islam’ın temel iman esasları

İslam inanç esasları, kaynağını temel olarak Kur’an’a dayandırır. Genel anlamda iman konuları Kur’an’ın tamamından oluşur.
Buna göre Kur’an’ın bütün ayetlerinde belirtilen hususlara inanıp bağlanmak ima­nın kapsamına girer.
Esasen Kur’an’ın bütün sure ve ayetlerinin, Allah tarafından Hz. Muhammed’e indirilmiş vahiyler olduğunu hiçbir tereddü­de yer bırakmayacak şekilde benimsemek son peygamberi tasdik etme­nin diğer bir ifadesidir.
Bununla birlikte ilk dönemlerden itibaren İslam alimleri eğitim ve telif açısından kolaylık sağlanması amacıyla, muhte­melen Cibril hadisinden de esinlenerek (Buhar!, “iman”, 37; Müslim, “iman”, 1-7) iman esaslarını altı noktada toplamış (Usulb-i sitte), genellikle Sünni alimler, eserlerinde bu esasları üç ana konuda (Usuli-i selise) bir­ leştirmiştir. Bunlar da uluhiyyet, nübüvvet ve sem’iyyat bölümleridir. Bu alimler irade ve kader meselesini uluhiyyetin sıfatlar bahsi içinde, kitaplar ve melekler konusunu da nübüvvet bölümü içinde mütalaa etmiştir.

Klasik kelam literatüründe imanın içeriği ve sınırı ele alınırken onun İslam’dan farklı olup olmadığı meselesi tartışma konusu yapılmış­tır. Bazıları iman ile İslamın sözlük anlamlarından hareketle bunların birbirinden farklı olduğunu ileri sürseler de genelde İslam alimleri, kelimelerin terim anlamlarını göz önünde bulundurarak bunların aynı şeyi ifade ettiğini belirtmiştir. Bu alimlerden bazıları iman ile İslam’ın bir şe­ yin içi ve dışı gibi olduğunu, yani bunların birbirlerini tamamlayan şeyler olduklarını ve birinin olmadığı yerde diğerinden de söz edilemeyeceğini vurgulamıştır.

İman açısından İslam, insanları temelde inananlar ve inanmayan­ lar şeklinde iki kategoriye ayırmakta, ayrıca inanmayanları da kendi aralarında kafirler, müşrikler ve münafıklar gibi gruplara ayırmaktadır. Kafir terimi genel anlamda Allah’ın kudret, irade, hükümranlık ve ben­ zeri güç ve sıfatlarını inkar eden anlamında kullanılmaktadır. Müşrik, Allah’a ait olması gereken hak ve yetkileri ya da isim ve sıfatları başkala­ rında da görendir. Münafık ise dış görünüşü ile inanan gibi görünmekle birlikte gerçekte inanmayan, ikiyüzlü bir kişiliğe sahip olan kişidir.