Kelimetullah

Kur’ân-ı Kerîm’de hem Allah’ın sözü hem de Hz. İsa için kullanılan bir terimdir.

“Kelime”, arapçada “belli bir manayı ifa­de eden lafız” anlamındadır. Kur’ân-t Ke­rîm’de hem “kelime” şeklinde tekil olarak hem de “kelimât” ve “kelim” şeklinde çoğul olarak geçmektedir. Diğer taraftan, bu sözcük Kur’ân-ı Kerîm’de tek başına kulla­nıldığı gibi, “kelimetullah” (et-Tevbe 9/40), “kelimetün minallah” {âi-i Imrân 3/39), “kelimetün minhü” (âi-i İmran 3/45) “Kelimetü Rabbike”   (el-En’âm 6/115; el-A’râf 7/37; Yunus 10/33,96; Hud 11/119; ei-Mü’min 40/6), “kelimetün tayyibetün”, “kelimetün habisetün” (İbrâhîm 14/24, 26), “kelimetü’l-fasl” (eş-şûrâ 42/21), “kelimetü’t-takva” (el-Fetih 48/26) ve “kelimetü’l-küfr” {et-Tevbe 9/74} şeklinde de yer almaktadır.

Kur’ân-ı Kerîm’de “Allah’ın sözü ve dini” anlamında olmak üzere “kelimetullah” Şeklinde sadece bir yerde geçen bu terim (et-Tevbe 9/40), “kelimetün minhü”, “kelimetün minallah”, ve “kelimetühû” şekliyle Allah’a izafe edilerek kullanılmakta ve Hz. İsa’ya delâlet etmektedir. Bunlardan birincisi “Allah’tan bir kelime”, ikincisi “Allah’ın kelimesi” anlamına gelmektedir. Bu kullanımları içeren bazı âyetler meâlen şöyledir: “Zekeriya mabedde durmuş na­maz kılarken melekler ona: Allah sana, Allah’tan bir kelimeyi (Hz. İsa) tasdik edici, efendi, nefsine hâkim ve iyilerden bir pey­gamber olarak Yahya’yı müjdeler diye nida ettiler” (Âl-i imrân 3/39). (Âyette Hz. Yah­ya’nın, Allah’tan bir kelime diye nitelendiri­len Hz. İsa’yı tasdik edeceği bildirilmekte­dir.) “Melekler demişti ki: Ey Meryem, Allah seni kendisinden bir kelime ile müj­deliyor: Adı Meryem oğlu İsa Mesih’tir. Dünyada da ahirette de şerefli ve Allah’a yakın olanlardandır” (Âl-i İmran 3/45). “Ey kitap ehli, dininizde taşkınlık etmeyin ve Allah hakkında gerçek olmayan şeyleri söylemeyin. Meryem oğlu İsa Mesih sade­ce Allah’ın elçisi, O’nun Meryem’e attığı kelimesi ve Ondan bir ruhtur. Allah’a ve elçilerine inanın, “(Tanrı) üçtür” demeyin. Kendi yararınıza olarak buna son verin. Çünkü Allah, yalnız bir Tek Tanrıdır. O, çocuk sahibi olmaktan yücedir. Göklerde ve yerde olanların hepsi O’nundur. Vekil olarak Allah yeter” (en-Nisâ 4/171).

Kur’ân-ı Kerîm, Hz. İsa’nın babasız dün­yaya gelişini, ilâhî kudretin bir tecellisi olarak açıklarken hiristiyanlar bunu, İsa’nın tanrılık özelliğine bağlamışlardır. Necran’dan gelen hıristiyanlar, Hz. İsa hakkında Peygamberimizle tartışmaların­da, “Madem ki İsa’nın beşerden bir babası olmadığı kabul edilmektedir, o halde tanrı olması gerekir” tarzında görüş açıklanınca, şu mealdeki âyet inmiştir: “Allah yanında İsa’nın durumu, Âdem’in durumu gibidir. Onu topraktan yarattı sonra ona ol dedi, ve oluverdi” (Âl-i imrân 3/59). Kur’ân-ı Kerîm, babasız dünyaya gelmesi sebebiyle uluhiyyet isnad edilen Hz. İsa’nın ilâh ol­madığını belirtmekte, bu hususta Âdem’i örnek göstermektedir. Hz. Âdem hem anasız hem de babasız dünyaya geldiği halde kimse ona ilâh ve ilâhın oğlu deme­mektedir. İslâm bilginlerine göre Hz. isa için kullanılan “kelime” lafzı, Cenab-ı Hak­kın “ol” (kün) emridir. Bu husus, Kur’ân-t Kerîm’de birçok yerde şu şekilde ifade edilir: “Yaşatan ve öldüren O’dur. Bir işin olmasını istedi mi ona sadece “ol” der, o da olur”   (el-Mü’min 40/68;   en-Nahl 16/40; Meryem 19/35; Yâsîn 36/82).

Esasen Hz. İsa’nın babasız dünyaya gel­mesi, bir anlamda yaratılışla ilgili İlâhî şe­manın tamamlanması demektir. Şöyle ki: İlk insan ve ilk peygamber Hz. Âdem’in yaratılışında ne kadın ne de erkek unsuru vardır. Hz. Havva’nın yaratılışında ise erkek unsuru vardır, çünkü Âdem’in kaburga kemiğinden yaratılmıştır; ancak kadın faktörü yoktur. Normal insanların yaratılı­şında ise hem erkek hem kadın unsuru Şarttır. Şemada eksik kalan unsur Hz. İsa’nın yaratılışıyla tamamlanmış olmaktadır: Onun yaratılışında da   kadın unsuru vardır, fakat erkek faktörü yoktur.

Hıristiyanlar Hz, İsa’nın tanrı özelliğine sahip olduğunu iddia ederlerken, açık ve temel kaynak olarak Yuhanna İncili’ndeki şu ifadeye dayanmaktadırlar: “Kelâm baş­langıçta varidi ve Kelâm Allah nezdinde idi ve Kelâm Allah İdi… ve Kelâm beden olup inayet ve hakikatle dolu olarak aramızda sakin oldu; biz de onun izzetini, Babanın biricik oğlunun   izzeti     olarak gördük (Yuhanna İncili 1/114).

Hıristiyan papaz iken sonradan müslüman olan Abdülahad Dâvud ise, hıristiyanlann temel dayanak olarak kabul ettikleri Yuhanna İnciii’nin bu ilk cümlesi­nin gerçekte böyle olmadığını, tahrif neti­cesinde bu şekle sokulduğunu ifade ede­rek, İncil’in ilk cümlesinin “Kelâm başlan­gıçta var idi ve Kelâm Allah nezdinde idi ve Kelâm Allah’ın idi” şeklinde olduğunu belir­tir (Muhammed İn the Bible, s. 16).

Sonuç olarak Kur’ân-ı Kerîm’de geçen “kelimetullah” esasen Allah’ın sözü ve dini anlamında olmakla beraber, “kelimetün minallah” ve “kelimetühû” ifadeleri Hz. İsa’yı belirttiği için İslâm muhitinde “İsa kelimetullah” kullanımı yaygınlık kazan­mıştır.