HAYVAN VE ÇEVRE HAKKI

Çevre, insanların ve diğer canlıların hayatları boyunca içinde birlikte yaşadıkları, paylaştıkları ortak alandır. Yüce Allah, insanın da içinde bulunduğu bu âlemi canlı ve cansız bütün varlıklarıyla birlikte bir düzen içinde yaratmıştır. Canlıların hayatlarını sürdürebilmeleri için bu düzen ideal olup, onda her hangi bir eksiklik söz konusu değildir [3].

Çevre sorununu, sadece maddî bir konu gibi görmek, bu konunun din ile ilgili olmadığını düşünmek ciddi bir yanılgıdır. Varlıkları manevî yönden ve yaratılıştan kutsal görme, İslâm çevreciliğinin manevî temelini oluşturur. “Görmez misin ki; göklerde ve yerde olanlar, güneş, ay, yıldızlar, dağlar, ağaçlar, hayvanlar ve insanların bir çoğu Allah’a secde ediyor”[4]. “Yeryüzünde yürüyen hayvanlar ve gökyüzünde iki kanadıyla uçan kuşlardan ne varsa hepsi sizin gibi birer topluluktur” [5]. Bu âyetlerden anlaşıldığı gibi kâinattaki tek varlık insan değildir. İnsanın diğer varlıklar karşısında sorumluluğu vardır. Peygamber Efendimizin şu hadisi insanın bu sorumluluğunun inceliklerini ortaya koymaktadır:

قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّم :” إِذاَ سَافَرْ تُمْ          فيِ الْخِصْبِ فَأَعْطُوا اْلإِبِلَ حَظَّهاَ مِنَ اْلأَرْضِ (…)” {2}   “Otu bol yerlerde yolculuk yaptığınızda otlardan istifade etmeleri için hayvanlara (develere) imkan  verin. Gece mola vereceğiniz zaman yoldan ayrılıp bir kenara çekilin. Zira yol hayvanların geçeceği ve böceklerin geceleyeceği yerdir” [2]. Bu temele dayanarak, müslümanlar çevreye her zaman sahip çıkagelmişler, onu bozup kirleterek sorun haline getirmemişlerdir.

Çevrenin temiz tutulması, çevre kirliliğinin önlenmesi  insanlık için, hatta tüm canlılar ve dünyamız için hayatî önem taşımaktadır.  Çünkü; çevremizi iyi korumadığımız zaman hayatımızı sağlıklı bir şekilde devam ettirmemiz zorlaşır. Yüce Allah, insandan tabiî çevresini ve kainatı korumasını, onların ekolojik dengesini bozmamasını   istemektedir.

Aksi halde, bizzat bundan kendisinin zarar göreceğini şöyle ifade etmektedir:

ظَهَرَ الْفَسَادُ فِي الْبَرِّ وَالْبَحْرِ بِمَا كَسَبَتْ أَيْدِي النَّاسِ لِيُذِيقَهُمْ بَعْضَ الَّذِي عَمِلُوا لَعَلَّهُمْ يَرْجِعُونَ {1}

“İnsanların kendi elleriyle işledikleri yüzünden karada ve denizde bozulma ortaya çıkmıştır. Allah da, belki dönerler diye yaptıklarının bir kısmını böylece kendilerine tattırır” [1].

Hava, su ve denizlerin insan eli ile kirletilmesi, yeşilin ve ormanların giderek yok olması ve bunların sonucunda iklim değişikliklerinin meydana gelmesi yukarıdaki âyette belirtilen tehlikeyi açıkça ortaya koymaktadır. Halbuki; yararımıza sunulan her nimet, aynı zamanda Allah’ın, sorumluluğumuza verdiği bir emanettir. Şüphesiz  çevre bunların başında gelir. Bu nimetleri Yüce Allah’ın rızası doğrultusunda kullanmazsak, emanete ihanet etmiş oluruz. Doğal hayatın ve çevre kirliliğinin temel sorumlusu insan faaliyetleridir. Doğal hayatı ve çevreyi koruyan, geliştiren de ona zarar veren de insandır.

Bizler, kendi sağlığımızı ve çocuklarımızın geleceğini düşünüyorsak; o zaman kendi evimiz kadar dünyamızı ve içerisindeki canlıları da düşünmek zorundayız. Çevremize insanca yaklaşmak ve Allah’ın bu değerli emanetlerini hem kendimiz, hem gelecek nesillerimiz, hem de diğer canlılar hesabına korumak en başta dinî görevlerimizdendir. En üstün varlık olarak yaratılan insanın yarın Allah huzurunda bütün bunlardan en ince ayrıntısına kadar hesaba çekileceğimizi [6] bilelim, davranışlarımıza ve alışkanlıklarımıza yön verirken bu gerçekleri göz önünde bulundurmak zorunda olduğumuzu da unutmayalım.

Bizler, âlemlere, yani canlısıyla cansızıyla bütün varlıklara rahmet olarak gönderilmiş bir peygamberin ümmetiyiz. Böyle bir peygamberin ümmetine de ancak bütün varlıklara rahmetle yaklaşmak yaraşır; yıkmak, yakmak, yok etmek değil; yapmak, yaşatmak yaraşır.

________________

[1] Rûm, 30/41.

[2] Müslim, “İmâre”, 178; Ebû Dâvûd, “Cihâd”, 57; Tirmizî, “Edeb”, 75.

[3] Kamer, 54/49; Mülk, 67/3-4.

[4] Hac, 22/18.

[5] En’âm, 6/38.

[6] Tekâsür, 102/8.

BENZER KONULAR:

• İslamda kayıp hayvan ve eşya ne yapılır?
• Bir hayvanın yenilmeyecek yerleri nerelerdir? Bu organların ne yapılması gerekir? Kısaca
• Yaşadığımız çevreye ve tabiata karşı ne gibi görev ve sorumluluklarımız vardır?
• Peygamberimizin (s.a.v.) doğduğu çevrede dini ve ahlaki durum nasıldı?
• İslam ve çevre
• Tümünü görüntüle.