NEFİS TERBİYESİ

Nefis terbiyesi ne demek? nefis terbiyesi için neler yapılmalı

Nefis terbiyesi hakkında bilgi (Arapça ayetler)
وَنَفْسٍ وَمَا سَوّٰيهَاۙۖ ﴿7﴾ فَاَلْهَمَهَا فُجُورَهَا وَتَقْوٰيهَاۙۖ ﴿8﴾ قَدْ اَفْلَحَ مَنْ زَكّٰيهَاۙۖ ﴿9﴾ وَقَدْ خَابَ مَنْ دَسّٰيهَاۜ ﴿10 ﴾ (Şems Süresi)

Nefsi nasıl terbiye edilir?

Yüce Allah insanı en mükemmel şekilde yaratmış ve kendisine kulluk yapsın diye dünyaya göndermiştir. Bu dünya hayatında faydalanabilmesi için insana birçok nimet lutfetmiştir. İnsan dünya hayatında belirli bir süre imtihan edildikten sonra yaptıklarından sorguya çekilmek üzere tekrar Rabbinin huzuruna çıkacaktır. İnsanın yapıp ettiği her şey, söylediği bütün sözler, geçirdiği her an melekler tarafından kaydedilmektedir. Mahşerde ise tüm hayatı bir kitap olarak kendisine verilecek ve her şeyin hesabı sorulacaktır. İşte bu hesabı Allah’ın istediği şekilde verebilmek için kişinin nefis terbiyesi ve nefis muhasebesi yapması çok önemlidir.

Nefis; insandaki şehvet ve gazap kuvvetlerinin toplandığı, şerrin kaynağı ve kötü huyların temeli olarak bilinmektedir. Kur’an-ı Kerim’de nefsin daha çok insana vesvese veren; kötülüğü emredici duygu, arzu ve istek anlamında kullanıldığını görmekteyiz. Nitekim bir ayeti kerimede “…nefis aşırı derecede kötülüğü emreder…”[1] buyrulmaktadır. Aynı nefis, terbiye sayesinde kötü sıfatlardan arındırılıp iyi sıfatlarla süslenirse kurtuluşa erer. Nitekim şu ayetler buna delalet eder: “Nefse ve onu düzgün bir biçimde şekillendirip ona kötülük duygusunu ve takvasını (kötülükten sakınma yeteneğini) ilham edene andolsun ki, nefsini arındıran kurtuluşa ermiştir. Onu kötülüklere gömüp kirleten kimse de ziyana uğramıştır.” [2] Demek oluyor ki bizden nefisle mücadele yapılması isteniyor. Bu neye bağlıdır? Bu öncelikle kişinin imanının kuvvetli olmasına, ibadetlerinin devamlılığına ve ahlakının güzelliğine bağlıdır. Bu üç esasa riayet edildiği zaman nefisle olan mücadelede başarılı olabiliriz.

Her insan nefis sahibidir ve nefsin doğal ihtiyaçları vardır. Bu ihtiyaçlar gayrı meşru yollarla değil de meşru yollarla karşılanmalıdır. Zaman zaman karşı koymakta zorlandığımız isteklerimiz olacaktır. Zaten bu; dünya hayatının bir imtihan hayatı olmasının gereğidir. Peygamberimiz (sav) bir hadisi şerifinde şöyle buyurmuştur: “Gerçekten zeki ve akıllı kişi, nefsinin kötü arzularına hâkim olup ölümden sonrası için çalışandır. Aciz kişi ise, nefsinin her türlü arzu ve isteklerine uyarak hayatını devam ettirip, Allah’tan her şeyi ve Cenneti isteyen kişidir.”[3] Peygamber Efendimiz (sav), nefsin kötülüklerine karşı ise Allah’a şöyle dua etmiştir. “ Allah’ım! Acizlikten, tembellikten, cimrilikten, ihtiyarlayıp ele avuca düşmekten ve kabir azabından sana sığınırım. Allah’ım! Nefsime takvâ nasip et ve onu her türlü günahtan temizle; onu en iyi temizleyecek sensin. Ona yardım edip eğitecek sadece sensin. Allah’ım! Faydasız ilimden, ürpermeyen kalpten, doyma bilmeyen nefisten ve kabul olunmayan duadan sana sığınırım.”[4]

Hepimiz dünya hayatının geçiciliğini fark edip nefislerimizin meşru olmayan arzu ve isteklerini dizginlemeliyiz. Sürekli nefis muhasebemizi yaparak yarınlarımızın daha güzel olması için çalışmalıyız. Allah’ın razı olduğu, cennetine kabul buyurduğu kullarının ancak, her türlü kötülükten arınmış bir nefse sahip olanlar olduğunu asla unutmamalıyız. Fecr süresindeki şu ayetlerin meali ile son veriyorum: “Ey huzur içinde olan nefis! Sen Allah’tan razı, Allah da senden razı olarak Rabbine dön! (İyi) kullarımın arasına katıl. Cennetime gir.”[5]

[1] Yusuf. 12/53.
[2] Şems, 91/7-10
[3] İbn Mâce, Zühd, 31.
[4] Müslim, Zikir, 73; Ayrıca bk. Nesâî, İstiâze, 13, 65.
[5] Fecr, 89/27-30.