Mezhep Taklidi

SORU: Şafii mezhebinden bir kimsenin, Şafii dışında bir mezhebin görüşüne uymasının hükmü nedir?

CEVAP: Soruda ifade edilen tarzda bir uygulamaya fıkıh bilginleri “Mezhepler arasında telfik yapmak” demektedirler. Şöyle ki:
Bir kimse ibadetlerini belli bir mezhebe göre yaparken sıkıntı içine düşebilir. Böylece bu kimse ibadetleri ile ilgili bir durumda ve ibadetlerinin bir parçasında mezhebinden başka bir mezhebe uyarak ibadetini yerine getirir.
Fıkıh âlimlerinden bazıları kolaylık ve hafifleticilik açısından bunun caiz olduğunu söylemişlerdir.
Çünkü Hz. Allah: “O, sizin üzerinize din hususunda bir güçlük yüklemedi” (Hac/78) ve “Allah size kolaylık ister, zorluk istemez” (Bakara/185) buyurmaktadır.
Fakat fıkıh bilginleri bunun yapılabilmesi için her mezhepte bulunan ruhsatların peşine düşüp bunları bir araya getirmek kastı olmaması gerektiği şartını ileri sürmüşlerdir. Çünkü ruhsattan maksat, sözlük olarak kolaylık, basitlik ve rahatlık demektir.
İslâmî bir terim olarak ruhsat, sadece ihtiyaç olduğu yerde olmak şartı ile güçlük sebebiyle ortaya çıkan mazeret yüzünden yapılmasına müsaade edilmeyen şeyi asıl kaideden istisna ederek yapmaktır.
Ruhsat ifadesinin, bazen bizden önceki dinlerdeki ağır yükümlülüklerin İslâm dininde kaldırılmış olduğuna delalet ettiğini bazı âlimler bildirmişlerdir. Nitekim namazın mutlaka camilerde kılınması, zekâtın dörtte bir oranında verilmesi bizden önceki dinlerde emredilmişken İslâm’da bunlar kolaylaştırılmıştır. Kur’an’da Yüce Allah kullarının dilinden bunu şöyle ifade buyuruyor:
Ey rabbimiz! Bizden Öncekilere yüklediğin gibi bize de ağır yükler yükleme! (Bakara/286) ve üzerlerindeki ağırlıkları, sırtlarındaki zincirleri kaldırır. (A’raf 157)
Bazen de ruhsat kulların mubah olan ihtiyaçlarını yerine getirmede genişlik ve güzel, lezzetli olan şeylerden faydalanma anlamına gelir.
Nitekim Hz. Allah: “Ben cinleri ve insanları, ancak bana kulluk etsinler diye yarattım” (Zâriyat/56) buyurmuşken, kullarına olan rahmeti sebebiyle onlara güzel nimetlerden faydalanmayı ve nzık elde etmek için çalışmayı serbest kılmıştır. İşte bu Allah’ın kullarına gösterdiği bir kolaylıktır. Bu nedenle buna ruhsat denmiştir.
Bir insan ibadetlerini yerine getirme hususunda müslümanlarca maruf olan ve güvenilen bir mezhebe mensup olduğu halde bir meselede ibadetini yerine getirirken bir başka mezhebe uymak zorunda kalırsa, yukarda söylediğimiz esasa uygun olarak buna bir engel yoktur.

Mezhep Nedir? Kısaca