AYET VE HADİSLER IŞIĞINDA MADDELER HALİNDE ORUCUN ÖNEMİ VE YARARLARI

Eğer bilirseniz oruç tutmanız sizin için daha hayırlıdır. (Kur’an-ı Kerim Bakara Sûresi 184)

Yüce Allah’ın kullarından yapmalarını is­tediği her davranışta bir çok faydalar, yapmamalarını istediği her davranışta da birçok zararlar vardır. Allah Teâlâ’nın buy­ruk ve yasaklarına uymanın sağladığı İnsan aklı ile kavranabilecek faydaların yanısıra, bu buyruk ve yasaklar akıl ile kavranamayacak hikmetler ve incelikler de içerir. İslâm bilginleri, oruç emrinin sebep ve hikmetleri üzerinde düşünerek, orucun faydalan hakkında önemli tesbitler ve geniş açıklamalar yapmışlardır. Hz. Peygamber’den de bu konuya ışıktutan birçok hadis rivayet edilmiştir.

Oruç farizasını yerine getiren bir müslüman her şeyden önce Yaratıcısının buyruğuna uymanın derin hazzını tadar ve huzurunu yaşar. O’nun verdiği nimetlere gün boyu el sürmez; böylece bu nimetleri bulamayanların, yoksulların ve ihtiyaç sahiplerinin durumlarını deneyerek, yaşa­yarak öğrenir. Ciddi bir sabır sınavından geçen oruçlu kişi, bir yandan fani dünya nimetlerinden bir süre uzak kalmasına karşılık Allah’ın ebedî nimetlerini haketme fırsatını elde ederken, bir yandan da geçici dünya nimetlerinin paylaşılmasında başka­larının hakkını gözetme melekesi kazanır.
Bu tecrübeyi nefsinde yaşayan insan baş­kalarına daha çok sevgi ve saygı gösterir.
İnsanları büyük dertlere sokan aşırılıklar ve taşkınlıklar, çoğu kez mideye bağlı is­teklerden ve cinsel arzulardan kaynaklanır. İnsanın insanlığı da bunlara hâkim olabil-mesindedir. Oruç, bu konudaki kötü istek­leri kırar, değiştirir, düzeltir. Bunların kont­rolünü iradenin eline verir. Oruçla nefis mücahedesine alışılır, hayatın zorluklan yenilir, ahiret saadetine erişilir. İmâm Gazzâlî, orucun sırlarına dair açıklamasında bu hususa şöyle değinir: “Oruç, Allah’ın düşmanı olan Şeytan’ı kahreder. Şeytan’ın kullandığı araç şehvettir. Şehvet de yemek ve içmekle kuvvetlenir. İşte oruç, Şeytan’ın bu aracını zayıflatır.”

Oruca riya karışmaz. Ebû Hüreyre’nin ri­vayet ettiği bir hadis-i şerifte bu konu şöyle açıklanır: Hz. Peygamber şöyle buyurmuş­lardır: “Allah, orucun dışındaki bütün iba­detlerin ademoğluna ait olduğunu söyler. Oruç sadece benim içindir ve onun karşılı­ğını bizzat ben vereceğim, der. Oruç, kötü­lüklerden koruyan bir kalkandır. Biriniz oruçlu iken cinsî temasta bulunmasın, kavga etmesin, başka bir şahıs kendisine kötü söz söyleyecek ve onunla dövüşecek olursa, ben oruçluyum desin. Muham-med’in canını elinde tutan Allah’a and olsun ki oruç tutanın ağzının kokusu, Allah katında miskten daha güzeldir. Oruçlu için iki sevinç (ecir) vardır: Birisi iftar ettiği, diğeri de Rabbine kavuştuğu zaman” (Buhârî, Savm 9; Müslim, Siyam 30).

Oruç günahların bağışlanmasını sağlayan en önemli ibadetlerdendir. Hz. Peygamber şöyle buyurmuşlardır: “Kim Kadir gecesini inanarak ve sevabını yalnız Allah’tan bek­leyerek geçirirse önceki günahları bağışlanır. Yine kim iman ederek ve sevabını sa­dece Allah’tan umarak Ramazan orucunu tutarsa önceki günahları affedilir” (Buhârî, Savm 6).

Oruç tutanların Allah katındaki mevkileri pek yüksektir. Hz. Peygamber şöyle bu­yurmuşlardır: “Cennette Reyyân adında bir kapı vardır. Kıyamet gününde buradan başkaları değil yalnız oruç tutanlar girerler” (Buhârî, Savm 4}.

Oruç, şekilci bir bakışla sadece yeme iç­me ve cinsel temastan uzak durma olarak telakki edilmemeli, gönülden bağlılık için­de tüm organlar bu ibadete katılmalıdır. Bir hadis-i şerifte Hz. Peygamber şöyle bu­yurmuşlardır: “Kim yalan sözü ve bu söze göre hareket etmeyi bırakmazsa Allah’ın onun aç ve susuz kalmasına bir ihtiyacı yoktur” (Buhârî, Savm 8),
İmâm Gazzâlî bu konuda şöyle bir açık­lama yapar. “Oruçlu hem midesini hem de cinsi isteklerini frenlemelidir. Göz, kulak, dil, el, ayak ve diğer organlar da kötülük­lerden korunmalıdır. Gönül de kötü düşün­celerden arındırılmaya çalışılmalıdır. Ava­mın, havassın ve hâssü’l-havâssın olmak üzere orucun üç derecesi vardır. Birincisin­de midenin isteklerine ve cinsel arzulara engel olunur. İkincisinde bunlardan başka göz, kulak, dil, el, ayak gibi uzuvların da isteklerine mani olunur. Üçüncüsünde bütün bunlara ek olarak gönlün de kötü düşüncelerine engel olunur.”

Kötülüğü emreden nefis, oruçla terbiye edilir. Kötü hırsların önüne oruçla geçilir. Hayatın hazzını, iradenin değerini en İyi biçimde oruç öğretir. Ramazan ayı değişik mevsimlere isabet ettiğinden, oruç ibade­tinin aksatılmadan ve Özenle ifa edilmesi, müslümanın ister yazın kavurucu sıcağında ister kışın dondurucu soğuğunda olsun her durumda Ulu Yaratıcısının buyruğuna uyma hususunda samimi bir teslimiyet içinde olduğunun davranış haline getirilmiş bir ifadesi niteliği taşır.

Mutasavvıflar hayvan-i tabiatın azması­nın, insan ruhunun kemale ermesine engel olduğuna dikkat çekmişlerdir. Bedeni ruha tabî kılmak için bedenin kuvvetini kırmak ve ruhunkini çoğaltmak gerekir. Tecrübeler göstermiştir ki, bu hususta hiç bir yol, aç ve susuz kalma, hayvani arzulardan vaz geç­mek ve dili, kalbi (aklı) ve diğer organları kontrol altında tutma kadar etkili değildir. Ferdî olgunlaşmanın görünüşlerinden biri hayvani tabiatın akla ve ruha boyun eğme-sidir. Bir kimsenin hayvani arzularına gem vurmak için, şartlarına riâyet ederek oruç tutması bu sonucu sağlayabilecek en etkin yollardandır. Bir kimse günah işlediğinde oruç tutarak, keffâret ve riyazetle teselli bulur, ruhunu temizler. Şu da kayda de­ğerdir ki yememek, içmemek meleklerin şanındandır. Bu yolu gönüllü olarak İzledi­ğinde insan gittikçe kendisini meleklere benzetir ve bunu da Allah’a itaat kasdıyla yaptığından O’na yaklaşır, O’nun rızasını elde eder ki bu bir insan için en ulvî gaye­dir.

Orucun beden sağlığı açısından da pek çok yararları vardır. Oruç tutulurken orga­nizmada depolanan besin maddeleri har­canır, sonradan bunların yerine yenileri gelir. Böylece bütün vücutta bir yenilenme olur. Karaciğerdeki şeker, deri altındaki yağlar, kas, gudde ve dalak hücrelerindeki proteinler harekete geçer. Birikmiş fazla­lıklar erir, eskiyenler temizlenir, değişme imkânına kavuşur. Ancak oruç, bütün bunların üstünde olmak üzere, Allah’ın emri olduğu için ve sırf onun rızasına erişme amacıyla tutulduğu takdirde gerçek anla­mına kavuşur.

istatistiklere bakılınca İslâm ülkelerinde Ramazan ayında suç oranlarında büyük azalma olduğu görülür. Çünkü oruç tutan­lar artık günah ve suç İşlememeye çalış­maktadırlar, Bu konuda Hz. Peygamber (s.a.) şöyle buyurmuşlardır: “Ramazan ayı gelince cennetin kapıları açılır, cehennemin kapıları kapanır, şeytanlar zincire vurulur” (Buhar?, Savm, 5; Müslim, Siyam, 1).

Gerçekten oruç ayı müslümanlar için çok özel bir manevi atmosfer sağlar. Kur’an sedaları kulaklarda çınlar, onun manalarını açıklayan vaaz ve dini konuşmalarla İslâmî şuur ayrı bir canlılık kazanır. Teravih na­mazları, camilerin müslümanların hayatın­daki önemini hatırlatır. Haytr faaliyetleri hızlanır, fakirlerin ve ihtiyaç sahiplerinin dertlerine daha çok eğilinir. Günlük yaşan­tılarını gereksiz işlerden ve faydasız ko­nuşmalardan arındıran ve Kur’ân okuma, okunan Kur’ân’ı dinleme, zikir, teşbih ve diğer ibadetlerle vakitleri değerlendirme yolunu tutan müslümanlar gönüllerinde apayrı bir incelik, ruhlarında safiyet hisse­derler; iftar ve imsak vakitleri arasında gündüz gösterdiği sabır başarısını sürdüre-bilip denge ve ölçüyü koruyabilenler oru­cun ruh ve beden sağlığı açısından sağladı­ğı faydaları açıkça görürler, zinde bir vücu­da kavuşurlar.