NEVRUZ

Nevruz Bayramı neden kutlanır

النوروز – النيروز

Bazı toplumlarda 21 Mart’ta kutlanan yılbaşı bayramı.

Farsça’da nevruz “yeni gün” anlamına gelir. Bu bayram, Orta Asya’dan Ortadoğu’ya ve Balkanlar’a kadar geniş bir coğrafyada yaşayan halklar tarafından 21 Mart’ta kutlanmaktadır. Nevruz kutlamalarının nerede ve ne zaman başladığı kesin olarak bilinmese de Antik dönemden itibaren Eski Bâbil ve Sumerler gibi çeşitli halklar baharın başlangıcında ve hasat mevsiminde kutlamalar yapmıştır.

Nevruz kutlamalarına dair en eski bilgilere İran kaynaklarında rastlanmaktadır. İslam öncesi İran geleneğinde Nevruz dini karakterde bir bayram olup eskiye ya da eski yıla ait kötülüklerin, uğursuzlukların ve kıtlığın sona erdiği, yeni bir sevinç, umut ve bereketin başladığı gün olarak görülürdü. Efsanevi Pers Kralı Cemşid’in kutsal sayılan saltanat arabasıyla göklere yükselmesi veya Zerdüşt’ün doğumuyla ilişkilendirilen Nevruz bayramı Mecûsî, Sâbii, Zerdüşti ne Bahâî gibi İran kökenli dinlere mensup halklar tarafından da kutlanmıştır.
Çeşitli Türk boylarınca tabiatın yeniden uyanışı ve tarımsal faaliyetlerin başlangıcı vesilesiyle düzenlenen 21 Mart (gece ve gündüzün eşit olduğu gün, ilkbahar ekinoksu) bahar kutlamaları Ortaçağ’dan itibaren Nevruz olarak adlandırılmıştır. Aynı tarih bazı Türk boylarınca kullanılan takvimlerde yılbaşını temsil etmektedir. Nitekim hem güneşe göre düzenlenen on iki hayvanlı Türk

takviminin hem de Sultan Melikşah’ın Celâlüddevle lakabına atfen kullanılan Celâlî takviminin başlangıcı (Nevrůz-ı sultânî) 21 Mart’tır. Osmanlılar döneminde takvimler müneccimbaşı tarafından her yıl Nevruz’da hazırlanır ve padişaha takdim edilirdi. Günümüzde ise Nevruz, özellikle 1980’li yıllardan itibaren Türk cumhuriyetlerinde resmî olarak kutlanan bir gün halini almıştır.

Öteden beri Nevruz kutlamalarında en çok dikkat çeken hususlar arasında, ateş ve su etrafında şekillenen ve İslam inancıyla bağdaşmayan bazı ritüeller yer almaktadır. Nevruz günü insanlar günahlarından arınmak ve talihlerini düzeltmek için meydanlarda yakılan ateş üzerinden atlarlar. Bazı Türk boylarında Nevruz günü ateşte demir ısıtılıp dövülür. Nevruz için özel olarak hazırlanan bazı bitkiler ve süslemeler merasim sonunda nehre atılır. Yine o güne mahsus olarak pişirilen yemeğin topluca yenilmesi, bayram süresince çeşitli yarışmalar düzenlenmesi ve oyunlar oynanması gibi âdetler de yaygındır.

Nevruz’un bizzat Hz. Peygamber tarafından tasvip edildiği yönündeki anlayış doğru olmayıp bu kutlamalar büyük ihtimalle İran’ın müslümanlarca fethedilmesinden sonra İslam geleneğine girmiştir. İslam inancına göre ramazan ve kurban bayramlar dışında bayram yoktur, çünkü Hz. Peygamber Câhiliye toplumunda görülen bayramları iptal edip onların yerine bu iki günü bayram ilan etmiştir: “Sizin şenlik yaparak kutladığınız iki bayramınız vardı. Allah onların yerine size daha hayırlı iki günü verdi: Ramazan ve kurban bayramları” (Nesâî, “Salâtü’l-ideyn”, 1). Bu sebeple pek çok sahâbî ve alim İslam’a aykırı inançları ihtiva eden Nevruz ve Mihrican gibi günlerin kutlanmasına karşı çıkmışlardır. Çeşitli müslüman halklar arasında görülen Nevruz’un Hz. Adem’in yaratıldığı, Hz. Yüsuf’un kuyudan, Hz. Yunus’un balığın karnından kurtulduğu, Hz. İbrâhim’in putları yıktığı, Hz. Ali’nin doğduğu veya Hz. Fâtıma ile evlendiği gün olduğu şeklindeki inanışların da dini açıdan bir dayanağı yoktur.

Temel islam ansiklopedisi

İslamda nevruz’un yeri