İSLAMDA “ÖŞÜR” ZEKATI

İslamiyette öşür vergisi Nedir? öşür nedir kimlere verilir

Konumuzda öşür konusunu işlemeye çalışacağız. Öşür nedir, öşür nelerden ve nasıl verilir sorularını ayet-i kerime ve hadis-i şerifler ışığı altında izah etmeye çalışacağız.
Öşür toprak mahsüllerinin zekatıdır. Yani öşür zekatın bir çeşididir. Sulama şekillerine göre onda bir veya yirmi de bir zekat verilir ki onda bir anlamına gelen öşür kelimesi bunun için kullanılmıştır. Hz. Cabir’in rivayetine göre Allah Rasulü (SAV) şöyle buyurmaktadır:
“Nehir ve yağmur sularının suladığı şeylerden (zekat olarak) öşür alınır. Hayvanla sulananlardan öşrün yarısı (yirmide bir) zekat alınır.” (Müslim, Zekat, 7, (981) ; Ebu Davud, Zekat, 11, (1597) ; Nesai, Zekat, 25, (5,42) ; İbrahim Canan, Kütüb-ü Sitte Şerhi, VII/368)

Öşür, zekatın bir çeşidi olunca ve zekat temizlenmesi, artması, çoğalması ve bereketlenmesi amacıyla maldaki fakirlerin hakkının hak sahibine verilmesi anlamına gelince aynı hususlar öşür için de geçerlidir. Yani zekat/öşür fakirin hakkıdır. Nitekim Allah Teala bu hususu şöyle ifade etmektedir:
“Onların mallarında muhtaç ve yoksullar için bir hak vardır.” (Zariyat 19)

Toprak mahsülleri ile ilgili Rabbimiz özellikle şöyle buyurmaktadır:
“Ey iman edenler! İnfakı gerek kazandıklarınızdan gerek sizin yerden çıkardıklarımızın temizlerinden yapın. Kendinizin göz yummadan alıcısı olmayacağınız fenasını vermeye yeltenmeyin. Biliniz ki, Allah sadakalarınıza muhtaç değildir ve hamde layık olandır. Şeytan sizi fakirlikle korkutup çirkin çirkin şeylere teşvik eder. Allah da lütfundan ve bağışlamasından bir takım vaatlerde bulunuyor. Allah’ın lütfu geniştir, O her şeyi bilendir.” (Bakara, 2/268-269)

Bu ayet-i kerimenin nüzul sebebini İbn Ebu Hatim şöyle rivayet etmektedir: “Bera b. Azib’in rivayet ettiğine göre o şöyle demiştir: Bu ayet-i kerime bizim hakkımızda nazil oldu. Bizim hurmalarımız vardı. Bizler çokluğuna ve azlığına göre hurmalıklarımızdan hurma salkımlarını getirir ve mescide asardık. Ehl-i Suffe’den –ki onların yiyecekleri yoktu- birisi acıktığı zaman gelir, asasıyla bir salkıma vurur ve ondan düşen taze hurmaları yerdi. Hayırda gözü olmayan kişiler bozuk, adi, kırılmış ve düşmüş hurma salkımlarını getirerek bunları asarlardı. Bunun üzerine bu ayet nazil oldu. Sizden birisi verdiğinin bir benzeri kendisine verilse göz yummadan ve utanmadan onu almaz. Bundan sonra bizler yanımızda olanların iyilerini getirirdik. (Tirmizi, benzeri İbna Mace ve Müstedrek’ten naklen, İbn Kesir, Tefsir, III/1049)
“Kazandıklarınızın temizlerinden” Kaynağı ve elde edilme yolu helal olan, helal kazanç ile ele geçirdiğiniz her çeşit mal ve varlığınızın iyi ve hoşlanılanlarından, bu cümleden olmak üzere ticaret mallarından ve nakit paradan…
“Size yerden çıkarıverdiğimiz ürünlerden” tahıl, meyveler ve madenler gibi yerden çıkan şeylerden, bunların iyilerinden infak ediniz. Açıkçası zenginlik kaynağı ikidir: Birincisi, kazanç adı verilen genellikle kişinin kendi emek ve gayretiyle bilgi ve sanatıyla doğrudan veya dolaylı olarak elde ettiği gelirlerdir ki miras da bunun içindedir. İkincisi yerden çıkanlardır ki bunda kara, deniz ve hava da dâhildir.
Bu ifadeler şunu da anlatıyor ki, kazançların bir temizi ve güzeli bir de bunun zıddı olan kötüsü vardır. Her kazanılmış olan şey iyi ve temiz olmaz. İnfak sonsuz bir bereketin tohumu ve ebedi hayatın bir parçası olduğundan, bu tohumun en temizinden seçilmesi lazım gelir…

Aşağılık ve haram olanlardan farzlar yerine getirilemez. Lakin nafile olarak sadaka verilebilir mi? Burası ihtilaflıdır. Doğrusu haramdan nafile sadaka dahi caiz olmaz. (Elmalılı, II/198,200,202)
Aslında Rabbimiz (CC) çok güzel bir ölçü koymaktadır: “Gözünüzü yummadan alamayacağınız şeyler…”
“Bilin ki Allah, kesinlikle zengindir, sadakalarınıza muhtaç değildir, hamde layık olandır.” Sadakalarınız kendi menfaatiniz, kendi faydanız içindir. Ayrıca Allah hamiddir, övgüye layıktır. Herkes ona şükür ve hamd borçludur. Diğer bir mana ile Allah hamiddir, kendi adına yapılan hayır ve hasenatı daha yüksek ikram ve ihsanlarla karşılar. Rızası uğrunda ortaya konan emekleri ve çabaları makbul ve meşkur eder. Böyle bir Allah adına en temiz, en güzele şeyler sunulmalı değil midir? (Elmalılı, II/203)
“Türkiye topraklarında zekat var mıdır?” Osmanlı Devleti zamanında Anadolu toprakları; vaktiyle Müslümanlar tarafından fethedilip bir kimsenin mülkiyetine geçirilmeksizin bütün Müslümanların yararına bırakılmış olan topraklar yani memleket arazisi kabul edildiği için bu topraklarda öşür yok denmiştir. Bu toprak tipinin özelliği sahibi devlettir, kullanım hakkı belirli kişilerindir ve onlar devlete bu kullanım karşılığında icar verirler. Şu anda ise durum böyle değildir. Şimdi araziler mülk arazidir, yani bir bedel karşılığında bazı kimselere satılmıştır ve bu arazilerin sahipleri vatandaştır. Bu tip arazilerde öşür vardır.

“Öşür nasıl hesaplanacak?” Beş vesk yani yaklaşık 500 kg. buğday, arpa, pancar vb. ürünlerden öşür verilir. Kıraç araziyse ancak yağmur suyuyla veya bir nehirle sulanıyorsa öşür onda bir olacak, kendi imkanlarımızla mesela elektirik veya mazotla suluyorsak o zaman yirmide bir öşür olacak.
“Tohumlar, amele ücretleri ve diğer masraflar elde edilen üründen çıkarılmaz.” (Ömer Nasuhi Bilmen, Bİİ., s. 334)
“Verimi doğrudan artıran yani su etkisi yapan gübre gibi masraflar oranı yirmide bire düşürür. Uygulamada şöyle yapılabilir: masraflar düşülerek onda bir, masraflar düşülmeden yirmide bir hesaplanır ve hangisi fazla ise fakire o verilir.” (Orhan Çeker, Fıkıh Ders Notları)
“Daha öşrü verilmemiş olan ekinlerden veya ağaç üstündeki meyvelerden yenmemelidir. Bununla beraber öşrünü hesap edip ödemek niyeti ile yenilmesi helal olur. Çünkü yediğini ödemiş olacaktır.” (Ömer Nasuhi Bilmen, agy.)

BENZER KONULAR:

• Zekat ve Öşür nedir
• Zekat sadaka infak nisap ve öşür kavramlarının anlamları sözlük ve ansikilopediden
• Zekat nedir zekat ne kadar verilir
• Maden ve definelerin zekatı
• Zekat niyetiyle sadaka vermek
• Tümünü görüntüle.

İsraf nedir israf türleri nelerdir