ÖLÜNÜN YIKANMASI

– İbni Abbas radıyallahu anhümânın naklettiğine göre Hz. Peygamber sallallahu aleyhi ve sellem bineğinden düşerek vefat eden ihramlı kişi hakkında şöyle buyurmuştur: “Onu su ve sidr ile yıkayın, iki parça elbiseyle kefenleyin.”

Ölüyü yıkama hakkındaki Hadisin arapça mmetni:

وعن ابن عباس رضي الله عنهما أن النبي صلى الله عليه وسلم قال:

في المخرم الذي سقط عن راحلته فمات: «اغسلوه بماء وسدر، وكفنوه في ثوبين » متفق عليه. 523

Hadisten Çıkarılan Hükümler:

1- Hadiste geçen “yıkayın… kefenleyin” ifadesine göre ölüyü yıkamak ve kefenlemek vaciptir. Çünkü cümle emir kalıbıyla söylenmiştir ve emir kalıbı vaciplik ifade eder. Alimler bu hususta ittifak etmişler ve şöyle demişlerdir: Ölüyü yıkamak ve kefenlemek farz-ı kifâyedir. Bazı insanlar bu vecibeyi yerine getirirlerse diğerlerinden sorumluluk düşer. Çünkü maksat ölünün hakkının yerine getirilmesidir. Ölüyü yıkamak taabbüdi bir yıkama olup gaslin bütün şartları burada da geçerlidir.

2- Hadiste geçen “su ve sidr ile” ifadesine göre, ölüyü yıkarken suyla birlikte temizleyici bir maddenin kullanılması sünnettir. Sidr, nebk denilenArabistan kirazı ağacı olup eskiden bu ağaçtan temizlik maddesi elde edilir di. Söz konusu ağacın meyvesi insan vücudunu güçlendirir. Sidr veya ona benzer bir madde olan sabun ilk yıkamada ölünün bedenini temizlemek için kullanılır ve bu ilk yıkamada başın temizlenmesine özen gösterilir. Ölünün vücudunda bulunabilecek pislikler izale edilir. Sonra ölünün sağ tarafı, daha sonra da sol tarafı yıkanır ve bu iş bittikten sonra kurulanır. Sidr denilen temizlik maddesini kullanmayı vacip değil de sünnet yapan şey, melekler geleceği için ölüyü daha temiz hâle getirmektir.

3- Hadiste geçen “İki parça elbiseyle kefenleyin.” ifadesine göre, iki parça kumaşla ölüyü kefenlemek yeterlidir. Gerçekte söz konusu iki parça elbise ölünün ihramı olup tek parçadır. Üç parça kumaşla kefenlemeye dair sabit olan rivayetler kemâle dairdir.

Müçtehit imamlara göre kefende erkek ve kadın için vacip olan sa dece bir parça elbisedir. Eğer ölünün her tarafını örtecek bir elbise yoksa erkeğin avret yerlerini ve kadının bütün vücudunu örtecek bir kefenin ol ması vaciptir. Çünkü Buharî ve Müslim, Uhud savaşında şehit olan Mus’ab b. Umeyr radıyallahu anh hakkında varit olan şu hadisi nakletmişlerdir: “Onu kefenlemek için çizgili bir kumaş parçası bulabildik. Onunla ba şını örtsek ayakları açıkta kalıyor, ayaklarını örtsek başı açıkta kali yordu. Bunun üzerine Hz. Peygamber sallallahu aleyhi ve sellem bize ayaklarını örtmemizi ve başına izhir otu koymamızı emretti.”

4- Ölüyü yıkamak, kefenlemek ve defnetmek vaciptir. Bütün bunlar ve beraberinde yapılması gereken şeyler farz-ı kifâyedir. Bunlar tereke hak kında vacip olan borç, vasiyet ve veraset haklarından önce yerine getirilmesi gereken hususlardır. Çünkü söz konusu haklar hayatta olan insan için yapılan harcama mesabesindedir ve diğer haklardan önceliklidir.

وعن عائشة رضي الله عنها قالت: «لما أرادوا غسل النبي صلى الله عليه وسلم قالوا: والله ما تذري أنجزة رسول الله صلى الله عليه وسلم كما تجرد

مؤنانا، أم تغسله وعليه ثيابة؟.» الحديث، رواه أحمد، وأبو داود.

524 Hz. Aişe radıyallahu anha şöyle anlatıyor: “Hz. Peygamber sallallahu aleyhi ve sellemi (vefat ettikten sonra) yıkamak istediklerinde dediler ki, vallahi Resûlullah sallallahu aleyhi ve sellemi ölülerimizi soyup yıkadığımız gibi mi soyup yıkayalım, yoksa elbisesini çıkarmadan mı yıkayalım, bilmiyoruz.”

Hadisten Çıkarılan Hükümler:

Hadisin delalet ettiğine göre ölü gasledilmek istendiği zaman elbisesini çıkarmak sünnettir. Çünkü hadiste ashâbın şu sözü geçmektedir: “ölülerimizi soyup yıkadığımız gibi…” Zahirden anlaşıldığına göre, Hz. Peygamber sallallahu aleyhi ve sellem ashâbın ölülerini bu şekilde yıkadıklarını görmüş ve yaptıkları şeyi ikrar etmiştir.

Hadis ayrıca, sahabenin Hz. Peygamber sallallahu aleyhi ve selleme yaptıkları gibi, ölünün üzerinde bulunan giysiyle birlikte yıkanmasının da caiz olduğunu gösteriyor.

ÖLÜ KAÇ KERE YIKANIR?

الله عنها قالت: دخل علينا النبي صلى الله عليه وسلم وعن أم عطية رضي ونحن نعسل ابنته فقال: «اغسلتها ثلاثاً، أو خمساً، أو أكثر من ذلك إن رأيتن ذلك بماء وسدر، واجعلن في الآخرة كافوراً، أو شيئاً من كافور» فلما فرغنا آذناه، فألقى إلينا حلوة فقال: «أشعرتها إياه. متفق عليه.

525- Ümmü Atiyye radıyallahu anha şöyle anlatıyor: “Biz vefat et miş olan kızını (Hz. Zeyneb radiyallahu anha) yıkarken Hz. Peygamber sallallahu aleyhi ve sellem yanımıza geldi ve şöyle buyurdu: ‘Onu üç kere, beş kere veya gerek gördüğünüzde daha fazla sayıda su ve sidr ile yıkayın. Sonuncu yıkamanızda suya kâfûr katın.’ Yıkamayı bitirdiğimiz zaman kendisine haber verdik. Bunun üzerine geldi ve izârını bize vererek şöyle buyurdu: Bunu, bedenine değecek şekilde ona giydirin.”

وفي رواية لهما: «ابدأن بميامنها ومواضع الوضوء منها.»

Buharî ve Müslim’deki başka bir rivayette şu ifade geçmektedir: “Önce sağ tarafından ve abdest azalarından yıkamaya başlayın.”

وفي لفظ للبخاري ومسلم : افضفرنا شعرها ثلاثة قرون فألقيناها خلفها. de Buhari’de ve Müslim’de geçen lafızda şu ifade bulunmaktadır: “Saçlarını üç örgü yapıp arkasına saldık.”

وفي رواية لهما: «أو سبعاً» موضع «أو أكثر من ذلك.»

“Buharî ve Müslim’in naklettikleri bir başka rivayette “daha fazla sayıda” ifadesi yerine “veya yedi kere” ifadesi geçmektedir.

Hadisten Çıkarılan Hükümler:

İbnü’l-Münzir hazretleri şöyle diyor: “Ölü yıkamayla ilgili hadisler ara sında Ümmü Atıyye hadisinden daha değerlisi yoktur. Müçtehit imamlar bu hadisi esas almışlardır.”17 Biz burada hadisin hükümlerinden bir kısmını aktarmaya çalışacağız.

1- Ölüyü yıkamak vaciptir. Aralarında dört mezhep imamının da bulunduğu cumhura göre ölüyü yıkamak farz-ı kifâyedir. Çünkü hadiste “Onu üç kere yıkayın.” emri geçmektedir ve emir vaciplik ifade eder. Fakat şehit olanlar, ileride gelecek olan Câbir hadisinde zikredileceği gibi bu uygulamadan müstesna olup yıkanmazlar.
2- Ölüyü yıkamak taabbüdî bir husus olup Şâri (Allah ve Resûlü) bunu bizlere, ölünün üzerinde bulunabilecek bir pislikten dolayı değil, ibadet olması maksadıyla emretmiştir. Hadise göre, eğer üç kere yıkamakla ölüyü temizlemek mümkün olmazsa daha fazla yıkama konusunda bir üst sınır yoktur. Bilakis, temiz oluncaya kadar ölüyü yıkamak gerekir.

Yıkama sayısının tek sayılar olmasına özen göstermek müstehaptır. Çünkü hadiste “veya gerek gördüğünüzde daha fazla sayıda” ifadesi geçmektedir. Yani, Hz. Peygamber sallallahu aleyhi ve sellem yıkama sayısını onların arzularına değil, ihtiyaç nispetinde buna gerek görüp gör memelerine havale etmiştir. İbnü’l-Münzir bu hususta şöyle söylüyor: “Hz. Peygamber sallallahu aleyhi ve sellem yıkamanın tek sayıda olması şartıy la bunu onların gerek görmelerine havale etmiştir.”19 İşte bu yüzden Buhari hazretleri bu bâba “Tek Sayıda Yıkanması Müstehap Olan Şeyler Bâbı” adını vermiştir. Hafsa’nın rivayetinde varit olan “üç, beş veya yedi kere” ifadesinden dolayı ölüyü yediden fazla yıkamayı mekruh saymışlardır.

3- Hadiste geçen “Bunu, bedenine değecek şekilde ona giydirin.” ifadesi, Hz. Peygamber sallallahu aleyhi ve sellemin vücuduna değmiş olan o elbiseyle teberrük için söylenmiştir. Bu da saçları ve tırnakları gibi, Hz. Peygamber sallallahu aleyhi ve sellemin bıraktığı şerefli eserleriyle teberrük edilebileceğini göstermektedir.

BENZER KONULAR:

• Ölü suyuyla yıkanmak
• Abdest alma esnasında bilekler kolla birlikte yıkansa olur mu?
• Ölünün yıkanmasının hikmeti nedir ?
• Ölü doğan çocuğun cenazesi yıkanır mı
• Gusülde kuru yer kalırsa ardan zaman yıkanırsa kabul olur
• Tümünü görüntüle.