SORU: Mushafta bazı kelimelerin üzerinde bir takım işaretler bulanmaktadır. Mesela mim, cim harfi gibi sili gıli kelimeleri gibi. Bunlar ne anlama gelmaktedir?

CEVAP: Müslümanlar Allah’ın Kitabına çok büyük özen göstermişlerdir. Onu nesilden nesile nakletmişler, yazmışlar, neşretmişler, ezberlemişler, anlamışlar ve âyetleri üzerinde düşünmüşlerdir. Bunda şaşılacak bir şey yoktur. Çünkü Kur’an rablerinin kitabıdır, dinlerinin düsturudur ve yollarının rehberidir. Onun hakkında yüce rabbimiz Haşr sûresinde şöyle buyurmaktadır:

Eğer biz bu Kur’an’ı bir dağa indirseydik, muhakak ki onu, Allah korkusundan baş eğerek parça parça olmuş görürdün. Bu misalleri insanlar düşünsünler diye veriyoruz. (Haşr/21)

Kur’an’a gösterilen bu İslâmî hassasiyetin görüntülerinden birisi de müslümanlann mushaf-ı şerifteki âyetlerin kolay okunmalarını temin edecek ve harflerin izhar, ıhfa, idğam, imale, med, işmam, ğunne veya teshil gibi durumlarını, tecvid ve tilavetle ilgili diğer hükümleri gösterecek bir takım işaret ve şekillerle birlikte yazmış olmalarıdır.

Hakkında soru sorulan harfler, tilavet esnasındaki vakıf ve vasıl hükümleriyle ilgilidir, Mushaf-ı şerifteki mim harfi vakf-ı lâzım’m işaretidir; sonunda mim harfi konulmuş olan kelimenin üzerinde durmak lazımdır, anlamına gelir. Bir örnek verelim:

Ancak (samimiyetle) dinleyen daveti kabul eder. Ölülere, gelince, Allah onları diriltecek, sonra da O’na döndürülecekler. (En’am/36)

Bu ayetteki birinci cümlenin sonundaki Yesmeûn kelimesinin son harfinin üzerinde bir mim işareti bulunmaktadır. O halde bu kelimenin üzerinde durmak gerekir.

Cim harfi vakf-ı câiz’in işaretidir, durmak da geçmek de caizdir, demektir. Nitekim Kehf sûresi 13. ayette bunun bir örneği vardır:

Biz sana onların başlarından geçenleri gerçek olarak anlatıyoruz. Hakikaten onlar inanmış gençlerdi. (Kehf/13)

Bu ayette de birinci cümlenin sonunda cim işareti vardır. Cümlenin sonunda hak kelimesinin üzerinde bu işaret olduğu için burada durmak da caizdir, bundan sonrasına vasletmek (geçmek) de caizdir. Bu misalde her ikisi de eşittir.

“Lamelif’ işareti yasaklanmış vakfın işaretidir, manası durma demektir. Nahl sûresinde bunun bir örneği vardır:

(Onlar) meleklerin, “Size selam olsun, yapmış olduğunuz iyi işlere karşılık cennete girin!” diyerek tertemiz olarak canlarını aldıkları kimselerdir. (Nahl/32)

Bu ayette geçen tayyibin kelimesinin sonunda “Lamelif işareti vardır ve burada durmak yasaktır, kendisinden sonrakine vasletmek gerekir.

Sili işareti, vasletmek evlâ olmakla beraber durmanın da caiz olduğunun işaretidir. Mesela Kasas sûresinin şu ayetinde içinde bu işaretten iki defa geçmektedir. Ayet şöyledir:

Size verilen şeyler dünya hayatının geçim vasıtası ve süsüdür. Allah katında olanlar ise daha hayırlı ve daha kalıcıdır. Hala buna aklınız ermeyecek mi? (Kasas/60)

Bu ayetteki ebka ve ziyneteha kelimeleri üzerinde bu işaret olduğu için buralarda durmak caizdir, fakat geçmek daha evladır.

Kili işareti vakfetmek evlâ olmakla beraber geçmenin de caiz olduğunun işaretidir. Mesela Ankebut sûresi 20. ayette bu işaretten vardır:

De ki: “Yeryüzünde bir gezinin de bakın; yaratışı ilkin nasıl yapmış? Sonra da son hayatı inşa edecektir.” Gerçekten Allah her şeye kadirdir. (Ankebut/20)

Ayetteki âhiret kelimesinin sonunda bu işaret vardır. Vakıf evla olmakla beraber vasıl da caizdir.

• Telefondaki ile Mushaf’taki farklı
• Kur’an ve Mushaf
• Mushaf ne demek? Kısaca
• Mushaf ne demek? Mushaf kavramının kısaca anlamı
• Yine Mushafların Yazılması Konusu