik bunun aksine ibadetinin az olduğu halde komşusuna eziyet etmeyen bir kadının ise cennetlik olduğunu ifade ederken hep iman ile ahlak arasında bir bağ kurmuş olmaktadır. Yine kötü ahlak örneklerinden olan yalanın emanete hıyanetin ve sözünde durmamanın münafıklığa sebep olacağını da Allah Rasulü bize haber vermiştir. (Buhari, Müslim) Bütün bu rivayetler bize iman ile ahlak arasında bir bağın olduğunu haber vermekte, ahlakı kötü olan bir insanın tam bir imana sahip olamayacağını anlatmaktadır.

1. İslamda ibadetler ile ahlak arasında bir ilişki vardır.

İbadetlerin gayesi insani güzel ahlak sahibi yapmaktır. Namazla ilgili Cenab-ı Allah şöyle buyurmaktadır:

“Namazı kıl, muhakkak ki namaz, hayasızlıktan ve kötülükten alıkoyar.” (Ankebut 45)

Zekatla ilgili yine Allah Teala şöyle buyurmaktadır:

“Onların mallarından zekat al; bununla onları günahlardan temizlersin, onları arıtıp yüceltirsin.” (Tevbe 103)

Oruçla ilgili Hz. Peygamber şöyle buyurmaktadır:

“Kim ki yalan söylemeyi ve yalanla iş yapmayı bırakmazsa Allah Teala o kimsenin yemesini içmesini bırakmasına değer vermez.” (Buhari) Hacla ilgili Cenab-ı Hak şöyle buyurmaktadır:

“Kim hac aylarında haccı kendisine farz ederse artık hacda kadına yaklaşmak, günah işlemek ve kavga etmek yoktur.” (Bakara 197) İşte bunlar İslam Dini’nin bazı meşhur ibadetlerinden örneklerdir. Yine Allah Rasulü’nün şu hadis-i şerifi de kötü ahlakın ibadetlerin sevaplarını yok edeceğini ifade etmektedir: “Bir gün Peygamber Efendimiz ashabına: -Müflis kimdir, bilir misiniz? diye sorar. Ashab -Bize göre o, para ve eşyası olmayandır, deyince Allah Rasulü: -Müflis; ümmetimden namaz, zekat ve oruçla gelen fakat bununla beraber şuna sövmüş, buna iftira etmiş, diğerinin malını gasbetmiş başkasının kanını akıtmış ve bir başkasını da dövmüştür. Tüm hak sahiplerine onun hayırları verilir. Üzerindeki borcu tükenmeden hayırları tükenir ve alacaklının günahlarından ona yüklenir ve sonra da ateşe atılır, buyurur.” (Müslim) Yine “Mümin güzel ahlakı ile (fazla) oruç tutup (fazla) ibadet eden kişinin derecesine ulaşır.” (Ebu Davud) Allah Rasulü güzel ahlakın da bir ibadet olduğunu anlatmaktadır. Yine daha önce zikrettiğimiz bir hadiste Allah Rasülü kıyamet gününde müminin terazisinde güzel ahlaktan daha ağır bir şeyin bulunmayacağını haber verirken onun insana ibadetler gibi hatta daha fazla sevab kazandıracağını anlatmaktadır.

1. Güzel ahlak nedir? islama göre güzel ahlak nedir

Aslında insanlığın ortak olarak bir insanda görmek istediği iyi ve güzel huylar vardır. Her toplumda yalan, kötü söz, gıybet, dedikodu, insanlara kaba davranma, sövme gibi hususlar kötü ahlakı oluşturur. Bununla beraber İslam Dini’nin güzel ahlak ile ilgili kendine özgü bir takım hususiyetleri vardır. İslam Peygamberi şöyle buyurmaktadır:

“İyilik güzel ahlaktır. Günah ise vicdanını rahatsız eden, içinde sakladığın ve insanların duymasını hoşlanmadığın şeydir.” (Müslim, Tirmizi) Yine Allah Rasulü zaman zaman Müslümanlardan biatler (sözler) almıştır. Akabe Beyatleri, Rıdvan Beyati vb. biatlerde O, şu hususlarda Müslümanlardan sözler almıştır:

1. Allah’a hiçbir şeyi ortak koşmamak,
2. Hırsızlık yapmamak,
3. Zina etmemek,
4. Çocukları diri diri toprağa gömmemek,
5. İftira etmemek,

Habeşistan’a ilk hicret eden Müslümanları Habeş Kıralı huzuruna çağırıp, doğup büyüdükleri ülkeyi niçin terk edip hicret ettiklerini sorduğu zaman muhacirler adına Hz. Ali’nin kardeşi Cafer b. Ebi Talib şöyle demişti: “Ey hükümdar, biz cehalet içinde yaşayan bir millet idik; putlara tapıyor, leş yiyorduk, fuhuş yapıyorduk. Akraba ile münasebeti kesiyor, komşuluk haklarına riayet etmiyorduk. Kuvvetli olanımız zayıf olanı eziyordu. Biz toplum olarak bu durumda iken Allah Teala bize acıdı lütfederek içimizden birini Peygamber gönderdi. Soyu, iffet ve şerefi hepimizce bilinen birisi. O, bizi Allah’a ibadete çağırıyor, atalarımızın tapınageldikleri ağaç ve taş parçalarını terk etmemizi söylüyordu. Bize doğru söylemeyi, emanete ve akrabalık bağına riayet etmeyi, komşularla güzel geçinmeyi, kan dökmekten sakınmayı, fuhuştan, yalandan, yetim malı yemekten, namuslu kadınlara iftira etmekten, dil uzatmaktan uzak durmayı bildiriyordu. Allah’a ibadet edip ona hiçbir şeyi ortak koşmamayı emrediyor; namaza, sadaka ve iyiliğe, oruca davet ediyordu. Biz de ona inandık, getirdiği dine uyduk. Allah tarafından getirdiklerini tasdik ettik, onun haram dediğini haram bildik, helal dediğini helal tanıdık. Bundan dolayı içinde yaşadığımız toplum bize düşman kesildi. Bu sebeple hicret ederek ülkenize geldik.” (İbn Hişam) Nelerin güzel ahlak olduğu hususunda kısaca söyleyeceğimiz husus şudur: “Ashabtan bazıları Hz. Aişe’ye gelerek Allah Rasulü’nün ahlakının nasıl olduğunu sordukları zaman Hz. Aişe’nin cevabı şöyle olmuştur: ‘Siz Kuran okumuyor musunuz? Onun ahlakı Kuran idi.’ (Müslim) Son olarak Allah Rasulü’nün güzel ahlak ile ilgili bir duasını zikredelim:

“Allahım! Ayrılık ve bozgunculuktan, iki yüzlülük ve kötü ahlaktan sana sığınırım.” (Ebu Davud, Nesai)