ÖZÜR ABDESTİ HAKKINDA GENİŞ BİLGİ

Hanefi, Şafii, Maliki ve Hanbeli mezheplerine göre Özürlünün Abdesti:

İki yoldan çıkan şeyler, eğer sağlıklı olunduğu hâlde çıkacak olurlarsa abdesti bozar. Ancak bu şeyler hastalık halinde çıktıkları takdirde o kişi “ma’zur=özürlü” sayılır.

Özürlü Haneflerin tarif ettiği gibi şudur: İdrarını tutamayıp akıtan veya aşırı ishal olan veya yelini kaçıran yahut sürekli bumu kanayan veya yarasından devamlı kan akan ya da istihaza (1) kanı gelen insandır. Ağrı sebebiyle çıkan her şey de isterse kulaktan, memeden veya göbekten çıkan kan, cerahat, irin, yaranın suyu ve su toplamış kabarcık, yara suyu, meme, göz ve kulak suyu gibi ağrı ile çıkan her şeyin durumu da aynıdır. (2) Özürlü kişinin abdesti ve namazı mezheplere göre etraflı açıklamaları gerektirmektedir.

Hanefi Mezhebi:

Hanefi mezhebine göre abdestle ile ilgili hükümler nelerdir?

Özürlü (ma’zûr)’nün tarifi şu şekildedir: Özürünün başladığı sırada kişinin farz bir vakit namaz boyunca hadesten uzak hâlde abdest alıp namaz kılabileceği bir süre bulamayacak şekilde özrü, farz bir namaz vaktinin tamamını kapsayan kişidir.
1- Istihaza: Rahmin alt taraflarından çıkan ve bir rahatsızlıktan kaynaklanan kandır. Hayız kanı ise böyle değildir. O rahmin iç taraflarından çıkar. Istihaza kanı, aylık âdet dışında devam eden kandır.
Yani ay başı süresinden daha az ve azamî süresinden daha fazla dokuz yaşından küçük olan kızın ve Hanefi mezhebinin zahirine göre âdetten kesilmiş olan kadının gördüğü kandır. Çocuğun fazla kısmının çıkışından önce dahi olsa hamile olan hanımın gördüğü kan da bu türdendir.

Meselâ, öğle vaktinin başlangıcından ikindi vaktinin girişine kadar sidiğinin akıntısının devam etmesi. Eğer bu kişi bu nitelikte olursa, (bundan sonra) özrünün namaz vaktinin bir parçasında bir defa dahi görülmesi yeterlidir. Meselâ, ikindi vakti içerisinde, öğle vakti boyunca devam ettikten sonra sadece bir defa kan görmesi gibi. Tam bir namaz vakti boyunca bu hadesi kesilmediği sürece, sağlığına kavuşmuş kabul edilmez. Yani işin başında özrün sabit olmasının şartı bu özrün bütün bir namaz vaktini kuşatmasıdır. Devamının şartı ise bundan sonra bir defa dahi olsa vaktin bütününde görülmesidir ki, onun devam ettiği bilinebilsin. Özrün kesilmesinin ve özürlü niteliğini kaybetmesinin şartı ise, tam bir namaz vakti boyunca bu özre rastlamamasıdır. İkindi namazı vakti boyunca bu özrün kelimesi gibi.
Özürlünün hükmü de şudur: Her farz namaz vakti için abdest alır. Çünkü Peygamber (a.s.) şöyle buyurmuştur. “Müstahaza (istihaza kanı gören kadın) her bir namaz vakti için abdest alır.” (1) Diğer özür sahipleri de ona kıyas edilir. Bu şekilde özürlü, vakit için almış olduğu bu abdesti ile dilediği kadar farz ve nafile kılar. Abdesti de bu vakit süresince kalır. Ancak iki şartı vardır: Özrü sebebiyle abdest almasi meselâ, yellenmesi yahut da her hangi bir yerinden kan akması gibi, bir başka hadesin olmaması.
Yalnızca farz namaz vaktinin çıkması ile özürlünün abdesti bozulur. Bayram namazı kılmak için güneş doğduktan sonra abdest alsa ve öğle namazının vakti girse, abdesti bozulmaz. Çünkü öğle vaktinin girmesi abdest bozucu değildir. Aynı şekilde bayram namazının vaktinin çıkması da abdest bozucu değildir. Çünkü bu farz namaz vakti değildir, mühmel bir vakittir, Bayram namazı ise bu açıdan kuşluk namazı ayanndadır. Bu şu demektir: Özürlünün böyle bir durumda sadcce vaktin (öğle vaktinin) girişinden önce abdest alması sahih olabilir ki, vaktin gimesi ile birlikte namazını eda etmek imkânını bulsun; çünkü özürlünün abdesti vaktin çıkmasıyla bozulur, girmesiyle değil.(2) Vakit çıkacak olursa, özürlünün abdesti bozulur. Haneff mezhebinin üç imamına göre bir başka namaz için yeniden abdest alır. Imam Züfer ise, yeni abdestin vaktin girmesi üzerine alınması görüşündedir.

Güneşin doğuşundan önce abdest alacak olursa, güneşin doğması ile abdesti bozulur. Çünkü farz namazın vakti çıkmış olur. Aynı şekilde ögle namazından sonra abdest alsa, daha sonra da ikindi vakti girecek olsa, yine abdesti bozulur. Çünkü öğle namazı vakti çıkmış olur.
Özürlü olan kimsenin mümkün olduğunca özrünü hafifletmesi görevidir. Mesela, istihaza kanı görenin bez tutunması; eğer hareket veya ayakta durması akıntıya sebep teşkil ediyor ise, namaz esnasında oturması gibi. Akıntidan yana şeytan onda bir şüphe uyandıracak olursa, erkeğin şüphe ettiği özür akıntisının olduğu yere pamuk koyması müstehaptır. Ancak onu koymak ile hadesi kesilebiliyor ise, o vakit vacip olur.
Özürlü olanın elbisesine isabet eden bir dirhem miktarından fazla olan kismı yıkar ve namazını bitirmeden önce akıntı ile yeniden necis olacağına inanıyor ise yıkaması vacip değildir. Şayet namazını bitirmeden önce necis olmayacaksa o vakit yıkaması vacip olur; fetva için iercih edilen görüş de budur.

Özür halinde abdestsiz kılınan namaz eda edilir mi?

1 – Bu hadisi İbnü’l-Cevzi’nin torunu Ebu Hanife’den rivayet etmiştir. Ancak Zeylaî onun hakkında “Oldukça gariptir.” ifadesini kullanmıştır. Nasbu’r-Râye, I, 204.
2- imam Ebu Hanife ve Imam Muhammed şöyle demektedirler: “Özür sahibinin abdesti sadece vaktin çıkması ile bozulur. Çünkü vakit, şer’an eda için tahsis edilmiş olan süredir. O bakımdan vaktin girmesi ile birlikte eda etmek imkânını bulabilmesi için ablest gibi. Çünkü vaktin girmcsi, abdeste ihtiyacın sübutunun delilidir. Çıkışı ise böyle bir ihtiyacın artık zeval bulduğunun delilidir. O hâlde abdest ihtiyacın zeval bulmasıyla bozulmuş olur ki, bu da vaktin girişi zamanında değil, vaktin çıkışı zamanında söz konusu olur.” Imam Ebu Yusuf ise şöyle demektedir: “Abdest bunların her birisi ile, yani vaktin girmesi ile de çıkması ile de batıl olur. Çünkü abdeste ihtiyaç duymak, ancak vaktin içerisinde söz konusu olur. O bakımdan abdest vakitten önce de sonra da muteber değildir.
Imam Zufer ise her iki tarafın da aksi olan görüşü savunmuştur: “Abdest sadece vaktin girmesiyle bozulur, çıkmasıyla değil. Çünkü vakitten önce abdeste ihtiyaç yoktur. O hâlde ona itibar edilemez.” Bu ihtiläfin faydası, sadece iki meselede; zeval vaktinden önce abdest alan kimse veya güne şin doğuşundan önce abdest alan kimse veya güneşin doğuşundan önce abdest alan kimse hakkın da ortaya çıkmaktadur. Birinci durumda, Ebu Hanife ve Muhammed’e göre, öğle vaktinin çıkışına kadar böyle bir kişinin abdesti borulmaz. kinci halde ise, bu iki imama göre vaktin çıkışyla, yani günegin doğuguyla atdceati bozulur. Ebu Yusafa göre her iki durumda da abdest bozulur. Zufere güre ise ikinci durumda abdeati borulma, çünku ogle namaznn vak ti henilz girmemiştir. Birinci durumda isc abdcal bozulur. Ebu Yunuf ve Zafer vaktin girigi ile abdeak almays vacib görürler.
Çünki abdeste iltiyaç duyulan vakil odur. Bu da ikeride açklanacak olan Şafil ve Hanbelilerin gö rüşlerine uygundur. Hancfi mezhebinin dört imama da, istihaza kana gövenin ve benzerlerinin abdeati, vaktin çikagı ile bozulacağı görüşünde müttefiktirler.
1- ed-Dürrü’l-Muhtâr, I, 262-263.
2 – ed-Dürrü’l-Muhtâr, I, 280 vd..
3- ed-Dürrü’l-Muhtâr, I, 139, 281-283; Fethu’l-Kadîr, I, 124-128; Merâki’l-Felâh, 25; Tebyînü’
Hakâik I, 63.

Maliki Mezhebi :

Maliki mezhebine göre abdestle ile ilgili hükümler nelerdir?

Seles: Tabiatın anormal hale geçmesi sebebiyle kendiliğinden akan sidik, yel, (dışkı) veya mezidir. İstihaza kanı da onun bir türüdür. Bunun ne zaman akacağı tayin edilemiyor ve tedaviye imkan bulunamıyor ise böyledir. Şayet bu akıntının zamanı tespit edilebilirse; meselà, vaktin sonunda kesildiği alışkanlık halini almışsa,
o vakit, bu gibi kimsenin namazını vaktin sonuna kadar ertelemesi vacip olur. Şayet vaktin başında kesiliyor ise, namazını erkenden kılması vacip olur. Eğer tedavi edebiliyor veya evlenmek ile geçecek türdense, gereğini yapması onun için vacip olur. Özrü kesilene kadar tedavi olduğu ve evlendiği zamanki durumları ise bağışlanır
Seles, uzun süren bekarlıktan dolayı olmaz. Ancak sıhhatin bozulması veya üşütme sebebiyle olabilir.
Malikilere göre sidik yahut da mezi sürekli ve selis şekilde akacak olursa abdest bozulmaz. Bu da namaz vakitlerinin yarısı, daha fazlası ya da bütün zaman devam edip kesilmemesi halinde olur. Şu kadar var ki, bütün zamanı içine almayacak şekilde ise abdest almak menduptur.
Selisin abdesti, mutat şekilde küçük abdestini yaparsa veya her baktığında veya düşündüğünde mutat bir şehvet ile mezisi akarsa, bozulur. Bu da mutat bevil çoğalır ve tutulabilirse, mutat mezi ise şehvetle akarsa bilinir.
Eğer selisin akıntısı zamanın az bir bölümü devam edecek olursa, yine o kişinin abdesti sidik gelmekle bozulur.
Selisin abdesti bozulmadığı takdirde, o abdest ile -abdest bozan bir başka sebep ortaya çıkıncaya kadar- dilediği kadar namaz kılabilir. Şu kadar var ki, selis ve müstahaza olanın her bir namaz için abdest alması müstehaptır, ancak vacip değildir.
[QUOTE]1-eSerha’s-Sagir, 1, 139 vdi -Serha’l-Kebir L, 116 vd, el-Kavanin-Fikhiyye 41.[/QUOTE]