Oruç Adamakla İlgili Hükümler:

Burada adak orucu ve namaz gibi yerine getirilmesi gerekli olan ibadetlerle ilgili ilâve hükümlerden bahsedilecektir.

Hanefilere göre: İnsan bir ibadeti veya herhangi bir şeyi adarsa şu dört şartı varsa onu yerine getirmesi lazımdır.

a) Adanan şeyin cinsinden vacip bir ibadetin bulunması: Kişi, hastayı ziyaret yahut mevlit okumak gibi vacip ibadet olmayan işleri adarsa bunu yerine getirmek vacip olmaz. Çünkü bunlar cinsinden her hangi bir vacip bulunmamaktadır. İnsanın bir şeyi kendisine vacip kılması Allah’ın vacip kılmasına kıyas edilir. Çünkü insa nin emirlere uyması, bidat çıkarmaması gerekir.

Hanefiler bayram günlerinde oruç tutmayı adamayı caiz görmüşlerdir. Çünkü bayramlarda oruç tutmak vasıf itibanyla haram olup aslı itibarıyla haram değildir. Çünkü bayramlarda oruç tutmak Allah’ın ziyafetinden yüz çevirmektir. Orucun aslı ise meşrudur.

b) Adanan şey başkasına bağlı olarak değil, bizzat maksut olmalıdır. Mesela abdest olmayı yahut Kur’an okumayı adamayı yerine getirmek lazım değildir. Çün kü abdest almak bizatihi maksut değildir. Çünkü bu başka bir ibadetin yerine geti rilmesi için meşru kılınmıştır. Bu da namaz kılmanın helal olmasıdır.

c) Adanan şey vacip, farz olmamalıdır: Beş vakit namaz gibi, Ramazan orucu gibi farz olan ibadetleri adamak sahih değildir. Çünkü farz olan bir şeyi kişinin ken disine vacip kılması mümkün değildir. Vacip oldukları görüşünü benimseyen Ha neftlere göre, vitir namazı ile tilâvet secdesini adamak da sahih değildir. Çünkü bunlar kişiye zaten şer’an vacip kılınmışlardır.

d) Adanan şeyin yapılması veya olması imkânsız olmamalıdır: Mesela, Allah için dünkü günü yahut evvelki günü oruç tutmayı adadım, demek gibi. Çünkü böyle bir ibadetin yerine getirilmesi mümkün değildir.

Buna göre, itikâfta bulunmayı, farz olmayan namazı adamak, mal tasadduk etmeyi, kurban kesmeyi adamak sahihtir. Çünkü şer’an bunların cinsinden vacip olan ibadetler vardır. Kurban bayramında kesilen kurban gibi. Hanefîlere göre, bayram günleri ile teşrik günlerini oruç tutmak için adamak muhtar olan görüşe göre sahih tir. Ancak bu günlerde adanan oruçları bozup da kaza etmek vaciptir. Eğer bu günlerde oruç tutulursa haram olmakla birlikte caizdir.

Bir kimse mesela iki rekât namaz kılmak gibi mutlak olarak bir adakta bulu nursa yahut “Eğer Allah bana bir erkek çocuğu verirse “on fakiri doyuracağım” tar zinda şarta bağlı olarak adakta bulunsa ve şart da gerçekleşse bu adağı yerine getir mesi vacip olur. Çünkü Allah teala: “Adaklarını yerine getirsinler ” buyuruyor. Hz. Peygamber (a.s.) de: “Her kim Allah’a itaat edeceğini adarsa itaat etsin, her kim de Allah’a isyan edeceğini adarsa, Allah’a asi olmasın.”

İmam Züfer dışındaki Hanefi müçtehidlerine göre adakta zaman, mekan, dirhem (para) ve fakir belirlemek lağıvdır, boş ve lüzumsuzdur. Meselâ, bir kimseye şabanda oruç tutma adağı yerine Receb ayında oruç tutması yeterlidir. Bunun gibi Mekke’de, Mescid-i Aksa’da, Medine Mescidinde iki rekât namaz kılacağını ada yan kimsenin başka bir beldede iki rekât namaz kılması da yeterlidir. Çünkü adağın sıhhati Allah’a yaklaştıran bir ibadet olmasına göredir, yere göre değildir. Çünkü namaz bütün beldelerde Allah Tealâ’ya tazimden ibarettir. Bu konuda bütün mckå- nlar eşittir. Ancak fazileti farklı olabilir. Bir kimsenin adak için belirlediği belli bir dirhem para yerine başka bir dirhemi tasadduk etmesi yeterlidir. Mesela Ömer’e vermeyi adadığı bir parayı Zeyd’e vermesi de yeterlidir. Çünkü sadakadan maksat fakirlerin ihtiyaçlarını gidermek yahut Allah rızasını kazanmaktır. Bu mana da za man, mekân veya şahıs şartlarına riayet etmeksizin meydana gelmektedir.

Bir kimse adağını: “Eğer falanca gelirse Allah için şu kadar mal tasadduk edeceğim” tarzında bir şarta bağlarsa şart gerçekleşmeden yaptığı şey adak yerine geç mez. Çünkü şarta bağlı olan şey, şart var olmadan önce yoktur. Adağın yerine geti rilmesi, ancak adağın bağlı olduğu şart gerçekleştikten sonra caizdir. feride adaklar bahsinde diğer mezheplerin bu konu ile ilgili görüşleri geniş bir şekilde gelecektir.

Oruç Bozmanın Diğer Gerekleri:

Peşpeşe Tutulması Gereken Kefaret Orucunu Kesmek:

Malikilere göre, adaklarla, adam öldürme ve zıhar kefaretleri gibi peşpeşe tutulması gereken oruçlan kasden kesen kimsenin yeniden oruca başlaması gerekir.

Unutarak yahut bir özür sebebiyle yahut sayısındaki hata ile bu oruçları kesen kimseye yeniden başlamak gerekmez. Kaldığı yerden devam eder. Daha önce, diğer mezheplerin bu konudaki görüşlerini öğrenmiştik.

Niyet Kesmek:

Orucu bozmak yahut bir özür sebebiyle veya özürsüz olarak orucu mutlak olarak terketmek suretiyle niyet kesilmiş olur. Yolculuk gibi orucun vacip oluşunun ortadan kalkması ile de oruç tutsa da oruca niyet kesilir. Bu hüküm Malikilere göredir. Onlar Ramazan’ın başında tek bir niyet ile yetinirler.

İSLÂM FIKHI ANSIKLOPEDISI

İçinden adak adamak, adak vesvesesi

Namaz adamak