Kumar ne demektir? İslamda kumar (meysir) oynamanın hükmü nedir?

Kumar haram mıdır? Kumar oynamanın İslamiyet’de ki hükmü nedir?

İslâm, birçok oyun ve eğlence çeşidini helal kılmış, bunun yanında kumar bulaşığı olan her türlü oyunu da haram kılmıştır.
Kurân-ı Kerîm’de mealen “Ey iman eden­ler! Şarap, kumar, dikili taşlar (putlar) ve şans okları birer şeytan işi pisliktir. Onlar­dan uzak durun ki, kurtuluşa eresiniz. Şey­tan, şarap ve kumar (yolu) ile aranıza düş­manlık ve kin sokmak, ve sizi Allah’ı an­maktan ve namazdan alıkoymak istiyor. Artık (bunlardan) vazgeçtiniz değil mi?” (el-Mâide 5/90-91) buyurulmaktadır.

Meysir nedir?

Âyette ge­çen “meysir” sözcüğü çoğunlukla kumar olarak açıklanmış ve şarapla birlikte zikre­dilmesinden hareketle kumar, şarabın kardeşi,arkadaşı olarak isimlendirilmiştir. İbn Ömer ve bir gurup tâbiun alimi, âyette geçen meysir lafzının İçeriğini oldukça geniş tutarak, çocukların oynadığı ceviz oyununun bile kumar olduğunu söylemiş­lerdir. İbnu’l-Arabî’nin “Meysir, yapılması şu anda zaten mümkün olmayan haram bir iştir ve açıklanmasında fayda da yoktur. Adının ve şeklinin hafızalardan ve satırlar­dan silinmesi daha uygundur” şeklindeki açıklamasından anlaşıldığına göre, İbnu’lArabî, âyette sözü edilen meysiri, ilk dönemlerde mevcut olan fakat sonra git­gide yok olan bir kumar çeşidi olarak anla­mıştır.

Meysir’in niçin günah olduğu ve yasak­landığı konusunda iki görüş nakledilmek­tedir. İbn Abbas’tan nakledilen birinci gö­rüşe göre, meysir Allah’ı zikretmekten ve namazdan alıkoyduğu ve İnsanlar arasında düşmanlık doğurduğu için günah sayılmış ve yasaklanmıştır. Süddî’den nakledilen diğer görüşe göre, zulüm ve haksızlığa sebebiyet verdiği için günah sayılmıştır. Anlaşılan o dur ki, İslâm bilginleri meysiri, hem kumarı hem de kumar sayılmayan bazı basit oyunları içine alacak derecede kapsamlı yorumlamışlardır. Kumar sayıl­mayan bazı oyun ve oyalanmaların kumar mesabesinde tutulması da herhalde, içki konusunda olduğu gibi, toplumda hızla yayılma ve genç kuşaklan etkisi altına alma temayülü gösteren kumarın önlenebilmesi için, esasen meşru olmakla birlikte ileride kumara dönüşebilecek şekil ve usullerin de peşinen yasaklanması gayreti İle açıklana­bilir.

Gerek Kur’ân ve gerekse hadislerde ku­mar ilke olarak yasaklanmış, nelerin kumar olduğu tek tek sayılmayarak kumar yasağı belli birkaç örnek üzerinde gösterilmiştir. Tabiatiyle, kumarın yalnızca zikredilen Çeşitlerinin yasak olduğu sonucu çıkarılamaz. İslâm kumarı yasaklarken, bunların belli nevilerini değil, götürdüğü sonucu hedef almıştır. Bu itibarla, müslümanların Kur’ân ve Sünnet’te İlke olarak geçen “ku­mar yasağını” her devir ve dönemde kendi şart ve toplumlarına göre yeniden ele al­maları ve yorumlamaları gerekir. Bunun için de hem dinî nassların, emir ve yasakla­rın ortam ve gayesinin iyi bilinmesi, hem de içinde yaşanılan toplumda salgın bir hastalık halini alan kötü alışkanlıkların ve yol açtığı olumsuz sonuçların devamlı iz­lenmesi gerekir.

Kumar yasağından çıkarılması gereken mesajlardan bazıları şu şekilde ifade edile­bilir:

Öncelikle, müslümanın elbette eğlen­meye ve hoşça vakit geçirmeye ihtiyacı vardır. İnsan melek değildir. Ancak, eğle­nirken meşruiyet çizgisini aşmamak ve kumara bulaşmamak esastır.

Diğer taraftan, müslümanın kazancı şan­sa ve tesadüfe bağlı olmayıp, çabasının ve alın terinin ürünü olmalıdır. Nitekim bir âyette, “İnsanın yararına olan, yalnızca kendi öz gayretinin sonucudur” (en-Necm 53/39) buyurulmaktadır.

Daha da önemlisi, başkalarının mallarını meşru olmayan yollarla almak ve yemek haramdır. Âyette “Mallarınızı aranızda batıl (boş ve haksız) yollarla yemeyin, ancak karşılıklı rızaya, gönül hoşluğuna dayalı bir ticaret sonucunda yiyin” (en-Nisâ 4/29) buyurulmaktadır. Meşru yollarla yapılma­dıktan sonra, kumarda olduğu gibi, tarafla­rın görünen rızaları, kumarla elde edilen malı helal hale getirmez. Aslında, kaybe­den taraf, verdiğine razı görünse bile, için­den razı olması pek mümkün değildir. Ötyandan kumar, diğer birçok eğlence ve aldatmaca çeşidi gibi, iktisadî gelişimini tamamlayamamış ülkelerde, İşsizliğin, fakirliğin, sınıflar arası dengesizliğin büyük çapta olduğu toplumlarda ve kesimlerde adeta bir umut sömürüsü olarak salgın bir hastalık halini almakta, her defasında hem büyük bir kesim mağdur olmakta hem de haketmeden, emek vermeden ve alınteri dökmeden zengin olan bir kaç problemli kişi daha topluma eklenmektedir. Sonuç olarak, kumarın taraflar arasında kin, nef­ret ve düşmanlığa yol açması kaçınılmaz­dır. Bunlar yanında, kumarın sebep olacağı toplumsal yaralar, doğuracağı facialar gün gibi açıktadır. Bütün bunları gören, bilen ve üzerinde fikir yorabilen kişilere, Kur’ân’ın ifadesiyle şöyle sormak gerekir: “Artık (bunlardan) vazgeçtiniz değil mi?” Derleme İnanç ibadet ans