Paylaş
Mutezile Mezhebinin Yanlış Bir Görüşü
Question
Mutezile’nin Meşiet Hakkında Yanlış Bir Görüşü
Fahreddin Razi, Mefatihu’l-Ğayb, Akçağ Yayınları: 3/85-86.
Elmalılı Muhammed Hamdi Yazır diyor ki: “Bu açıklamaya dahi kanaat getirmediler de dediler ki; bizim için Rabbine dua et, bize onun ne olduğunu açıklasın, zira bu bakara bize müteşabih (üstü kapalı), karışık geldi, onun hangi bakare olduğunu kestiremedik. Biz onun kendine mahsus özelliklerini istedikçe bize onun genel vasıfları açıklanıyor, ve inşaallah biz her halde yola geleceğiz, yahut kesmenin yolunu bulacağız.”[1]
Seyyid Kutub diyor ki: “Rabbine dua et de bu sığırı bize iyice tanımlasın.”
Bu anlamsız ve inatçı sorularını, meselenin kendileri için içinden çıkılmaz hale gelmesine, zira sığırları birbirinden ayırdedemez duruma düşmelerine bağlıyorlar: “Sığırları birbirinden ayırdedemez olduk.”
Üstelik bu defa cahilliklerinin farkına varmış olacaklar ki, şöyle diyorlar:
“Allah dilerse bu karışıklığın içinden çıkarız.”
Ama artık bu işin kendileri için daha karmaşık ve daha zor bir hale gelmesi, serbest tercih alanlarının daha da daraltılması ve sınırlandırılması, kesecekleri sığırda daha önce aranmayan ve öngörülmeyen yeni nitelikler aranması kaçınılmazdı. Okuyoruz:”[2]
——————————————————————————–
[1] Elmalılı Muhammed Hamdi Yazır, Hak Dini Kur’an Dili, Azim Yayınları: 1/321.
[2] Seyyid Kutub, Fîzilâli’l-Kur’an, Dünya Yayınları: 1/116-117.
Benzeri konular:
Answer ( 1 )
Mutezile mezhebi, İslam düşüncesinde özgür irade, adalet, akıl ve insanın sorumluluğu gibi konularda önemli görüşler ortaya koymuş bir mezheptir. Mutezile, özellikle 8. ve 9. yüzyıllarda, İslam dünyasında etkili olmuş ve birçok konuda akılcı bir yaklaşım sergilemiştir. Ancak, Mutezile’nin bazı görüşleri daha sonra tartışmalı hâle gelmiş ve farklı İslam düşünürleri tarafından eleştirilmiştir.
Mutezile’nin yanlış veya tartışmalı kabul edilen bazı görüşleri şunlar olabilir:
1. İnsanların İrade Hürriyeti ve Akılcılığı
Mutezile, insanın özgür iradesine büyük önem vermiştir. Onlara göre, insanlar kendi fiillerinden sorumludur ve Allah’ın adaletini kabul edebilmek için insanın iradesi ve sorumluluğu olmalıdır. Ancak, bu görüş bazı düşünürler tarafından aşırı bir özgür irade anlayışı olarak eleştirilmiştir. Çünkü bu görüş, Allah’ın mutlak kudretini sınırlama riski taşır. Ayrıca, Mutezile’ye göre insanlar akıl yoluyla doğruyu yanlıştan ayırt edebilirler; bu da bazen, akılcı olmayan öğretilerin geçerliliğini sorgulamayı gerektirebilir.
2. Kur’an’ın Mahiyeti (Kur’an’ın Sonradan Yaratılmış Olması)
Mutezile, Kur’an’ın Allah’ın kelamı olmakla birlikte, “sonradan yaratılmış” olduğu görüşünü benimsemiştir. Bu, bazı kelamcılar tarafından oldukça tartışmalı bir görüş olarak kabul edilmiştir. Çünkü Ehl-i Sünnet ve diğer bazı mezhepler, Kur’an’ın ezeli ve ebedi olduğunu savunurlar. Bu görüş, Allah’ın kelamının ezeli ve değişmez olduğuna inananlar tarafından bir sapma olarak görülmüştür.
3. Allah’ın Adaleti Üzerine Aşırı Vurgu
Mutezile, Allah’ın adaletini çok güçlü bir şekilde savunmuştur. Onlara göre, Allah hiçbir şekilde zulmetmez ve tüm fiillerinin bir adalet ölçüsüne göre gerçekleşmesi gerekir. Bu görüş, zaman zaman Allah’ın kudretini sınırlayıcı bir yaklaşımdan sayılmıştır. Çünkü Allah’ın kudretinin her türlü adaletsizliği ve olayı kapsayabileceği, her türlü mülkün Allah’a ait olduğu kabul edilir. Allah’ın her şeyin yaratıcısı ve mutlak sahibi olduğu gerçeği, bazen Mutezile’nin adalet anlayışıyla çelişkili bir şekilde algılanabilir.
4. İmamet ve Halifelik Üzerine Görüşleri
Mutezile, özellikle erken İslam tarihinde Emeviler ve Abbasiler gibi yönetimlere karşı eleştirilerde bulunmuş ve “adaletli bir halife” anlayışını savunmuştur. Mutezile’ye göre halife, adaletli ve akılcı olmalıdır. Ancak, Mutezile’nin halife konusunda takındığı bu tutum bazen mezhep içi bölünmelere yol açmıştır.
Sonuç olarak, Mutezile mezhebinin bazı görüşleri, daha sonra gelen İslam düşünürleri tarafından yanlış veya eksik olarak kabul edilmiş, bazen de Ehl-i Sünnet tarafından reddedilmiştir. Ancak, Mutezile’nin İslam düşüncesine katkıları özellikle akıl, özgür irade ve adalet gibi konularda hala önemli bir yer tutmaktadır.