Kâ‘b el-Ahbâr (كعب الأحبار)

Kâ‘b el-Ahbâr, tam adıyla Ebû İshâk Kâ‘b b. Mâti‘ b. Heynû‘ el-Himyerî el-Yemânî (ö. 32/652-53 [?]), İslam tarihinde Benî İsrâil’e dair rivayetleriyle tanınan bir tâbiîdir. Kâ‘b el-Ahbâr, geniş ilmî bilgi birikimi ve Yahudi kaynaklarına dayanan rivayetleriyle bilinir. İsminin “el-Ahbâr” kısmı, “hibr” veya “habr” (alim) kelimesinden türemiştir. Kimi kaynaklara göre bu lakap, mürekkeple (hibr) yazı yazması nedeniyle de verilmiştir.

Yaşamı ve İslamiyet’i Kabulü
Kâ‘b el-Ahbâr’ın 104 yaşında öldüğüne dair rivayetlere göre, milâdî 551 yılı civarında doğduğu söylenebilir. Yemen’de Zûruayn (Zülkelâ) soyundan gelmektedir. Dedesi Heysû‘ veya Amr olarak da zikredilmiştir. Kâ‘b el-Ahbâr, Yemen’de yaşarken Resûl-i Ekrem zamanında Hz. Ali ile görüşerek İslâmiyet’i kabul etmiştir. Bazı kaynaklara göre ise Hz. Ebû Bekir devrinde müslüman olmuştur. Hz. Ömer döneminde Medine’ye geldiği, halifenin Kudüs’te olduğunu öğrenince oraya giderek onun huzurunda müslüman olduğu da kaydedilmektedir.

İslami İlmi ve Rivayetleri
Kâ‘b el-Ahbâr, Hz. Ömer ve Suheyb-i Rûmî gibi sahâbîlerden hadis rivayet etmiş ve Resûl-i Ekrem’den mürsel olarak rivayette bulunmuştur. Sahâbîlerden Hz. Ömer, Abdullah b. Ömer, Abdullah b. Abbas, Abdullah b. Zübeyr, Ebû Hüreyre ve Muâviye b. Ebû Süfyân kendisinden faydalanmışlardır. Kâ‘b’ın rivayetleri, Mâlik’in el-Muvaṭṭaʾı, Dârimî, Ebû Dâvûd, Tirmizî ve Nesâî’nin es-Sünen’lerinde yer almaktadır.

İlk zamanlar kıssa anlatan Kâ‘b el-Ahbâr, devlet başkanı tarafından görevlendirilmeyen kişilerin kıssa anlatmasını yasaklayan hadisi duyunca bu işi bırakmış, Muâviye’nin izin vermesi üzerine tekrar başlamıştır.

Yahudi Kaynaklarına Dayanan Rivayetleri
Zehebî, Kâ‘b’ın elinde Tevrat’ın tahrif edilmemiş bir nüshası bulunduğunu ve bu nedenle Yahudi kitaplarını ve içerdikleri sahih ve uydurma haberleri iyi tanıdığını belirtmiştir. Ebû Nuaym el-İsfahânî de Kâ‘b’ın bu Tevrat nüshasından geniş iktibaslar yapmaktadır. Kâ‘b el-Ahbâr’ın Tevrat’a dayanan bazı yorumlarının sahâbe tarafından tasvip edildiği de rivayet edilmiştir.

Tartışmalı Güvenilirlik
Kâ‘b el-Ahbâr’ın güvenilirliği konusunda tartışmalar vardır. Hz. Ömer’in kendisinden öğüt istediği ve tavsiyelerine uyduğu rivayet edilirken, bazı şeyleri nakletmekten vazgeçmediği takdirde kendisini Medine’den süreceğini söylediği belirtilmiştir. İbn Mes‘ûd, Kâ‘b’ın rivayetlerinde gerçek dışı hususlar bulunduğu için onu eleştirmiştir.

Öte yandan, İbn Hibbân, Kâ‘b’ı güvenilir râviler arasında saymış, Nevevî ise geniş bilgisi ve güvenilir kişiliği üzerinde ittifak bulunduğunu belirtmiştir. Zehebî ve İbn Hacer gibi hadis alimleri Kâ‘b’ın biyografisini incelerken cerhedici bir beyanda bulunmamışlardır. Ancak, çağdaş bazı müellifler Kâ‘b’ın İsrâiliyat türünden rivayetlerini eleştirmiştir.

Etkisi ve Mirası
Kâ‘b el-Ahbâr, İsrâiliyat’a dair rivayetleri ve bazı sahâbîlerin onun hakkındaki beyanları dikkate alınarak çağdaş bazı müellifler tarafından eleştirilmiştir. Buna rağmen, bazı sahâbîlerin kendisinden rivayette bulunduğu ve Müslümanlığı kabul edişindeki samimiyetine gölge düşürecek bir değerlendirme yapmayan bir kişi olarak kabul edilmiştir.

Ebü’l-Ferec İbnü’l-Cevzî’nin Feżâʾilü’l-Ḳuds’ü ile Ziyâeddin el-Makdisî’nin Feżâʾilü Beyti’l-maḳdis’indeki tarihî bilgiler, Kisâî’nin Ḳıṣaṣü’l-enbiyâʾ, Sa‘lebî’nin ʿArâʾisü’l-mecâlis’indeki peygamberlerle ilgili rivayetler, Ezrakī’nin Aḫbâru Mekke’sinde Mekke tarihi, İbnü’l-Esîr’in el-Kâmil’inde mahlûkatın yaratılması ve peygamberler hakkında verilen bilgilerin bir kısmı Kâ‘b’dan rivayet edilen haberlere dayanmaktadır.

Sonuç
Kâ‘b el-Ahbâr, İslam tarihinde önemli bir tâbiî olarak Yahudi kaynaklarına dayanan rivayetleri ile tanınır. Güvenilirliği konusunda tartışmalar bulunsa da, geniş ilmî bilgi birikimi ve rivayetleriyle İslam ilmi ve kültürüne önemli katkılarda bulunmuştur. Ashaptan sonraki nesillerde de onun rivayetleri üzerinde çalışmalar yapılmış, çağdaş dönemlerde ise rivayetleri ve kişiliği hakkında çeşitli görüşler ileri sürülmüştür. Kâ‘b el-Ahbâr, İslami literatürde ve tarihi kaynaklarda önemli bir yere sahiptir.

BENZER KONULAR:

• Medine’deki Yahudi kabileleri
• Yahudi ve Hristiyan kadınla evlenmenin hükmü nedir?
• Yahudi ve Hristiyanlarla Ticaret Yapmak Caiz midir?
• Peygamberimizin Yahudilerle alışverişi
• Yahudilerle ortaklık caiz mi
• Tümünü görüntüle.
• Peygamberimiz ve Sahabeler Deccal’i görmüşler midir
• Abdest ve gusül bedeni temizler nefsi arındırır
• Havari nedir? Havari kime denir?
• Medine’de İslam’ın yayılmasında etkin rol oynayan sahabiler kimlerdir ​
• Dini Meselelerin Çözümünde Temel İlke ve Yöntemler
• Tümünü görüntüle.