KARZ-I HASEN (BORÇ VERME)

Karz-ı Hasen Borç

Karz-ı Hasen ne demek? Allaha Güzel Borç Vermek

“Karz” geri ödenmek üzere verilen mal veya birine (borç) verme anlamına gelir.
Kur’an-ı Kerim’de 12 ayette mecazi manada Allah’a güzel bir şekilde borç veren kula bunun kat kat fazlasının ödeneceğinden bahsedilmiştir. Karz (borç verme), Allah’a yakınlaşma (kurbet) anlamını içeren, alan açısından dünyevi, veren açısından uhrevi faydaları olan bir işlemdir. Karz-ı hasen (Güzel borç) denmesinin sebebi, sevap kazanma amacıyla Allah (c.c) rızası için yapılan her türlü mali fedakârlığı kapsamasındandır.

Hayat reçetemiz Kuran-ı Kerim’de Allah için borç verenlerin bağışlanacağı sevaplarının da kata kat verileceği müjdelenir. Bir ayette de “Eğer (borçlu) darlık içinde ise, eli genişleyinceye kadar ona mühlet vermek gerekir. Eğer gerçekleri anlarsanız bunu sadaka veya zekât saymak sizin için daha hayırlıdır.”(Bakara 280) buyrulmaktadır. Kur’an-ı Kerim’de zekâtın verileceği yerleri ifade eden ayette “borçlular da” yer almaktadır. Peygamberimiz (S.A.V) “Kim bir Müslüman’ın dünya sıkıntılarının birini giderirse Allah (c.c) da onun ahiret sıkıntılarından birini giderir. Kul, kardeşinin yardımında olduğu sürece Allah (c.c) da onun yardımındadır.” buyurmaktadır. Ayrıca “Sadaka on misliyle, karz on sekiz misliyle mükâfatlandırılır.”, “İki defa borç vermek bir defa sadaka vermek gibidir.”(İbn-i Mace) hadisleri ödünç vererek insanlara yardımcı olmanın dindeki yerine ve erdemli bir davranış olduğuna işaret etmektedir.

Borçlanma akdinin yazılı belge ve şahitle kayıt altına alınması muhtemel anlaşmazlıkları ve mağduriyetleri önleyeceğinden gerekli bir davranıştır. Kuran ve sünnette imkân sahiplerinin ihtiyaçlı kimselere borç vermesi; borçluya mühlet tanıması, gereksiz yere onu sıkıştırmaması tavsiye edilirken, borçluya da borcunu zamanında en güzel şekilde ödemesi, imkânı olduğu halde ödemeyi geciktirmenin, zulüm ödeme niyeti olmadan borç almanın hırsızlık olduğu belirtilmiştir.
Allah’ın Resulü (S.A.V) şöyle buyurur: “ Miraç gecesi bana, cennet kapısından şöyle bir yazı getirildi; Sadaka için on katı, karz-ı hasen için onsekiz katı ecir vardır, Cebrail’e karzın niçin sadakadan daha üstün olduğunu sorduğumda şu cevabı verdi: “ Şüphesiz dilenci (çoğu zaman) yanında varken ister. Ödünç isteyen ise ancak ihtiyaç sebebi ile ister” (İbn-i Mace)

Bir kimsenin sürekli borç yükü altına girmesi, onu kişiliğinden taviz vermeye, sözünde duramama, yalan söyleme, yalan yere yemin gibi ahlaki zaaflara sebep olabilir. İslam toplumlarında asırlardır uygulanan bu sosyal yardımlaşma zaafa uğradı. Ekonomik krizler, insanların dünyevileşmesi sevap ve Allah rızası yerine maalesef menfaatçilik topluma hâkim olmaya başladı. Ayrıca borç alan kimselerin bunu istismar etmesi, yalana başvurması, zamanında ödememesi, borç vererek sevap uman iyi niyetli insanları daha tedbirli olmaya yönlendirdi. Bir kaç kötü niyetli sahtekâr İslam’ın bu güzel geleneğini baltalıyor. Yine de imkân sahibi Müslümanlara seçici olmak şartıyla karz-ı hasene devam ederek kat kat sevap almalarını tavsiye ediyorum.
Zaruri olmadıkça borca girilmemeli, karz-ı hasen teşvik edilmeli, borcunu öderken dua ve teşekkürle alacaklıya psikolojik destek verilmeli, küçük bir hediye takdim edilmelidir.
Karz-ı hasenin İslami, ahlaki ve insani güzel bir davranış olduğu hiçbir çıkar ve menfaat gözetilmeden yapılması gerektiği unutulmamalıdır.

———————————————————————-
(1) Hadid Suresi: 18
(2) T.D.V İslam Ansiklopedisi C.24 Karz Maddesi
(3) Şamil Ansiklopedisi C.4 Karz Maddesi
(4) Delilleriyle Ticaret ve İktisad İlmihali Prof.Dr. Hamdi Döndüren
(5) İslam Ahkamı, Zeki Soyak