Mekki ve Medeni sureler veya ayetler hangileridir
Mekki-Medeni surelere örnekler

SORU: Mekke’de inen sûrelerle Medine’de inen sûreler arasında ne fark vardır? Bunların karakteristik özellikleri nelerdir?

CEVAP: Kur’an-ı Kerim bir defada ve topluca inmedi. Olaylara ve gelişmelere göre parça parça indi. Allah Teâlâ bunun hikmetini şöyle açıklamaktadır:

Biz onu, kur’an olarak, insanlara dura dura okuyasın diye (ayet, âyet, sûre sûre) ayırdık; ve onu peyderpey indirdik. (İsra/106)

Kur’an’m parça parça indirilişinin hikmeti başka bir âyet-i kerimede de şöyle ifade edilmektedir.

İnkar edenler “Kur’an ona bir defada topluca indirilmeli değil miydi?” dediler. Biz onu senin kalbine iyice yerleştirmek için böyle yaptık (parça parça indirdik) ve onu tane tane (ayırarak) okuduk. (Furkan/32)

O halde ilk olarak bunun hikmeti, Allah Teâlâ’nın peşpeşe indirdiği apaçık âyetleri Peygamberin (s.a) kalbine yerleştirmek, arka arkaya gelen delil ve burhanlarla Peygamberin gönlündeki istikrar ve güveni artırmaktır.

Ayetlerin parça parça indirilişinin bir hikmeti de bunların ezberlenmesini kolaylaştırmaktır. Kur’an-ı Kerim okuma-yazma bilmeyen iimmi bir topluluğa indirilmişti. Onlar sadece hafızalarına güveniyorlardı. İşte Allah Teâlâ onların inen âyetleri kolayca ezberleyebilmeleri için Kur’an’ı parça parça indirdi.

Bunun bir diğer hikmeti de Peygamberin (s.a) vahye tahammül gücünü gözetmektir. Çünkü Kur’an’ın etkisi ve ağırlığı çok şiddetlidir, kuvvetlidir. Kur’an, Hz. Peygamber’e hitaben şöyle demektedir:

Doğrusu biz sana (taşıması) ağır bir söz vahyedeceğiz. (Müzem-mil/5)

Yine Allah şöyle buyurmaktadır:

Eğer biz bu Kur’an’ı bir dağa indirseydik, muhakkak ki onu, Allah korkusundan parça parça olmuş görürdün. (Haşr/21)

Bundaki diğer bir hikmet, inen âyetlerle ilgili olay arasındaki irtibatı gözetmektir. Bu irtibat daha fazla dikkat ve bilince, âyetin, ilgili olayla birlikte daha güzel anlaşılmasına ve düşünülmesine vesile olur.

Kur’an’ın parça parça indiriliş hikmetlerinden birisi de yasamada, emir ve yasaklarda, farz ve vaciblerde tedriciliği gözetmektir. Bir insanın bunun tamamını bir defada yerine getirmesi zordur. Kur’an’ın tamamı bir defada nazil olmuş olsaydı insanın Kur’an’ın bütün emirlerini bir anda yerine getirmesi zor olurdu. Sorumluluklar ve emirlerin yöneltilmesinde aşamalı bir metodun uygulanması hikmetin ta kendisidir.

Mekke ve civarında inen sûre ve ayetlere Mekki, Medine ve civa-nnda inen sûre ve âyetlere de Medeni denilir. Alimler arasında en çok şöhret bulan görüş bu görüştür.

Bir görüşe göre de hicretten önce inen sûre ve âyetlere Mekki, hicretten sonra inen sûre ve ayetlere de -Mekke’de inmiş olsa bile-Medeni denilir. Bir başka görüşe göre “Ey insan!” gibi ibarelerle Mek-kelilere hitabeden Kur’an âyetleri Mekki’dir. Çünkü bu muhataplann büyük çoğunluğu kâfirlerden oluşur. “Ey iman edenler!” gibi ibarelerle Medinelilere hitabeden âyetler de Medenidir. Çünkü bu tür hitaba muhatap olanlar -istisnaları olsa da- genellikle mümindirler.

Medeni olduklan ifade edildikleri halde bazı sûrelerin içinde bir veya birkaç tane Mekki âyet bulunur. Mesela Bakara sûresi, 281. âyet hariç tamamen Medeni’dir. Aşağıda zikredeceğimiz bu âyet Veda hac-cı esnasında Mina’da nazil olmuştur:

Allah’a döndürüleceğiniz, sonra da herkese hak ettiğinin eksiksiz verileceği ve kimsenin haksızlığa uğratılmayacağı bir günden sakının! (Bakara/281)

Mesela Nisa sûresi, aşağıda zikredeceğimiz 58. âyeti hariç Medeni bir sûredir. 58 âyet Mekke’de inmiştir:

Allah size, mutlaka emanetleri ehil olanlara vermenizi ve insanlar arasında hükmettiğiniz zaman adaletle hükmetmenizi emreder. Allah size ne kadar güzel öğütler veriyor! Şüphesiz Allah her şeyi işitici, her şeyi görücüdür. (Nisa/58)

Bu âyet-i kerime Hz. Peygamber, daha önce vaadettiği şekilde Kabe’nin anahtarlarını Osman ibn Talha’ya geri verdiği esnada onun hakkında nazil olmuştur. Halbuki Peygamberimizin bazı yakınları Kabe’nin anahtarlarının kendilerine verilmesini bekliyorlardı.

Bir diğer misal de Tevbe süresidir. Sonudaki iki âyet hariç bu sûrenin Medeni olduğunu görüyoruz. Bu iki âyet şöyledir:

Andolsun ki size kendinizden öyle bir peygamber gelmiştir ki, sizin sıkıntıya uğramanız ona çok ağır gelir. O. size çok düşkün, müminlere karşı çok şefkatlidir, merhametlidir. Ey Muhammedi Yüz çevirirlerse de ki: “Allah bana yeter. O’ndan başka ilah yoktur. Ben sadece O’na güvenip dayanırım. O, yüce arş’ın sahibidir.”

(Tevbe/128-129)

Mekki sûrelerin genellikle Allah’ın birliğinin isbatı, putperestlerle ve putlara tapmayla ilgili tartışma, insanları Allah’a ortak koşmaktan uzaklaştırıp akılların, vicdanların ve kalplerin günah ve kör taklidin esaretinden kurtarmaya çağrı etrafında yoğunlaştığını görürüz.

Medeni sûreler ise genellikle fıkhı ve içtimai ahkâmın açıklanması, devletler arası ilişkilerin belirlenmesi, aile hukuku, savaş ve barış hukuku, anlaşmalar ve sözleşmeler gibi konular ihtiva eder. Çünkü İslâm artık bir devleti, bir varlığı ve toplumu olan bir din haline gelmiştir.

BENZER KONULAR:

• Müftü (Müftülük) resmi ve dini nikah kıyar mı?
• Kurban edilen hayvanın hasta olduğu tespit edilirse kurban dinen geçerli midir?
• Bir Müslümanın kurban bayramında dini görevleri nelerdir?
• Kendi dini nikahımı kıyabilir miyim
• Dini nikahda kadına talak hakkı vermek nasıl oluyor?
• Tümünü görüntüle.