Paylaş
İslamda kölelik
Question
Köleliğin dindeki nedir?
Kuranda bir ayet var ki söyle diyor “içinizden evli olmayan köle ve câriyeleri evlendirin” diye cümle olan bir ayet var bir kafir de bana köleliği normalleştiriyor dedi ne demeliyim
BENZER KONULAR:
Answers ( 2 )
İslâm’da Köleliğin Yeri Ve Anlamı
«Sahip olduğunuz köle ve cariyelerinizden belli bir para ödemek suretiyle azat edilmesi hakkında yazılı bir anlaşma yapmak isteyenlere -onlarda iyi bir durum biliyorsanız- yazılı anlaşma yapın. Allah’ın size verdiği maldan onlara verin..»
İslâm, köleleri hürriyetlerine kavuşturma, onları toplumun faydalı, aynı zamanda bütünleyici bir parçası yapma ve bu açıdan hareketle köleliği kaldırma konusunda birtakım hukukî kurallar ve yönlendirici statüler koymuştur. Çeşitli keffaretleri köle azat etmeye bağlamış, bedel ödemek suretiyle yazılı bir anlaşma cihetine gidilmesini ve bu durumda olan kölelere malî yardımda bulunulmasını tavsiye mahiyetinde emretmiştir. Ayrıca köle ve cariyeleri gayr-i ahlâkî yollara itmeyi yasaklamış ve bu hususta hem aile ve toplumu, hem de devletin yetkili organlarını görevlendirip sorumluluk yüklemiştir. Zira Kur’ön-ı Kerîm’de Peygamber’e (A.S.) ve topluma yapılan hitaplar, daha çok devlete yöneliktir.
Konuyu bu açıdan değerlendirdiğimiz zaman, İslâm’da köleliğin yerini ve anlamını şöyle açıklayabiliriz :
Kölelik yeni bir olay değildir. Tarihi çok gerilere uzanır. İlkçağda köleliğin iktisadî düzenin kopmaz bir parçası olduğunu görüyoruz. Uygulamanın hemen birçok ülkelerde bu anlamda ortaya çıktığında şüphe yoktur. O çağda insan haklarıyla ilgili yasal hükümler yok gibiydi. O nedenle bu işin ticaretiyle uğraşan birçok ülke devamlı hareket halinde olmuş, pazarlar kurmuş, pazarlara köle ve cariyeler sevketmiştir.
Önceleri savaş esirleri köle edinilirken, işin kazanç yönü ağırlık kazanınca yağmacılık yoluyla kaçırılan insanlar da kölelik kaydı altına sokulmuş ve bu çirkin olay toplumları, aileleri ve ülkeleri tehdit eder boyutlara ulaşmıştır. Böylece kölelik veraset kapsamına da sokularak köle olan ana-babaların çocukları da köle kabul edilerek kölelik insanlığın tam yüzkarası olarak yaşatılmıştır.
İslâm Dini ortaya çıktığında kölelik tam anlamıyla geçim kaynağı olarak iyice yaygınlaşmış durumda idi. Yüz binlerce köle alınıp satılıyor ve ülkelerin esir pazarlarında çilelerini dolduruyorlardı. İslâmiyet bu kadar yaygınlaşıp gelişen ve ekonominin kopmaz bir unsuru haline getirilen köleliği tek yanlı olarak elbette bir çırpıda kaldırma şansına sahip bulunmuyordu. Zira İslâmiyet bütün ülkelere ve milletlere söz geçirecek bir kudrette değildi. Aynı zamanda aralıksız devam eden savaşlarda, sürüp gelen yağmacılıkta karşı taraf Müslümanlardan elde ettiği esirleri köle statüsüne sokuyordu. O nedenle Müslümanlar savaşlarda elde ettikleri esirleri köle saymamakla beraber sırf mübadeleyi sağlamak için o ismi kullanmak zorunda kalıyordu. Hem o dönemlerde de esirlerin durumunu ele alıp insan hakları açısından düzenleyen yasalar ve sağlam kurallar da mevcut değildi.
Bunun için İslâmiyet insanlık adına yüzkarası olan köleliği kaldırmak için, yukarıda da değindiğimiz gibi, birtakım yasal müeyyideler koydu, statüler hazırladı. İnsan haysiyet ve şerefini koruyucu kurallar düzenledi. Onlardan bir kısmını şöyle özetleyip maddeleştirebiliriz:
1— Köle ve cariyelerin fuhuş aracı olarak kullanılması haramdır. Hiç kimse onları buna zorlayamaz.
2— Başkasına ait cariyeleri ancak efendilerinin izniyle nikahlamak caizdir.
3— Cariyeyle evlenen kimse onun mehrini takdir edip vermekle yükümlüdür.
4— Savaş dışı esir edinmek caiz değildir. Yağmacılık, adam kaçırmak ise bütünüyle haramdır ve yasaktır. Ancak savaşta zafer elde edildiğinde veya savaş sona erdiğinde elde edilen kişiler esir kabul edilebilir.
5— Esirlere her bakımdan insanca muamelede bulunmak vaciptir. Onlardan kendi rızalarıyla İslâmiyeti seçenler olursa, kendilerinden -başta hürriyetleri olmak üzere- alınan her şeyleri geri verilir ve fazla olarak da müslümanların kardeşleri kabul edilirler.
6— Esirleri hiçbir karşılık beklemeksizin yedirip içirmekte büyük sevap ve uhrevî mükâfat sözkonusudur.
7— Savaş sonu elde edilen esirleri köle edinmeyip onları iyilikle salıvermek veya gerekirse fidye (kurtuluş akçesi) alıp öylece serbest bırakmak, İslâm’a yakışan ve ona has olan bir uygulamadır.
8— Müslüman bir adamın, kendine eş seçmede, hür kadınla evlenme imkânı yoksa, imân eden bir cariyenin, Allah’a ortak koşan bir müş-rikeden mutlaka hayırlı olduğunu bilmesi gerekir. O bakımdan hür kadınla evlenme imkânına sahip olmayan bekâr bir kimse ancak mü’mine bir cariyeyle evlenebilir. Allah’ı tanımayan, Allah’a ortak koşan bir kâfire ve müşrikeyle evlenmesi kesinlikle haram ve yasaktır.
9— Hür kadınla evlenmek için malî imkâna sahip olmayan mü’min erkeklerin, ellerindeki cariyelerle evlenmeleri tavsiye edilmiştir. Bu da onların hürriyetlerine kavuşturulmasına yönelik bir tedbirdir.
10— Köle ve cariyelerden -evlenmeye ve aile yuvası kurmaya- ehil olanları evlendirmek dinin tavsiye mahiyetindeki emirlerinden biridir.[158]
11— Ramazanda bilerek orucunu bozan kimseye, varsa bir köle azat etmesi vaciptir.
12— Hatâ ile adam öldürenin, varsa bir înü’min köle azat etmesi gerekir.
13— Yeminini bozan kimsenin, varsa bir köle azat etmesi vâciptir.
14— Eşine ziharda bulunup sonra onunla birleşmek isteyen adamın, varsa bir köle azat etmesi gerekir.
15— Müctehit imamların bir kısmına göre : Köle öldüren hür kimse hakkında kısas hükmü uygulanır.
16— Allah rızası gözetilerek köle azat etmenin sevabının büyüklüğü ve uhrevî mükâfatının genişliği sünnet ile sabit olmuştur.
17— Ayrıca köle ve cariyelerin aileden birer fert gibi sayılması, ev halkının yediğinden onlara yedirilmesi, giydiklerinden onlara da giydirilmesi tavsiye edilerek sünnet kılınmıştır.[164] Onlara güçlerinin yetmiyece-ği işleri yüklemenin vebal olacağı, o bakımdan takatlerini aşan işlere zorlanmamaları emredilmiştir
18— Savaşlarda müsle haram kılınmıştır. Yani elde edilen esirlerin organlarını kesmek mutlaka yasaklanmıştır.
19— Esir edilen ana ile çocuğunun arasını ayırmak yasaklanmıştır.
20— Kölelerin hürriyetlerine kavuşturulması için «mükâteb» ve «mü-debber» statüsü düzenlenerek buna meşruluk kazandırılmıştır. Yani tamamladığı zaman azat edilmek üzere bedele bağlanan köle ve hürriyetine kavuşması efendisinin ölümüne bağlanan köle ve cariyelere böyle bir akitte bulunma imkânı tanınmıştır. O bakımdan «mükâteb» olan köleye zekât vermek, yardımda bulunmak teşvik edilmiştir.
Böylece İslâmiyet kölelik konusunu belli kural ve statülere bağlayıp onları hürriyetlerine kavuşturmanın bütün yollarını açık tutmuş; maddî ve mânevi müeyyide ve mükâfatlar belirliyerek insana insanca muamele edilmesini hem savunmuş, hem de uygulamıştır.
İşte bütün bu insancıl nedenlerle ve insan haklarına gösterilen çok yakın ilgi ve saygı sebebiyle hareket eden ashab-ı kiramın İleri gelen varlıklı kişileri kendi imkânları nisbetinde köle satın alıp azat etme yarışına girişmişler ve bu sayede binlerce zavallı insan kölelikten kurtulma şansına erişebilmiştir
Bekârları Evlendirmek
«Sizden evli olmayanları; kölelerinizden ve cariyelerinizden (yuva kurmaya, evlilik hukukuna saygılı olmaya) elverişli bulunanları evlendirin.»
Âyette «eyyama» kelimesi kullanılmıştır. Bu, «eyyimsin çoğuludur. Kocası olmayan kadını, eşi olmayan erkeği, evlenip de dul kalanları veya hiç evlenmiyen bekârları kapsayan bir kavramdır.
İslâm, toplum yapısında ahlâkı korumak, güveni sağlamak, aile yuvasını sağlam temellere oturtmak, faziletli nesiller yetişmesine ortam hazırlamak için meşru ölçüler içinde evlenmeyi hem emretmiş, hem de birtakım müeyyidelerle onu cazip hale getirmiştir.
O bakımdan ilim adamlarından bir kısmı âyetteki «evlendirin» emrinin vücup manasına; bir kısmı ise, âyeti hadîslerle ve Resûlüllah (A.S.) Efendimiz ile dört halîfe dönemindeki uygulamayla açıklayarak tavsiye mahiyetinde sünnet manasına geldiğini belirtmişlerdir.
Diğer yandan kitap ve sünnet toplumun yakından ilgilenmesi gereken köle ve cariyeleri evlendirme hususuna yer ayırmış, onları da toplum arasında insanî açıdan değerlendirerek lâyık oldukları yere oturtmayı tavsiye etmiştir. Öyle ki: Köle ve cariyelerde sâiih, yani iyi huylu, iffetli, evlilik hukukuna saygılı olanları kendi hallerine terketmenin doğru olmayacağına parmak basılmakta ve onları topluma kazandırma emredilmekte-dir. Gerçi bugün artık köle ve câriye diye bir konu yoktur. Ancak İslâm Di-ni’nin açılan bu yarayı tedavi edip kapamak için meşru her türlü tedbiri aldığını yansıtma bakımından Kur’ân’ın onlarla ilgili hükümlerini açjtekı-makta büyük yarar söz konusudur. Aynı zamanda günümüzde hizmetçi, kapıcı ve benzeri kişilerle yakından ilgilenmemize işaretler vardır. Onlardan da bekâr olanları -şartlar müsait olduğu takdirde- evlendirmemiz sünnettir.