Nusayrilik için kullanılan Arap Aleviliği isimlendirmesi dikkate alındığında Anadolu Aleviliği ile arasında farklılık var mıdır?

Nusayrîlere, Anadolu’da Kızılbaş Aleviler ile karışmaması için Arap Alevileri de denilmektedir. Aralarında benzerlikler olduğu gibi farklılıklar da vardır.

En başta gelen farklılık Nusayrilerin Arap olmaları, Arapça konuşmaları, ibadetlerini Arapça yapmalarıdır. Aleviler ise çoğunlukla Türk’tür ve ibadetlerini Türkçe yaparlar. Kürt asıllı Aleviler de vardır. Hacı Bektaşi Veli gibi sufiler, Türkmenler arasında görüşlerini yaymışlardır.

Nusayrilik bir mezhep olarak ele alınır. Aleviliğin Bektaşilik, Safevilik gibi tarikatlarla ilgili tarihlerine işaret edilerek tasavvufî ta rafı üzerinde durulur. Nusayriliğin on ikinci imamın gaybetine kadar giden ortak Şiilik tarihi söz konusudur. Alevilerin Safevilerle birlikte Şii unsurlar ile temasından söz edilir. Ancak Alevilerin İsnâaşeriyye gibi yoğun bir fıkıh kültürü yoktur. Safevilerde Şiî-İmamî ulemanın etkinliği arttıkça Kızılbaşlığın etkisi azalmıştır.

Aleviler cem adı verilen meclislerinde erkânlarını uygularlar. İkrar almış kadın ve erkek Aleviler buraya katılırlar. Cemler, topluca icra edilmektedir. Nusayrîler bireysel ibadet ederler. Alevilerde semah vardır. Nusayrilerde bunun benzeri bir şey yoktur. Alevilerde cem evleri kullanılmaktadır. Nusayrilikte Nüdeyve denilen bazı kararların alındığı küçük toplantı yerleri vardır.

Nusayrîler, kadınlara sırrın verilemeyeceğini kabul eder, dinin bazı aşamalarını kadınlara öğretmezler. Bazı kaynaklar bunu açıklarken onların kadınları farklı bir statüde gördüklerine dair bilgiler de vermektedirler. Günümüz Nusayrileri kadına din telkininin farklı oluşunu daha çok tarihte gördükleri baskılardan kadınları korumak amaçlı bir tedbir olduğu şeklinde açıklamakta, kadınların daha aşağı bir konumda görüldüğüne dair ifadeleri reddetmektedirler. Alevilerde kadınlar cemlere katılmaktadırlar.

Nusayriler çeşitli hatıraların anılması gibi vesilelerle çok sayıda bayram kutlamaktadırlar. Bunlar arasında Ehl-i beyt mensuplarının doğumu, imamet ile müjdelenmesi gibi sebeplerle hatırası yaşatılan günler vardır. Ayrıca Hristiyanların kutladıkları bayramlar da onlar için önemlidir. Bölgedeki Haçlılarla ortak tarihî geçmişleri olan Nusayrîlerin bayramlar gibi gelenekler bakımından Hristiyanlardan etkilenmiş olmaları mümkündür. Aleviler arasında Hristiyanların dinî bayramlarını kutlama uygulaması yoktur.

Nusayrilerde mezhebe giriş törenleri sürecinde erkek çocuk başka bir ailenin yanında eğitime verilir. Buna din amcalığı denilir. Böylece bu çocukla o aile arasında bazı hukukî sonuçları olan bağlar kurul muş olur. Aleviler arasında da musahiplik denilen bir uygulama vardır. İki evli aile arasında oluşturulan din kardeşliği ile aralarında bazı sorumluluklar doğar. Hz. Peygamber’in hicret sonrası Ensar ile Mu hacir aileler arasında yaptığı uygulama bunun örneği sayılır.

Her iki grup da kapalı topluluklardır. Aynı mezhepten anne babadan doğmuş bireylerden oluşurlar. Evliliklerin mezhep içerisin den olması esastır. Dolayısıyla mezhebe adam kazandırma diye bir gaye güdülmez. Aslında her iki grupta da sırrilik esastır. Günümüzün şartlarında bunun uygulanması zorlaşmış olsa da Alevi talipler için belli bir dedeye bağlılık, Nusayriler için de şeyhe bağlılık söz konusudur (A. Togayhan, “Kültürel Farklılıklar Ekseninde Nusayrilik Üzerine Bir Din Sosyolojisi Araştırması”, s. 57-91).

Alevi Türkler ve Nusayri Araplar, kendi ülkelerindeki milliyetçi hareketleri desteklemektedirler. Alevi Türkler milliyetçiliği, laikliği ve Türk-laik kimliğine sahip olan solcu ve sosyal demokrat partileri desteklemişlerdir. Alevi Türkler de Osmanlılar ve diğer Sünnî Müslü man yöneticilerden gördükleri baskılardan söz ederler. Suriyeli Arap Nusayriler ise Osmanlılar ve Türkleri Suriye’yi işgal edip sömürmüş yönetimler olarak görmektedirler (M. Aringberg-Laanatza, “Türkiye Alevileri-Suriye Alevileri”, s. 195-214).

Kaynak: 88 soru cevap kitapları

Nusayrilik (Arap Aleviliği) ile Anadolu Aleviliği arasındaki farklar, her iki inanç grubunun tarihsel, etnik ve kültürel bağlamlarından kaynaklanır. İşte belirgin farklılıklar ve benzerlikler:

Farklılıklar:

1. Etnik ve Dilsel Farklılıklar:
   • Nusayriler: Arap kökenlidirler ve ibadetlerini Arapça yaparlar. Arap kültürü ve dili etkindir.
   • Anadolu Alevileri: Çoğunluğu Türk kökenlidir ve ibadetlerini Türkçe yaparlar. Kürt Aleviler de vardır, ama genel olarak Anadolu Aleviliği Türk dili ve kültürü ile şekillenmiştir.
2. İbadet ve Ritüel Farklılıkları:
   • Nusayriler: Bireysel ibadete ağırlık verirler, toplu ibadet pratikleri yaygın değildir. Kadınların bazı dini bilgileri öğrenmeleri sınırlandırılmıştır.
   • Anadolu Alevileri: Cem adı verilen toplu ibadetlerde, kadın ve erkek birlikte ibadet ederler. Semah gibi ritüeller vardır ve cem evleri önemli ibadet yerleridir.
3. Teolojik ve Doktrinel Farklılıklar:
   • Nusayrilik: Şiiliğin bir mezhebi olarak kabul edilir ve 12 İmam inancı merkezîdir. Hristiyanlıkla tarihsel bir etkileşim söz konusudur, bu nedenle Hristiyan bayramları da kutlanır.
   • Anadolu Aleviliği: Bektaşilik gibi tasavvufi tarikatlarla bağlantılıdır, ancak Şii fıkhına dayalı bir sistematik ilahiyat geliştirilmemiştir. Hristiyan bayramlarının kutlanması gibi bir uygulama yoktur.
4. Sosyal ve Kültürel Yapılar:
   • Nusayriler: Kapalı bir topluluktur ve mezhebe dışarıdan bireylerin katılması yaygın değildir. Dinî eğitimin bir parçası olarak çocuklar başka ailelere emanet edilebilir.
   • Anadolu Alevileri: Musahiplik gibi sosyal yapılarla iki ailenin dinî kardeşliği pekiştirilir. Bu da topluluk içinde güçlü sosyal bağlar oluşturur.
5. Siyasi ve Tarihsel Bağlam:
   • Nusayriler: Suriyeli Nusayriler, Osmanlı ve Türk yönetimlerine karşı tarihsel bir karşıtlık beslemişlerdir.
   • Anadolu Alevileri: Osmanlı ve Sünni İslam yönetimlerinden baskı gördüklerini belirtirler, bu nedenle Türkiye’deki milliyetçi ve laik hareketleri desteklemişlerdir.

Benzerlikler:

• Her iki grup da kapalı topluluklar oluşturur ve dışarıdan mezhebe katılım nadirdir.
• Her iki grup da Şiilik kökenlidir ve on iki imam inancını paylaşır.
• Sırrilik (dinî bilgilerin dışarıya ifşa edilmemesi) her iki toplulukta da önemlidir.

Bu farklılıklar ve benzerlikler, Nusayrilik ile Anadolu Aleviliğinin birbirinden ayrı dinî ve kültürel kimliklere sahip olduğunu, ancak Şiilik temelinde bazı ortak noktaları paylaştıklarını gösterir.

BENZER KONULAR:

• Nusayrilik Ne Demek? Kısaca
• Nusayrilik hakkında kısaca bilgi
• Türkler Hangi Mezhebe Aittir?
• Mezhep değişiklikleri
• Hanefi ile Alevi evlenebilir mi
• Tümünü görüntüle.
• Şia (Şiilik) Ne Demek? Kısaca
• Şia mezhebi nedir? Şii mezhebi hakkında bilgi kısaca
• Şii ve Sünni evlenebilir mi?
• Şii’lerin tam olarak inandıkları nedir?
• Şii ile Evlilik
• Tümünü görüntüle.
• Alevilik-Bektaşilikteki muharrem orucu hakkında bilgi veriniz.
• Alevilik-Bektaşilikte önem verilen başlıca ilkeleri öğreniniz.
• İslam Ansiklopedisi, tasavvuf kitaplardan Alevilik-Bektaşilik hakkında bir araştırma
• Alevilik Ne Demek? Kısaca
• Alevilik nedir nereden gelir
• Tümünü görüntüle.