Müteşabih ayetlerin olduğunu bildiren ayetle (Âl-i İmran, 3/7) Kur’an’ın apaçık bir kitap olduğunu bildiren ayet (Nahl, 16/89) çelişmiyor mu?

Kur’an’da “Kur’an’ın açıklanan bir kitap olarak indirildiğini” bildiren ayetler mevcutken aynı zamanda “müteşabih ayetlerin de bulunuyor olmasını” nasıl anlamalıyız?

Araf Suresi 52. Ayet’te “Gerçekten onlara, bilgiye göre açıkladığımız, inanan bir toplum için yol gösterici ve rahmet olan bir Kitap getirdik.”, Fussilet Suresi 3. Ayet’te “Bu, Arapça bir Kur’an olarak, âyetleri bilen bir kavim için ayırt edilip açıklanmış bir kitaptır.” buyrulmaktadır.

Ancak Al-i İmran Suresi 7. Ayet’te Kur’an’da müteşabih ayetlerin de bulunduğu buyrulmaktadır. Nitekim bazı müteşabih ayetlerin varlığını biliyoruz, bu ayetlerde bahsedilenlerin hakikatini Allah biliyor. Bazılarıyla ilgili (örneğin huruf-u mukattaa veya Araf ehlini anlatan ayetler) ise yorumda dahi bulunamıyoruz.

Yani bu durumda kitabın tamamının hakikatini bilemiyoruz ancak bir yandan da açıklanan bir kitap indirildiğini belirten ayetler de mevcut.

Bu durumu nasıl anlamalıyız?

CEVAP-1:

Kur’an’da muhkem ve müteşabih ayetlerin bulunması, Allah’ın mesajının farklı katmanları olduğunu ve Kur’an’ın insanlar için hem açık ve anlaşılır bir rehber hem de derin tefekküre sevk eden bir hikmet kaynağı olduğunu göstermektedir. Âl-i İmran 3/7 ayetinde müteşabih ve muhkem ayetlerden bahsedilirken, Nahl 16/89’da ise Kur’an’ın açıklayıcı özelliği vurgulanmaktadır. Bu iki ayet arasında bir çelişki değil, birbirini tamamlayan bir ilişki vardır.

1. Muhkem ve Müteşabih Ayetlerin Tanımı
Muhkem Ayetler: Bu ayetler, anlamı açık, kesin ve net olan, herkesin anlayabileceği ayetlerdir. Bu ayetler, Kur’an’ın esasını oluşturan, inanç ve ibadet esaslarını, ahlaki ilkeleri ve pratik hayatla ilgili kuralları içerir.
Müteşabih Ayetler: Anlamı daha derin, sembolik ve farklı yorumlara açık olan ayetlerdir. Bu ayetler, bazen insan aklının sınırlarını aşan gaybî konularla ilgili olabilir. Müteşabih ayetlerin anlamını tam olarak yalnızca Allah bilir ve bu ayetler derin ilim gerektirir.

2. Nahl Suresi’nde “Her Şeyin Açıklanması” ifadesi
Nahl Suresi 16/89’da Kur’an’ın “her konuda açıklama getiren bir rehber” olduğu ifade edilmektedir. Bu, Kur’an’ın insanlara doğru yolu göstermek, helal ve haramı, ahlaki ve pratik konuları açıklamak gibi konularda apaçık bir rehber olduğuna işaret eder. Ayette geçen “her şey” ifadesi, mutlak anlamda evrendeki her bilgi değil, insanların dinî ve ahlaki yaşamında ihtiyaç duyacağı her şeyin açıklandığını belirtir.

Bu açıklamalar, insanların hem dünya hem de ahiret hayatında ihtiyaç duyacağı temel esasları içerir. Bu nedenle, Kur’an’ın rehberlik işlevi kapsamında verdiği bilgi, herkesin anlayabileceği şekilde muhkem ayetlerle sunulmuştur. Müteşabih ayetler ise daha çok tefekkür, iman ve teslimiyet amacıyla vardır ve bu ayetlerin detaylı yorumu, ancak ilimde derinleşmiş olan alimler tarafından yapılabilir.

3. Ayetler Arasındaki İlişki
Âl-i İmran 3/7 Ayeti: Bu ayet, Kur’an’daki ayetlerin muhkem ve müteşabih olarak ikiye ayrıldığını belirtir. Muhkem ayetler, temel ve açık olan, dinin esaslarını ortaya koyan ayetlerdir. Müteşabih ayetler ise anlamı daha derin ve bazen mecazi olan ayetlerdir. Bu tür ayetlerin derin anlamını yalnızca Allah bilir. Müminlerin bu ayetler karşısında tavrı, iman edip teslim olmak olmalıdır.
Nahl 16/89 Ayeti: Bu ayet, Kur’an’ın insanlar için bir rehber ve rahmet olduğunu, helal-haram gibi konuları ve dinî esasları açıkladığını ifade eder. Burada “her şeyin açıklanması” ifadesiyle kastedilen, insanların ihtiyacı olan konuların açıklanmasıdır.

4. Selef ve Halef Görüşleri
Selef alimleri, “müteşabihlerin tevilini ancak Allah bilir” şeklinde bir duraklama yaparak bu ayetlerin anlamını yalnızca Allah’a bırakmayı savunmuşlardır. Halef alimleri ise, müteşabih ayetlerin manalarının, ilimde derinleşmiş olan alimler tarafından en azından bir ölçüde anlaşılabileceğini savunmuşlardır. Bu farklı yaklaşımlar, müteşabih ayetlerin doğası gereği, onların yoruma açık ve derin anlamlar içerdiğini ve herkes tarafından tam olarak kavranamayabileceğini göstermektedir.

5. Çelişki Var mı?
Bu iki ayet arasında bir çelişki yoktur, aksine birbirini tamamlarlar. Kur’an, insanlara yol gösterici ve rehber olmak üzere indirilen, temel esasları muhkem ayetlerle net bir şekilde ortaya koyan, aynı zamanda derin düşünmeyi ve Allah’a teslimiyeti teşvik eden müteşabih ayetler de içeren bir kitaptır. Nahl 16/89 ayetinde “her şeyin açıklanması” ifadesiyle, insanların dinî ve ahlaki konularda ihtiyaç duyduğu bilgilerin açıklandığına vurgu yapılırken; Âl-i İmran 3/7 ayetinde ise, bu açıklamanın hem muhkem hem de müteşabih ayetlerle yapıldığı ifade edilmektedir.

Kur’an’ın bu özelliği, hem temel mesajlarını açık ve anlaşılır bir şekilde vermesi, hem de derinlemesine düşünenler için daha derin hikmet ve anlamlar içermesi bakımından bir zenginlik sunar. Böylece Kur’an, hem herkesin anlayabileceği bir rehber, hem de alimlerin derinlemesine inceleyip daha fazla hikmet çıkarması gereken bir ilim kaynağıdır.

Özetle, Kur’an’daki muhkem ayetler herkes için anlaşılabilir bir rehber niteliği taşırken, müteşabih ayetler derin düşünce, iman ve teslimiyet gerektiren, Allah’ın bilgisine havale edilmesi gereken ayetlerdir. Bu, Kur’an’ın farklı bilgi seviyelerine ve anlayış düzeylerine hitap eden kapsamlı ve çok katmanlı yapısının bir ifadesidir.

CEVAP-2:

Bu konuyu anlamak için Kur’an’da geçen “müteşabih” ve “muhkem” kavramlarını iyi kavramak önemlidir. Müteşabih ve muhkem ayetlerin varlığı, Kur’an’ın zenginliği ve derinliği ile yakından ilgilidir. Bu iki kavramı şu şekilde ele alabiliriz:

1. Muhkem Ayetler ve Müteşabih Ayetler
Muhkem Ayetler: Bunlar, anlamı net ve açık olan, insanlar tarafından kolayca anlaşılabilen, dinin temel esaslarını, ahlaki ilkeleri ve pratik hükümleri belirleyen ayetlerdir. Bu tür ayetler, Müslümanların iman esaslarını, ibadetlerini ve yaşamlarını şekillendiren temel unsurları içerir. “Kur’an’ın açıklanan bir kitap” olarak nitelendirildiği ayetlerde kastedilen, bu muhkem ayetlerdir. Bu ayetler, dinin anlaşılması ve uygulanması için gereken temel mesajı açıkça ortaya koyar.

Müteşabih Ayetler: Anlamı açık olmayan, sembolik veya mecazi ifadeler içeren, yoruma ve derin incelemeye muhtaç olan ayetlerdir. Bu ayetler genellikle insan idrakini aşan konularla ilgilidir; örneğin, Allah’ın bazı sıfatları, kıyamet sahneleri veya gayba dair meseleler müteşabih olarak değerlendirilebilir. Bu ayetlerin tam anlamını yalnızca Allah bilir (Al-i İmran 3/7). Müteşabih ayetler, insanların akıl ve idrak sınırlarını zorlar ve bazen gaybî gerçekliklere işaret eder.

2. Kur’an’ın Zenginliği ve Müteşabih Ayetlerin Hikmeti
Kur’an’da hem muhkem hem de müteşabih ayetlerin bulunmasının hikmeti, insanların farklı seviyelerde bilgiye ve anlayışa sahip olmalarından kaynaklanmaktadır. Müteşabih ayetler, bir yönüyle insanları düşünmeye, araştırmaya ve derinlemesine anlamaya teşvik eder. Bu ayetler, Kur’an’ın farklı katmanları olduğunu ve her seviyede insana hitap ettiğini gösterir.

Açıklanan Bir Kitap Olması: Kur’an’ın, muhkem ayetleriyle temel dini prensipleri ve ahlaki ilkeleri açıklayan, pratik olarak insanlara yol gösteren bir rehber olduğu ifade edilmiştir. Bu, Kur’an’ın inanan bir toplum için “yol gösterici ve rahmet” olma özelliğidir. Müteşabih ayetler ise insanları derin düşünmeye ve Allah’ın bilgisine teslim olmaya yönlendiren ayetlerdir. Bu da insanın sınırlı idrakini, Allah’ın sonsuz bilgisinin yanında fark etmesine vesile olur.

İmtihan ve Teslimiyet: Müteşabih ayetlerin varlığı, aynı zamanda bir imtihan unsurudur. İnsanların müteşabih ayetler karşısında tutumları, onların samimiyetini ve imanlarını gösterir. Al-i İmran Suresi 7. ayette belirtildiği gibi, bazı insanlar bu müteşabih ayetlerin peşine düşerek fitne çıkarmaya veya kendi arzularına uygun yorumlar yapmaya çalışabilirler. Oysa bu ayetler karşısında müminlerin tavrı, Allah’a teslimiyet ve bu bilgilerin hakikatini yalnızca O’nun bildiğine inanmak olmalıdır.

3. Birlikte Anlamlandırmak
Kur’an’ın hem açıklanmış bir kitap olarak tanımlanması hem de müteşabih ayetlerin bulunması, kitabın hem temel mesajları açık bir şekilde verdiği, hem de derin tefekkür gerektiren konulara yer verdiği anlamına gelir. Yani Kur’an, insanlara hem yaşam rehberi olacak net hükümler sunmakta hem de Allah’ın büyüklüğünü ve yaratılışın sırlarını düşünmeye sevk eden, insan aklını aşan ayetler içermektedir.

Muhkem ayetler, İslam’ın inanç ve ahlak esaslarını belirlerken, müteşabih ayetler insanlara Allah’ın ilminin genişliği ve gizemin bir parçasını hissettirir. Böylelikle insan, Kur’an’ın hem aklını hem de kalbini yönlendiren bir rehber olduğunu anlar.

Bu durumu şöyle özetleyebiliriz: Kur’an, temel mesajlarında açık ve nettir; inanç esasları ve hayat prensipleri muhkem ayetlerle belirlenmiştir. Müteşabih ayetler ise insanları düşünmeye, derinleşmeye ve nihayetinde Allah’ın bilgisinin sınırsızlığını idrak etmeye teşvik eder. Böylece Kur’an, hem herkesin anlayabileceği bir rehber, hem de derin tefekkür edenlerin keşfetmeye devam edebileceği bir hikmet hazinesi olarak karşımıza çıkar.

BENZER KONULAR:

• Al-i İmran Suresi 7. Ayet’i ve muhkem/müteşabih kavramları
• Muhkem Ve müteşabih ne demek? Kısaca
• müteşabih ne demek? müteşabih kavramının anlamı
• müteşabihlerin Yararı Nedir?
• Ebced ve Cifir nedir?
• Tümünü görüntüle.
• Mükemmel yaratılışımız
• Bir insanın mükemmel olması
• Sizce, evrende var olan mükemmel düzen nasıl kurulmuştur?
• Evrende gördüğümüz mükemmel düzenle ilgili örnekleri listeleyelim
• Evrendeki mükemmel düzene dair iki örnek yazınız
• Tümünü görüntüle.